ډونالډ ټرمپ د ټاکنو ورځ په فلوریډا کې تیروي
د اسوشیټیډ پریس په وینا ، ډونالډ ټرمپ پلان لري چې ورځ په فلوریډا کې تیره او دلته خپله رایه وکاروي. نن ماښام د سې شنبې «د لړم۱۵مه» د ټرمپ کمپاین به د فلوریډا په ویسټ پام بیچ کې د ټاکنو د شپې د څار کوربه وي.
د اسوشیټیډ پریس په وینا ، ډونالډ ټرمپ پلان لري چې ورځ په فلوریډا کې تیره او دلته خپله رایه وکاروي. نن ماښام د سې شنبې «د لړم۱۵مه» د ټرمپ کمپاین به د فلوریډا په ویسټ پام بیچ کې د ټاکنو د شپې د څار کوربه وي.
د سې ان ان په وینا، د متحده ایالاتو ولسمشر جو بایډن به په سپینه ماڼۍ کې د خپل استوګنځي څخه، د لومړۍ میرمن، جیل بایډن، او د سپینې ماڼۍ پخوانیو همکارانو او لوړ پوړو کارکونکو ترڅنګ د ټاکنو پایلې وڅاري.
بایډن د نن ورځې لپاره کومه عمومي برنامه نه لري.
په ارکانزاس ایالت کې د رای ورکولو د مرکز په پرانیستلو سره د هغو ایالتونو شمیر ۳۰ ته ورسېد چې په کې رایه ور کول پیل شوي دي.
د کالیفورنیا په څیر ایالتونو په پرتله ، چې ۵۴ رایې لري ، او نیویارک ، چې ۲۸ رایې لري ، ارکانزاس یوازې شپږ الیکټوریل کالج رایې لري.
د مسیسپي او شمالي داکوتا په ګډون په څو نورو ایالتونو کې رایه اچونه شاوخوا نیم ساعت مخکې پیل شوه.
د الاباما، آیوا، کنساس، مینیسوټا، سویلي داکوتا، اوکلاهوما، ټیکساس، ویسکانسن، د ایالتونو په ګډون د لسو الیکټورل کالج رایو سره په مهمو ایالتونو کې رای اچونه پیل شوې ده.
د امریکا پر وخت د ورځې په لومړیو ساعتونو کې د شمالي کارولینا او پنسلوانیا د دوو مهمو ایالتونو په ګډون لږ تر لږه ۱۲ ایالتونو کې رای اچونه پیل شوې وه.
نړیوال پانګوال او سوداګر په راتلونکو ۲۴ او ۷۲ ساعتونو کې پر مارکېټونو د متحده ایالتونو د ولسمشریزو ټاکنو له اغیزو، چې په ځینو برخو کې ښکاره شوې دي، اندېښمن دي.
رویټرز خبري اژانس وايي، چې دا ټاکنې به د نړیوالې سوداګرۍ، امریکايي مالیو او لګښتونو او دغه راز په بالقوه ډول کلیدي موسسو لپاره چې د فدرال ریزرو په څېر نړیوال بازارونه څاري، اغیز ولري.
دغه ټاکنې کولای شي د شتمنیو پر بیو اغیز پرېباسي او د امریکا د پورونو پر څرنګتیا، د ډالر پر ځواک او د صنعتونو برخه کې، چې د امریکايي شرکتونو د ملا تیر ګڼل کیږي، ګڼ مالي عواقب تر شا درلودای شي.
د ټولپوښتنو له مخې، د ټاکنو پایلې کېدای شي د کمالا هرېس او ډونالډ ټرمپ ترمنځ اختلافونه را وټوکوي او د کانګرس کنټرول هم تر ګواښ لاندې راشي.
په بوسټن پارټنرز کې د نړیوالو بازارونو د څیړنو مشر مایک مولاني چې ۴۰ کاله د پانګونو مدیریت برخه کې د کار تجربه لري، وايي، دا دده په کاري ژوند کې تر ټولو مهمې ټاکنې دي.
هغه وايي چې کهټرمپ بریالی کیږي او که هرېس، په دواړو حالاتو کې د ځانګړو پېښو امکان دی.
د امریکا د ټاکنو جوړښت یو ځانګړی او پېچلی سیسټم لري چې د ولسمشر، کانګرس او محلي حکومتونو د ټاکنو لپاره بېلابېل قوانين او اصول لري. د امریکا ولسمشرۍ ټاکنې په هرو څلورو کلونو کې د نومبر په لومړۍ سې شنبه ترسره کېږي.
