رئیسجمهور روسیه میگوید که نیروهای مسلح این کشور، دشوارترین ماموریتها را در افغانستان داشتند. ولادیمیر پوتین در هفتاد و پنجمین سالگرد تشکیل نیروهای ویژه مسلح روسیه، از نظامیان روس که در جنگهای مختلف شرکت داشتهاند، قدردانی کرد.
او گفت: «کارنامه قهرمانانه نیروهای مسلح روسیه شامل تکمیل شجاعانه دشوارترین ماموریتها در افغانستان و سایر نقاط حساس، خنثیسازی تروریستهای بینالمللی و حفاظت از مردم کریمه و سواستوپول است که در سال ۲۰۱۴ تصمیم قطعی خود را برای پیوستن مجدد با روسیه گرفتند.»
نیروهای شوروی در ماه جدی ۱۳۵۸ وارد افغانستان شدند و پس از ۹ سال و یک ماه و ۱۸ روز، در ماه دلو ۱۳۶۷ از افغانستان خارج شدند.
بر اساس ارقام منابع روسی، در طول جنگ افغانستان، نیروهای شوروی ۴۱۶ عملیات در مقیاس بزرگ را انجام دادند که در آن بیش از ۶۰۰ هزار سرباز شرکت داشتند.
فرانتس کلینتسویچ، رئیس اتحادیه کهنهسربازان روسیه در جنگ افغانستان گفته بود که بیش از ۱۰ هزار کهنهسرباز این کشور در جنگ افغانستان، در حال حاضر به نوعی در جنگ روسیه علیه اوکراین سهم دارند.
برای مقامهای روسیه با توجه به اینکه مردم این کشور در حال جنگ با اوکراین است، کهنهسربازان اهمیت ویژهای پیدا کرده است.
جنگ روسیه و اوکراین که از فبروری ۲۰۲۲ آغاز شد، وارد چهارمین سال خود میشود.
در این مدت، هزاران غیرنظامی کشته و میلیونها نفر آواره شدهاند. این جنگ با وجود تحریمهای گسترده غرب و حمایت نظامی متحدان از اوکراین، همچنان بدون چشمانداز برای ختم جنگ ادامه دارد.
یوناما همچنین هدف از این تعامل را حفاظت از حقوق بشر و افزایش حمایت بینالمللی از مردم افغانستان خوانده است.
با این حال، در بیانیه یوناما توضیح داده نشده که این دفتر با کدام جناحها و در چه سطح تعامل میکند. یوناما همچنین نگفته است که با مخالفان طالبان تعامل کرده است یا خیر.
در بیش از چهار سال گذشته، جامعه جهانی و کشورهای منطقه بارها از طالبان خواسته که حکومت فراگیر تشکیل دهد. با این حال، طالبان به این درخواستها اعتنایی نکرده است.
ایندریکا راتواته، هماهنگکننده امور بشردوستانه سازمان ملل در افغانستان، از جامعه جهانی خواست که حمایت و همبستگی خود با افغانستان را تجدید کند. او گفت: «بیایید با هم، وعده منشور سازمان ملل را زنده نگه داریم و برای افغانستانی صلحآمیز، شکوفا، فراگیر و پایدار تلاش کنیم.»
وضعیت زنان و دختران همچنان رو به وخامت است
یوناما همچنین اعلام کرد که وضعیت زنان و دختران در افغانستان تحت کنترول طالبان همچنان را رو به وخامت است.
یوناما گفت محدودیتهای طالبان در عرصه آموزش، اشتغال و مشارکت در زندگی اجتماعی، حقوق اساسی شهروندان و آینده افغانستان را تضعیف میکند.
این سازمان روز جمعه، دوم عقرب، که به مناسبت تاسیس ملل متحد از آن بهعنوان «روز سازمان ملل» یاد میشود، بار دیگر بر ارزشهای صلح، امنیت، حقوق بشر، عدالت و توسعه پایدار تاکید کرد.
یوناما گفت روز سازمان ملل فرصتی است برای بازاندیشی در خصوص تلاشهای سازمان ملل برای حمایت از مردم و توسعه در سراسر جهان و بهویژه در افغانستان است.
هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان گفت که سازمان ملل در طول دههها در دروان پیشرفت و سختی، در کنار مردم افغانستان بوده است. در بیانیه آمده که در حمایت از صلح و تقویت نهادها گرفته تا ارائه کمکهای نجاتبخش بشردوستانه و ترویج حقوق بشر، سازمان ملل شریک ثابتقدم مردم افغانستان بوده است.
