این جنگنده که بهطور موقت «افاِی-اکساکس» نام گرفته، قرار است جایگزین ناوگان قدیمی «افاِی- ۱۸ ایاف» سوپر هورنت شود و نقشی کلیدی در راهبرد مقابله با چین ایفا کند.
به گفته منابع مطلع و یک مقام رسمی امریکایی، پیت هگست، وزیر دفاع، جمعه ۱۱ میزان تصمیم نهایی را برای پیشبرد پروژه اتخاذ کرد.
این برنامه چند میلیارد دالری که بهعنوان محور اصلی آینده هوانوردی دریایی امریکا شناخته میشود، میان دو غول صنعت دفاعی — بوئینگ و نورثروپ گرومن — به رقابت گذاشته شده است.
بهگزارش رویترز برنده این قرارداد ممکن است در همین هفته اعلام شود، اما احتمال تاخیرهای دقیقه نودی نیز وجود دارد، همانطور که در گذشته نیز پیش آمده بود. نیروی دریایی و پنتاگون تاکنون درباره این تصمیم سکوت اختیار کردهاند و به درخواستها برای اظهارنظر پاسخ ندادهاند.
نگرانیهای استراتژیک و تامین بودجه
جنگنده «افاِی-اکساکس» قرار است به قابلیتهای پیشرفتهای از جمله پنهانکاری، برد و ماندگاری بیشتر، و توانایی هماهنگی با پهپادهای رزمی و سامانههای دفاع هوایی ناونشین مجهز باشد.
رویترز با استناد به منابع خود هشدار داده که هرگونه تعویق در تامین بودجه یا اجرای این پروژه میتواند ناوگان امریکا را در دهه ۲۰۳۰ و فراتر از آن با کمبود جنگنده مدرن مواجه کند؛ مسئلهای که توان بازدارندگی دریایی این کشور را به چالش خواهد کشید.
در بهار و تابستان، اختلاف میان پنتاگون و کنگره بر سر بودجه پروژه را متوقف کرد. وزارت دفاع تنها خواهان ۷۴ میلیون دلار برای حفظ توسعه حداقلی پروژه بود، اما برخی مقامات تلاش کردند با اشاره به چالشهای مهندسی و زنجیره تامین، اجرای آن را تا سه سال به تاخیر بیندازند.
در نهایت، کانگرس با گنجاندن ۷۵۰ میلیون دلار برای این پروژه در لایحه کلان هزینهها که تابستان امسال تصویب شد، مسیر پیشرفت آن را هموار کرد. علاوه بر این، ۱.۴ میلیارد دالر دیگر برای سال مالی ۲۰۲۶ به این پروژه اختصاص یافت.
تردید در توان تولید بوئینگ و نورثروپ
در جریان تاخیرها، بحثهایی هم درباره ظرفیت عملیاتی دو شرکت مطرح شد. به گفته منابع، برخی مقامات دفاعی نگران بودند که بوئینگ پس از کسب قرارداد ساخت جنگنده اف-۴۷ نیروی هوایی، نتواند نیروی انسانی کافی برای پروژه جدید جذب کند.
در مورد نورثروپ نیز، افزایش شدید هزینههای پروژه موشک بالستیک قارهپیمای «سنتینل» — جایگزین موشکهای منسوخ «مینتمن ۳» — موجب نگرانی شده بود.
رویترز میگوید جزئیات تعداد جنگندههای «افاِی-اکساکس» و جدول زمانی دقیق پروژه همچنان محرمانه است. اما با توجه به سابقه قراردادهایی چون اف-۳۵، انتظار میرود ارزش نهایی پروژه دهها میلیارد دلار باشد.
در حال حاضر، نیروی دریایی امریکا قصد دارد بیش از ۲۷۰ فروند جنگنده «اف-۳۵سی» ساخت لاکهید مارتین را برای ناوگان ناونشین خود خریداری کند. لاکهید مارتین در ابتدای سال جاری از رقابت در پروژه «افاِی-ایکسایکس» کنار گذاشته شد.
پیشبینی میشود که نخستین نمونههای تولیدی جنگنده جدید در دهه ۲۰۳۰ وارد خدمت شوند، در حالی که جنگندههای «افاِی- ۱۸ ایاف» تا دهه ۲۰۴۰ همچنان در ناوگان باقی خواهند ماند.
