لیکوال: بری افغان د ۱۴۰۰ کال د زمري په ۲۴مه د دویم ځل لپاره د طالبانو ډله په افغانستان کې واک ته ورسېده، طالبانو د خپلې واکمنۍ په لومړیو ورځو کې اعلان وکړ چې د دغې ډلې مشر ملا هبت الله ټولو هغو خلکو ته عمومي بښنه (عفوه) کړې، چې د پخواني دولت په اډانه کې یې کار کاوه.
شمېرې ښیي چې، یوازې د ۱۴۰۳ کال له نوروز نېولې د غبرګولي تر ۱۰مې ۱۰۰ کسان وژل شوي.
د طالبانو ډلې چې تر هغه مخکې یې په افغانستان کې د افغان حکومت او د هغه بهرنیو ملاتړو هیوادونو د ځواکونو په وړاندې مخامخ جګړې، سړک غاړې ماین چاودنې، هدفي وژنې او په ښارونو کې د چسپکي ماین چاودنې او ځانمرګي بریدونه کول، واک ته تر رسېدو وروسته یې وویل چې د تېر جمهوري حکومت له سیاسي څېرو نیولې بیا تر عادي عسکرو پورې ټول پوځي او ملکي کارکونکي خوندي دي او هیڅوک ترې غچ نه اخلي، او نه هم نور د تور او سپین کیسې مخته وړي، خو په تېرو درېيو کلونو کې دغې ډلې په خپلسري ډول پخواني پوځيان، سياسي مخالفان او پر دوی نیوکه کوونکي په بېلابېلو پلمو نيولي، بندیان کړي، ډبولي، ربړولي او ډېر شمېر يې وژلي دي.
د طالبانو له چیک پوسټونو د تېرېدو پر مهال د دغې ډلې په ډزو، د لاریونونو پر مهال په مخامخ ډزو، د پخواني حکومت امنیتي ځواکونو وژل او مرموزو وژنو کې افغانان وژل شوي دي.
دغه پېښې په کابل، بلخ، فاریاب، بدخشان، تخار، سرپل، پروان، نیمروز، لوګر، پنجشیر، پکتیکا، ننګرهار او پکتیا ولایتونو کې شوې، چې د خلکو د وژلو څرنګوالی پکې توپیر لري.
کومې ۱۰۰ وژنې؟
د معلوماتو له مخې د روان ۱۴۰۳کال له پیل راهیسې په بېلابېلو پېښو کې تر ۱۰۰ ډېر کسان وژل شوي دي. د دوی له جملې څخه ۳۰ تنه د طالبانو له خوا مخامخ په ډزو وژل شوي او ۷۰ تنه نور په مرموزو ډول او ځینو پېښو کې وژل شوي چې د ډیرو هغو پړه په ناڅرګندو وسله والو اچول شوې ده.
د طالب وسله والو په مخامخ ډزو د ۳۰ تنو وژل
•په بېلابېلو پېښو کې د طالب وسله والو له لوري په مخامخ ډزو کې اته تنه پخواني عسکر وژل شوي دي.
•په دې موده کې طالبانو په بېلابېلو ولايتونو کې شپږ تنه د اعتراضونو پر مهال په ډزو وژلي.
•شپږ تنه نور چې عمرخوړلي، ښځې او ځوانان په کې وو، د طالبانو له لوري له چیک پوسټونو د تېرېدو پر مهال په ډزو وژل شوي دي.
•دوه تنه نور یې په کابل کې د سړي تښتوونکو په تور په ډزو وژلي.
•څلور تنه د بدخشان په دوو ولسوالیو کې د لاریونو پر مهال وژل شوي.
•څلور تنه د یوې کورنۍ غړي په سرپل ولایت کې په مخامخ ډزو وژل شوي.
د یو شمېر پېښو جزیات
طالب وسله والو د غوايي په ٢٧مه د بلخ ولايت د مرکز مزارشريف ښار په دشت شور سيمه کې په يوه چیک پوسټ کې دوه تنه په ډزو سره ووژل. دغه دوه تنه د طالبانو له يوه چیک پوسټ څخه د تېريدو پرمهال د دغې ډلې د وسله والو له خوا په ډزو ووژل شول. په کابل کې هم په ورته پېښه کې څلور تنه وژل شوي.
د دغې ډلې وسله والو په بدخشان ولایت کې څلور لاریون کوونکي په مخامخ ډزو ووژل. د طالبانو پر ضد تر لاریون وروسته د بدخشان د درایم ولسوالۍ دوه تنه او د ارګو ولسوالۍ دوه نور اوسېدونکي د دغې ډلې د وسله والو له خوا په ډزو ووژل شول او یو شمېر کسان ټپیان هم شول.
طالب وسله والو همدا راز د سرپل ولایت د کوهستاناتو ولسوالۍ په ګرزیوان کلي کې د یوې کورنۍ څلور غړي چې ویل کېږي د تېر حکومت پر مهال د سیمه ییزو پولیسو غړي وو، په ډزو ووژل. په وژل شویو کې یوه ښځه او یوه ماشومه نجلۍ هم شامله ده.