این سازمان گفت که نهادها، صندوقها و برنامههای مختلف سازمان ملل به میلیونها افغان کمک کردهاند تا به آموزش، خدمات درمانی، آب آشامیدنی سالم و معیشت دسترسی یابند.
یوناما تاکید کرد که نقش سازمان ملل در حفاظت و دفاع از حقوق زنان و دختران افغان حیاتی بوده و در زمینه تعامل مبتنیبر اصول، گفتوگو و حمایت از بازسازی افغانستان نیز نقش مؤثری ایفا کرده است.
با این حال، ملل متحد تصریح کرد که در حال حاضر افغانستان با چالشهای عمیقی روبهرو است. این سازمان گفت که بحران بشری افغانستان یکی از شدیدترین بحرانهای بشری در جهان باقی مانده است که در آن حدود دو سوم جمعیت کشور به کمکهای بشردوستانه نیاز دارند.
ملل متحد گفت که کاهش بودجه کمککنندگان بینالمللی توانایی پاسخ به نیازهای فوری و تداوم خدمات حیاتی را تهدید میکند.
به گفته این سازمان، همچنین همین حال، بازگشت میلیونها مهاجر و تغییرات اقلیمی، آسیبپذیری مردم افغانستان را تشدید کرده است. در بیانیه یوناما آمده: «خشکسالی، سیلابها و تخریب محیط زیست، امنیت غذایی و معیشت مردم را تهدید میکند.»
جورجت گانیون، معاون نماینده ویژه ملل متحد و مسئول کنونی یوناما گفت که افغانستان نمیتواند مسیر خود به سوی ثبات و توسعه پایدار را به تنهایی بپیماید. او تصریح کرد: «هشتادمین سالگرد ملل متحد به ما قدرت و ضرورت به همکاری چندجانبه و اقدام جمعی را یادآوری میکند.»
خانم گانیون افزود: «همکاریهای منطقهای، تعامل بینالمللی و تعهد مشترک برای گفتوگو و دیپلوماسی موارد ضروری به شمار میآیند. ملل متحد همچنان به عنوان یک بستر حیاتی باقی مانده است که کشورها را برای حل چالشهای مشترک گرد هم میآورد و از آرمانهای مردم افغانستان حمایت میکند.»
یوناما بار دیگر تاکید کرد که براساس مأموریت تعیینشده خود از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد، برای حمایت از حکومتداری همهشمول به تعامل با همه طرفهای ذینفع در افغانستان ادامه میدهد.
یوناما همچنین هدف از این تعامل را حفاظت از حقوق بشر و افزایش حمایت بینالمللی از مردم افغانستان خوانده است.
سازمان ملل در ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵ پس از تصویب منشور این سازمان از سوی کشورهای موسس رسما فعالیت خود را آغاز کرد. این سازمان در مارچ سال ۲۰۰۲، دفتر هیئت معاونت خود در افغانستان را براساس قطعنامه شورای امنیت ایجاد کرد.
منصور گفت که «افغانها حق دارند آبهای کشور خود را مدیریت کنند.»
رودخانه کنر یکی از پنج رودخانه اصلی افغانستان بهشمار میرود. این رودخانه از چترال سرچشمه میگیرد و پس از طی کردن حدود ۴۸۲ کیلومتر به رودخانه اصلی کابل پیوسته و دوباره به پاکستان باز میگردد.
بخش اعظم آب رودخانه کابل به پاکستان سرازیر میشود. پاکستان با کمبود آب روبروست و برخی ایالتها از جمله خیبرپختونخوا به آب افغانستان وابسته اند. افغانستان سرشار از منابع آبی است. اما دههها بحران سبب شده است که از منابع آبی کشور به درستی استفاده نشود.
حساسیت پاکستان
تاکید بر ساخت بند بر دریای کنر در حالی مطرح میشود که روابط میان اداره طالبان و پاکستان در هفتههای اخیر با تنش و درگیری همراه بوده است. موضوع آب یکی از مسایل حساس میان دو کشور به شمار میرود. افغانستان و پاکستان هیچ معاهده آبی ندارند و تقسیم آب بر اساس عرف صورت میگیرد.
اخیرا برخی رسانههای پاکستان گزارش دادند که این کشور در نظر دارد مسیر آب رودخانه چترال را از افغانستان منحرف کند و آن را به سوی دریای سوات امتداد دهد.
روزنامه نیشن به نقل از یک منبع حکومت پاکستان نوشت که اسلام آباد میخواهد جریان آب چترال را قبل از اینکه با دریای کنر و کابل در افغانستان یکجا شود، به دریای سوات منحرف کند.
