لیکوال او څېړونکی
د امریکا په تاریخ کې شپږ ځله ټاکنې جنجالي او کړکېچنې وې او هر ځل مختلفو عواملو سره د کړکېچونو او شخړو لامل ګرځېدلې دي. دغه ټاکنې نه یوازې د امریکا په دننه کې بلکې په نړۍواله کچه هم د پام وړ وې.
۱. د ۱۸۰۰ کال ټاکنې - توماس جیفرسن او جان اډمز
د امریکا د ولسمشرۍ لومړنۍ کړکېچنې ټاکنې د ۱۸۰۰ کال وې، چې په دې کې توماس جیفرسن او جان اډمز یو د بل پر وړاندې ودرېدل.
په دې ټاکنو کې جیفرسن او د هغه مرستیال ارون بر دواړو یو شمېر برابر الېکټورل رایې ترلاسه کړې او د امریکا د ټاکنو د قوانینو له مخې دا مساله کانګرس ته وړاندې شوه.
د کانګرس غړو له څو ورځو بحثونو وروسته په ۳۶مه دور کې جیفرسن د امریکا د ولسمشر په توګه بریالی اعلان کړ.
دغه ټاکنې د ولسمشر د ټاکلو په پروسه کې لومړۍ لویه کړکېچنه ازموینه وه.
۲. د ۱۸۲۴ کال ټاکنې - جان کوینسي اډمز او انډریو جکسن
په دې ټاکنو کې څلورو نوماندانو برخه لرله: جان کوینسي اډمز، انډریو جکسن، ویلیم کراوفورډ او هنري کلي.
جکسن ډېرې عامې رایې او الېکټورل رایې ترلاسه کړې، خو د بریا لپاره یې ټاکل شوی حد پوره نه کړ.
دا موضوع کانګرس ته وړاندې شوه او په کانګرس کې هنري کلي د جان کوینسي اډمز ملاتړ وکړ، چې په پایله کې اډمز ولسمشر شو.
جکسن دې ته د “توطیې” نوم ورکړ او دا ټاکنې یې خورا جنجالي وبللې.
۳. د ۱۸۷۶ کال ټاکنې - رترفورډ بی. هیز او سیمويل ټیلډن
د امریکا په تاریخ کې د ۱۸۷۶ کال ټاکنې تر ټولو جنجالي ټاکنې وې. په دې ټاکنو کې سیمویل ټیلډن ډېرې عامې رایې ترلاسه کړې، خو په څو ایالتونو کې د رایو د نتیجې په اړه شخړې راپورته شوې.
دواړو نوماندانو د جنوبي ایالتونو د الېکټورل رایو ادعا وکړه. په پای کې د دواړو ګوندونو تر منځ د یوې موافقې له مخې هیز د امریکا ولسمشر اعلان شو، په دې شرط چې له جنوبي ایالتونو څخه به فېدرالي ځواکونه باسي.
دې کار سره په امریکا کې د بیارغاونې پروسه یو څه خنډنه شوه، سیاسي بې ثباتي یو څه خړه پړه او د اوږدې مودې لپاره یې پر سیاسي او ټولنیز وضعیت اغېز وکړ.
۴. د ۱۹۶۰ کال ټاکنې - جان ایف کېنېډي او ریچارډ نیکسن
د ۱۹۶۰ کال ټاکنې هم جنجالي ټاکنې وې چې جان ایف کېنېډي او ریچارډ نیکسن پکې برخه لرله. کېنېډي یوازې د لږ توپیر په بنسټ بریالی شو او د ټاکنو په اړه ادعاوې وشوې چې په ځانګړي توګه په الینوی او ټېکساس کې درغلۍ شوې.
نیکسن سره له دې چې د شواهدو له مخې کولی شو قانوني اعتراض وکړي، خو هغه د هېواد د یووالي لپاره له دې چارې ډډه وکړه.
دغه ټاکنې د امریکا په تاریخ کې له نږدې پایلو څخه وې.
۵. د ۲۰۰۰ کال ټاکنې - جورج ډبلیو بوش او ال ګور
د ۲۰۰۰ کال ټاکنې هم کړکېچنې ټاکنې وې چې د فلوریډا د ایالت رایو پکې ټاکونکی نقش درلود.
ال ګور او جورج بوش دواړه په ډېر نږدې توپیر سره روان وو او د فلوریډا د رایو بیا شمېرنې پروسه پېل شوه.
دغه پروسه تر څو اونیو پورې وغځېده، چې بالاخره سترې محکمې پرېکړه وکړه چې د بیا شمېرنې پروسه باید پای ته ورسېږي او جورج بوش بریالی اعلان شو.
د دغه ټاکنو د پایلو د قانوني مبارزې پروسه د امریکا په تاریخ کې بې سارې وه.
۶. د ۲۰۲۰ کال ټاکنې - جو بایډن او ډونالد ټرمپ
د ۲۰۲۰ کال ټاکنې د کرونا وبا له امله ځانګړې وې او ډېری خلکو د پوستې له لارې رایې ورکړې. ډونالد ټرمپ په مکرر ډول د ټاکنو په پروسه او په ځانګړي ډول د پوستې له لارې د رایو په اړه شکونه راپورته کړل.
ټرمپ ادعا وکړه چې په ټاکنو کې درغلۍ شوې او څو ایالتونو کې یې د پایلو پر وړاندې قانوني اعتراضونه هم ثبت کړل.
دا ټاکنې د امریکا لپاره کړکېچنې وې او د شخړو سره مل وې، خو په پای کې جو بایډن د امریکا ولسمشر وټاکل شو.
پایله
د امریکا په تاریخ کې څو ټاکنې جنجالي او له کړکېچونو ډکې وې او هر ځل یې پر مختلفو برخو اغېز کړی دی.
دا ټاکنې د امریکا د ولسواکۍ او د ټاکنو د سیستم لپاره جدي ازمېښتونه وو، چې هره یوه یې په یو ډول د امریکا د راتلونکو ټاکنیزو پر پروسه او د خلکو پر باور تاثیر درلود.