په دې ټاکنو کې امریکایي اتباع د ولسمشر او مرستیال ولسمشر لپاره خپلې رایې کاروي؛ خو د ولسمشرۍ ټاکنې دوه ځانګړي پړاوونه لري.
1.لومړی پړاو - عمومي ټاکنې:
په دې پړاو کې د امریکا خلک خپله رایه د ټاکنو په ورځ یا له ټاکلې ورځې مخکې خپل د علاقې وړ نوماند ته ورکوي. که څه هم خلک مستقیمه رایه د ولسمشر او مرستیال لپاره کاروي، خو په حقیقت کې دا رایې د الیکټورل کالج (Electoral College) غړو ته ورکول کېږي.
2.دویم پړاو - الیکټورل کالج:
امریکا ۵۳۸ الیکټورل رایې لري یا په بله معنا امریکا ۵۳۸ ټاکنیزې حوزې لري، چې د مشرانو جرګې او استازو جرګې د غړو له شمېر سره سمون لري او هر ایالت ته د وګړو د شمېر په اساس ځانګړي الیکټورل کالج ورکړل شوي دي.
یو کاندید د بریا لپاره باید د ټولو الیکټورل رایو څخه ۲۷۰ رایې وګټي. د هر ایالت رایې هغو کاندیدانو ته ورکول کېږي چې په هغه ایالت کې اکثریت رایې ترلاسه کړي.
الیکټورل کالج د امریکا د ولسمشرۍ د ټاکنو لپاره یو ځانګړی سیسټم دی، چې په ترڅ کې یې ولسمشر د عمومي خلکو د رایو پر اساس نه، بلکې د الیکټورل کالج د رایو پر اساس ټاکل کېږي.
د دې سیسټم اصلي موخه دا ده چې د ټولو ایالتونو نفوذ په ټاکنو کې خوندي کړي او د مستقیمې ډېموکراسۍ په ځای یو منځګړی سیستم رامنځته کړي.
د الیکټورل کالج جوړښت:
الیکټورل کالج ټول ۵۳۸ رایې لري او هر ایالت ته د وګړو د شمېر او د کانګرس د استازو او سناتورانو د شمېر په تناسب ځانګړې الیکټورل رایې ورکړل شوي دي.
د الیکټورل کالج د رایو وېش په لاندې ډول دی:
1.د هر ایالت د استازو شمېر: هر ایالت په کانګرس کې د خپلو استازو او سناتورانو د شمېر په تناسب د الیکټورل کالج رایې یا حوزې لري.
هر ایالت لږ تر لږه ۳ الیکټورل رایې لري، ځکه چې هر ایالت په کانګرس کې دوه سناتوران او لږ تر لږه یو استازی لري.
2.د کولمبیا ولسوالي (واشنګټن ډي سي) رایې: واشنګټن ډي سي په کانګرس کې استازي نه لري، خو د ۲۳م تعدیل له مخې درې الیکټورل رایې ورکړل شوي دي.
د الیکټورل کالج د کار طریقه:
په عمومي ټاکنو کې خلک خپلې رایې د ولسمشرۍ کاندیدانو ته ورکوي، خو په حقیقت کې دا رایې د خپل ایالت د الیکټورل کالج غړو ته ورکوي. دا الیکټورل غړي بیا په رسمي ډول د ولسمشر او مرستیال لپاره خپله رایه کاروي.
هر ایالت په عمومي ډول د “ګټونکی ټول اخلي” قاعده کاروي، چې په ترڅ کې یې ټولې الیکټورل رایې هغه کاندید ته ورکول کېږي چې په هغه ایالت کې زیاتره عمومي رایې ترلاسه کړي.
یوازې مین او نیبراسکا ایالتونه دا قاعده نه تعقیبوي او خپلې رایې په تناسب وېشي.
د بریا لپاره شرایط:
د بریا لپاره نوماند باید د ۵۳۸ څخه لږ تر لږه ۲۷۰ الیکټورل رایې ترلاسه کړي. که چېرې هیڅ کاندید ۲۷۰ رایې ترلاسه نه کړي، نو د امریکا د استازو جرګه (House of Representatives) د ولسمشر د ټاکلو لپاره لاس په کار کېږي.
د الیکټورل کالج د سیسټم ګټې او نیمګړتیاوې:
ګټې:
1.د ایالتونو نفوذ ساتنه: دا سیستم د دې لامل ګرځي چې کوچني ایالتونه هم په ټاکنو کې اهمیت ولري او ټول تمرکز په لویو ښارونو او نفوس لرونکو سیمو باندې ونه شي.
2.ثبات او منځګړیتوب: دا سیستم د مستقیمې دیموکراسۍ پر ځای یو منځګړی سیستم وړاندې کوي، چې له مخې یې د اکثریت د مطلقې واکمنۍ مخه نیسي.