سال قبل پس از رسانهای شدن برنامه طالبان برای سدسازی در شرق افغانستان، جان اچکزی یک مقام سابق ایالتی پاکستان نوشت که «تصمیم یکجانبه طالبان افغانستان برای ساخت سد بر رودخانه کنر، که به نام رود چترال نیز شناخته میشود، اقدامی خصمانه علیه پاکستان تلقی خواهد شد.» وی افزود: «اگر طالبان بدون مشارکت پاکستان این سد را بسازد، پیامدهای جدیای از جمله تشدید تنشها و احتمال درگیری به دنبال خواهد داشت.»
یک فعال بلوچ نیز نوشت که اقدام طالبان برای سدسازی در کنر، همراستا با اقدامات هند است که تلاش دارد جریان آب را به روی پاکستان قطع کند.
اما طالبان پیوسته بر سدسازی در شرق افغانستان به ویژه دریای کنر تاکید میکند.
عبداللطیف منصور گفته بود که برخی کشورهای همسایه از اینکه «افغانستان صاحب آبهای خود شده است»، ناراحتاند.
او حدود دوماه پیش در گفتوگویی اختصاصی با تلویزیون شمشاد، ساخت بند بر دریای کنر را از اولویتهای اصلی حکومت طالبان خوانده و با استناد به گفتههای هبتالله اظهار کرده بود: «اگر اکنون در کنر بند نسازیم، هرگز نخواهیم توانست.»
منصور افزود که ظرفیت تولید انرژی و برق در دریای کنر در هیچ نقطه دیگر افغانستان وجود ندارد.
او در صحبتهایش به تنشهای آبی با سایر همسایهها نیز پرداخته و گفته بود که کشورهای آسیای مرکزی در طول دههها از آبهای افغانستان استفاده کرده و در خاک خود به ساخت بندها پرداختهاند. وی با اشاره به پروژه کانال قوشتپه گفت: «حتا ساخت چند کانال دیگر مانند قوشتپه نیز نمیتواند آبی را که در گذشته هدر رفته است، جبران کند.»
وزیر انرژی و آب طالبان همچنان از سفر خود به ترکمنستان یاد کرده و گفته است که مقامهای آن کشور خواهان پایبندی طالبان به معاهدات آبی شدهاند و مدعی بودند که در دوران شوروی، آب میان کشورها سهمیهبندی شده بود. اما منصور تاکید کرد که «طالبان به معاهداتی که در دوران اشغال امضا شده، پایبند نیستند.»
منصور گفته است که به جز ایران، افغانستان با هیچ کشور همسایه معاهده آبی ندارد و به همین دلیل، سدسازی در سایر حوزهها مانعی ندارد. او تاکید کرده است که طالبان به معاهده آبی با ایران پایبند بودهاند.
به رغم دستور رهبر طالبان، منصور از کمبود بودجه برای پروژههای بندسازی شکایت کرده و گفته است که بارها از سرمایهگذاران داخلی و خارجی خواستهاند تا در طرحهای آبی از جمله پروژه انتقال آب پنجشیر به کابل سرمایهگذاری کنند، اما آنان تنها وعده دادهاند و عملی انجام ندادهاند.
وزارت انرژی و آب طالبان در اسد ۱۴۰۳ گفته بود که شرکت چینی گوسان انرژی، «آماده سرمایهگذاری» در بندهای بشال، ساگی و سرتاق در کنر برای تولید برق است. عبداللطیف منصور وزیر انرژی و آب طالبان مدعی شد با اعمار بندهای کنر، «افغانستان به سایر کشورهای همسایه برق صادر خواهد کرد.»
با اظهارات وزیر انرژی طالبان مشخص نیست که سرمایه گذاران داخلی چقدر مایل به ساخت بند دریای کنر هستند و آیا توانایی فنی این کار را دارند یا نه.
یوسف وفا، والی طالبان در بلخ و از نزدیکان هبتالله آخندزاده، به دعوت رسمی و غیرمنتظره حکومت تاجیکستان به دوشنبه سفر کرده است. او در این سفر با مقامهای ارشد تاجیکستان دیدار و گفتوگو کرده است.
به باور ناظران، این سفر گامی دیگر برای گسترش روابط طالبان و تاجیکستان است. به گفته آنها، عملکرد ضعیف جبهات مخالف و گرایش روسیه و آسیای میانه به طالبان، حکومت امامعلی رحمان را به سوی بهبود روابط با طالبان کشانده است.
پیش از این، دیدارهایی میان دو طرف انجام شده بود؛ از جمله رئیس استخبارات و رئیس شرکت برق تاجیکستان به کابل سفر کرده بودند. اما اینبار، یکی از چهرههای برجسته و نزدیک به هبتالله آخندزاده، رهبر طالبان، به دوشنبه رفته است.