طالبانو همدارنګه په تېرو دوو مياشتو کې په کابل ښار کې دوه تنه د سړي تښتونې په تور په مخامخ ډزو وژلي دي. دغه دوه تنه د وري په پنځمه د شپې د وسله والو طالبانو له خوا ووژل شول .
په مرموزو وژنو او نورو پېښو کې د ۷۰ تنو وژل
د طالبانو په مخامخ وژنو سربیره، په مرموز ډول ۷۰ نور کسان هم وژل شوي دي، چې د وژلو پړه یې په نامعلومو وسله والو اچول شوې ده.
په زیندۍ، ډزو، وهلو او ډبولو، د پلاسټیک پر مټ ساه بندولو، چړو، زهرو او ورته نورو لارو د هغو خلکو وژل چې طالبانو ته په نښه وي، او د رسنیو له وېرې یې په مرموز ډول وژني او بیا یې په کنډوالو او ډاګونو کې غورځوي.
خلک او د وژل شویو کسانو د کورنۍ غړي له وېرې غږ نه شي پورته کولای ځکه چې طالبان د داسې پېښو پر مهال ټولو خلکو او د قرباني کس د کورنۍ غړي په مرګ ګواښي.
د مخکني حکومت د چارواکو او سرتېرو نیول، ربړونې او وژل د يوناما راپور
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو سیاسي استازولۍ دفتر (یوناما) له لوري د ۱۴۰۳ کال د غوايي ۱۳مه په خپاره شوي راپور کې ویل شوي چې، د روان میلادي کال د جنورۍ او مارچ میاشتو تر منځ یوناما د بشري حقونو او خپلسرو نیونو او بندي کولو لږ تر لږه ۳۷ پېښې، د ربړولو، ناوړه چلند، او لفظي ګواښونو ۱۰ پېښې او د پخواني حکومت د چارواکو او سرتېرو د صحرايي محکمو او وژنو څلور پېښې مستند کړې وې.
یوناما په دغه راپور کې ویلي، چې د طالب چارواکو له خوا د عمومي بښنې (عفوې) له اعلان سره، سره په افغانستان کې د دغې ډلې له لوري خپلسرې نیونې، ربړونې، ناوړه چلند او له قانونه بهر د تېر حکومت د چارواکو او سرتېرو وژنې روانې دي.
د تېر ۲۰۲۳ کال په اګسټ میاشت کې یوناما د ۸۰۰ پخوانیو سرتېرو د ورکېدو او وژل کېدو راپور خپور کړی و؛ خو طالبانو دغه راپور رد کړی و.
د ۱۴۰۲ ل کال د لړم په ۲۷مه شاوخوا ۵۰۰۰ پخوانیو سرتېرو د امریکا کانګرس ته پرانیستی لیک استولی و.
په دغه لیک کې د افغانستان دننه، په ایران او پاکستان کې د پخوانیو پوځیانو وضعیت ته د پاملرنې غوښتنه شوې وه.
واک ته د طالبانو له بیا ځل رسېدو وروسته د بشري حقونو نړېوالو سازمانونو او ډلو له لوري پر طالبانو زیات فشارونه واچول شول چې د مخکني حکومت د پوځي او ملکي کارکونکو له نیولو، ځورولو او وژلو دې لاس واخلي خو طالبانو لا هم د پخوا په څېر د تېر حکومت د کارکونکو هدفي او مرموزو وژنو ته دوام ورکړی.
طالبان په دې وژنو سره د څه په لټه کې دي؟
د طالبانو له بیا ځلې واکمنېدو سره د دغې ډلې د مشر ملا هبت الله د عمومي بښنې له اعلان سره بیا هم په ټول افغانستان کې د مخکني حکومت د پوځي او ملکي کارکونکو او عسکرو وژنې، د طالبانو پر ځینو کړنو د اعتراض کونکو نیونې او ربړونې او پر رسنیو ورځ تر بلې بندیزونه په دې معنا دي چې که دوی د تېرو ۲۳ کلو په څېر چې هر څه یې زړه غوښتل او کول یې باید څوک یې مخته ونه دریږي او هر کار یې چې زړه غوښتل د شریعت په نامه دې یې ترسره کړي.
تر ډېره بریده شنونکي په دې باور دي چې د طالبانو د عمومي بښنې اعلان هسې یوه خبره وه، چې دغې ډلې افغانان او بهرني هیوادونه پرې تېر اېستل او نور یې د پخوا په څېر د ډلو اختلافات، نیابتي جګړې، تربګنۍ، غچ اخیستنې، بې پوښتنې وژنې، زړې بدۍ، او عقدې سړولو ته دوام ورکړی او خلک وژني، طالبان له عادته همداسې توندلاري او وژونکي دي او کله هم له وژلو او غچ اخیستنو نه په شا کیږي.
د دغو وژنو یو لامل دا هم کیدای شي چې دوی غواړي همداسې په واک کې پاتې شي او څه ډول چې دوی روان دي همداسې ښه دي، نه دې څوک په واک ورګډیږي او نه دې څوک د دوی په اړه خبره کوي، که څوک هم د سمونې لپاره پر دوی نیوکه وکړي نو دوی باید د ټوپک په خولې ځواب ورکړي، او په بل چا کې د دې جرات پیدا نه شي چې د دغې ډلې د کړنو په اړه خبرې وکړي.