نیمګړتیاوې:
1.د اکثریت د رایو له لاسه ورکول: ممکن یو کاندید د عمومي رایو زیاتره برخه وګټي، خو بیا هم د الیکټورل کالج د رایو له کبله ټاکنې وبایلي.
2.د ځینو ایالتونو زیات اهمیت: په دې سیسټم کې ځینې کلیدي ایالتونه لکه: فلوریډا، پنسیلوانیا او میشیګن خورا زیات اهمیت لري او کاندیدان ډېر تمرکز پر دې ایالتونو کوي.
پایله:
که څه هم په افغانستان کې د ټاکنو مروج سیستم نوماند ته په مستقیمه توګه د رایې ورکول دي، چې د مستقیمې ډېموکراسۍ نښه بلل کېده.
خو په امریکا کې الیکټورل کالج یو منځګړی سیسټم دی چې په ټاکنو کې د ایالتونو نفوذ ساتي او د مستقیمې دیموکراسۍ له احتمالي نیمګړتیاو څخه مخنیوی کوي. خو دا سیستم هم ځینې ننګونې لري، او وخت نا وخت یې پر سر لانجې او بحثونه کیږي، ځکه چې ځینې خلک یې د ډېموکراتیکو اصولو په خلاف بولي.
د امریکا د ولسمشرۍ ټاکنې نن پیل شوې، خو په دې منځ کې ددغه هېواد نوموتې څېرې په لږ توپیر د دواړو نوماندانو د ملاتړو په توګه راڅرګندې شوې دي.
کمالاهرېس په پنسلوانیا کې د خبرو پرمهال وویل، چې د متحده ایالاتو خلک د نوي نسل مشرۍ ته تیار دي. د نوموړې اشاره یوې ځوانې مشرتابه ته وه. هرېس وویل، چې نوموړې چمتو ده دغه مشري پرغاړه واخلي.
د رویټرز د رپوټ له مخې، کمالا هرېس په فلادلفیا کې خپل کمپاین ودراوه، چېرې چې پر دریځ د نوموړې له را څرګندېدو وړاندې خلک پر نوموتو څېرو لیډي ګاګا او اوپرا وینفري ورغونډ شول.
پاپ ستورې جینیفر لوپیز تېره اونۍ له هرېس سره په لاس ویګاس کې په یوه غونډه کې راڅرګنده شوه او ویې ویل، چې د نوموړې ملاتړ کوي.
سینمايي لوبغاړیهریسن فورډ او د اېن بي اې ستوری لیبرون جیمیز هم د هغو نوموتو کسانو پر نوملړ ور ګډ شول، چې د کمالاهرېس ملاتړ کوي. د هرېس په نورو نوموتو ملاتړو کې میریل سټریپ، جولیا روبرټز، جینیفر ګارنر او کومیډین کریس راک شامل دي.
دوو نورو ستوریو بیانسه او ټایلر سویفټ هم د هرېس ملاتړ اعلان کړی.
ددوشنبې په ورځ مشهور پاډکست جوړوونکي چې په لسګونو میلیونه اورېدونکي لري، له ټرمپ سره له درې ساعته مرکې وروسته وویل، چې نوموړی د پخواني ولسمشر ملاتړ کوي.
د ټرمپ نور نوموتي ملاتړي ډنیس کوایډ، هریسن بوټکر، سندرغاړې جاسن الدین، ټیډ نیوګینټ، کیدراک او غیږباسی هولک هوګن دي.
د دوو مهمو ایالتونو شمالي کارولینای او پنسلوانیا په ګډون د امریکا ۱۲ ایالتونو کې رای اچونه پیل شوه. رای ورکوونکو په اوهایو، لویدیځه وېرجینیا، کنتیکټ، انډیانا، کتناکي، مین، نیو جرسي، نیویارک، وېرجینیا او ورمونټ کې هم رایې ور کول پیل کړل.
شمالي کارولینا لومړی کلیدي ایالت دی چې رایه ورکوي.
دې ایالت کې د هلن توپان له امله څو اونۍ سختې وې.
توپان دغه ایالت ته سخت زیان اړولی او د ټولو وژل شویو کسانو نیمایي یې په دغه ایالت کې وو.
په ۲۰۲۰ کې، ډونالډ ټرمپ په دې ایالت کې د دوه فیصدو څخه لږو پواینټونو سره وګټله.
په پنسلوانیا کې چې د امریکا دویم مهم ایالت دی، په لسګونو زره کسانو په ټاکنو کې د کډون لپاره د رایو مرکزونو ته روان دي.