اهمیت این سفر در آن است که دوشنبه پایگاه اصلی جبهه مقاومت در برابر طالبان محسوب میشود. تاجیکستان، در میان کشورهای آسیای میانه، تا کنون کمترین سطح روابط را با طالبان داشته است. این کشور تنها دولت در منطقه است که با طالبان رابطه دیپلوماتیک رسمی ندارد. سفارت تاجیکستان در کابل همچنان بسته است و در مقابل، سفارت افغانستان در دوشنبه در اختیار سفیر دولت پیشین قرار دارد که با جبهه مقاومت روابط نزدیک دارد.
کاربران نزدیک به طالبان در شبکههای اجتماعی از سفر یوسف وفا به تاجیکستان بهطور گسترده استقبال کردهاند. برخی از آنان با شادمانی نوشتهاند که با این سفر «گلیم جبهه مقاومت جمع میشود».
پیشتر، گزارشهایی وجود داشت که تاجیکستان فعالیت جبهه مقاومت در این کشور را محدود کرده است. جبهه مقاومت ملی، از اظهارنظر درباره این سفر و محدودیتها خودداری کرد.
جبهه مقاومت به رهبری احمد مسعود، روابط نزدیکی با تاجیکستان دارد که میراث روابط عمیق برهان الدین ربانی و احمد شاه مسعود، رهبران فقید جبهه متحد سابق و جایگاه آنها در سیاست تاجیکستان است. گسترش روابط اداره طالبان و حکومت تاجیکستان مایه ناخرسندی عمیق جبهه مقاومت و آزادی خواهد بود که روی حمایت کشورهای همسایه در درگیری با طالبان حساب میکنند.
پذیرایی از والی طالبان این امید را در میان اعضای طالبان به وجود آورده است که تاجیکستان پایگاه فعالیت گروههای مسلح مخالف ضد طالبان در ولایتهای مرزی افغانستان نخواهد بود. یک چهره حامی طالبان در اکس نوشت که رئیس استخبارات تاجیکستان تعهد سپرده تا به مخالفان طالبان که قصد بیثباتسازی افغانستان را دارند، اجازه فعالیت ندهد.
کاربر دیگر نزدیک به طالبان نوشته است که این سفر میتواند به بحران در روابط میان دو کشور پایان دهد.
ناظران میگویند که تاجیکستان الزامات و منافعی در گسترش روابط با طالبان دارد.
فاضل سانچارکی، معاون سابق وزارت فرهنگ افغانستان و روزنامهنگار به افغانستان اینترنشنال گفت که «ظاهراً تاجیکستان به خاطر فشار مسکو و نیز به دلیل ناامیدی از جبهه مقاومت، به سوی عادیسازی روابط با طالبان گام بر میدارد.»
به گفته او، احتمالاً تاجیکستان میخواهد مانند سایر کشورهای همسایه، با طالبان تعامل کند؛ هرچند هنوز آنان را به رسمیت نمیشناسد.
آقای سانچارکی تصریح کرد: «مسکو طالبان را به رسمیت شناخته و ظاهراً مایل است که کشورهای مشترکالمنافع در آسیای میانه نیز از سیاست روسیه پیروی کنند. این کشورها فعلاً با طالبان تعامل میکنند و پس از ارزیابی اوضاع، گامهای بعدی را برمیدارند. هماکنون شما شاهد حضور فعال طالبان در قزاقستان، ترکمنستان و اوزبیکستان هستید؛ جایی که منافع اقتصادی و همکاریهای منطقهای نیز در میان است.»
او همچنین یادآور شد که مسائل امنیتی و رفع تهدیدهای احتمالی از سوی طالبان نیز در محاسبات این کشورها نقش دارد.
پس از آن که روسیه طالبان را به رسمیت شناخت انتظار میرفت کشورهای متحد مسکو از جمله اوزبیکستان و قزافستان نیز گام مشابهی بردارند. اما این دو کشور هنوز چنین تصمیمی نگرفتهاند.
یک منبع آگاه گفت که عملکرد ضعیف گروه های مخالف طالبان، دوشنبه را به اداره طالبان نزدیک کرده است. او گفت که «رژیم طالبان بیش از چهار سال دوام آورده و چشمانداز روشنی برای تغییر آن دیده نمیشود.»
او افزود که مخالفان طالبان نتوانستهاند انتظارات را برآورده کنند یا دستاورد قابلتوجهی داشته باشند که در نتیجه کشورهای حامی سنتی آنان مانند هند و تاجیکستان به دنبال بهبود روابط با طالبان افتادهاند.
