لیکوال او څېړونکی
مایکل والټز د امریکا د متحده ایالاتو یو مشهور سیاستوال، د کانګرس غړی او له طالبانو سره پخوانی جنګېدلی پوځي افسر دی چې په افغانستان کې یې د امریکا د ځانګړو ځواکونو (ګرین بیریټ) په لیکو کې دنده ترسره کړې ده.
هغه د افغانستان په جګړه کې څو ځله دنده ترسره کړې او د ترهګرۍ ضد او د افغان ځواکونو په روزنه کې یې مهمه ونډه لرلې. د افغانستان د وضعیت او راتلونکي په اړه د مایکل والټز نظریې او احتمالي دریځونه د هغه د پوځي او سیاسي تجربو پر بنسټ دي.
مایکل والټز څوک دی؟
مایکل والټز یو پخوانی پوځي افسر دی چې په ځانګړو ځواکونو کې یې دنده ترسره کړې او وروسته د امریکا په کانګرس کې د فلوریډا ایالت د استازي په توګه وټاکل شو.
هغه په افغانستان کې د جګړې له لومړنیو کلونو راهیسې په ځانګړو ماموریتونو بوخت و او د افغان ځواکونو په روزنه، د یاغیانو پر ضد عملیاتو او د ترهګرۍ ضد مبارزه کې یې ونډه لرله.
والټز په امریکا کې د هغو چارواکو له ډلې دی چې د افغانستان په مساله کې ځانګړې پوهه او تجربه لري او د دې مسالې په اړه یې څرګندونې او دریځونه په کانګرس کې د پام وړ ګرځېدلي دي.
مایکل والټز د افغانستان لپاره څه کړي دي؟
والټز په افغانستان کې د څو دورو پوځي تجربې لري، چې په ترڅ کې یې د افغان پوځ د روزنې او هغوی ته د سلا ورکولو په برخه کې کار کړی.
هغه د خپلو تجربو پر بنسټ، تل د دې ملاتړ کړی چې امریکا باید په افغانستان کې اوږدمهاله شتون ولري تر څو د ترهګرۍ د بیا راپورته کېدو مخه ونیسي.
والټز تل د دې نظریې ملاتړ کړی چې په افغانستان کې د امریکا پوځي شتون یوازې د افغانانو لپاره نه بلکې د امریکا د ملي امنیت لپاره هم ضروري دی.
والټز د امریکا د مرستیال ولسمشر ډیک چيني د ترهګرۍ ضد سلاکار هم پاتې شوی، چې په دې رول کې یې د افغانستان لپاره د امریکا د ستراتیژۍ په جوړولو کې ونډه لرله.
هغه په دې باور دی چې د افغانستان په اړه د امریکا ناکامي به د دې سبب شي چې طالبان او نورې ترهګرې ډلې یو ځل بیا افغانستان د ترهګریزو فعالیتونو لپاره وکاروي.
نوموړي په کابل کې د القاعده د مشر له وژل کېدو وروسته د خپلې داعیې اثبات وړاندې کړی او ویلي یې وو، چې افغانستان د ترهګرۍ په ځالې بدلېدونکی دی.
د طالبانو په اړه د مایکل والټز نظریه
مایکل والټز د طالبانو په اړه کلک مخالف دریځ لري. هغه په پرلهپسې ډول ویلي چې طالبان د سولې لپاره د اعتماد وړ نه دي او د هغوی واک ته د بیا رسېدو په صورت کې به افغانستان یو ځل بیا د ترهګرو لپاره امن ځای شي.
د هغه په نظر، طالبان نه یوازې د افغانستان د خلکو لپاره یو ګواښ دی، بلکې د امریکا او د نړۍ لپاره هم یو خطر دی. والټز په دې باور دی چې طالبان به د القاعده او نورو ترهګرو ډلو سره بیا اړیکې ټینګې کړي او افغانستان به یو ځل بیا د هغو ډلو لپاره امن ځای وګرځي چې د امریکا او د نړۍ پر وړاندې فعالیت کوي.
د امریکا د امنیت شورا د سلاکار په توګه د مایکل والټز احتمالي پرېکړې
که مایکل والټز د امریکا د امنیت شورا د سلاکار په توګه خپله دنده پیلوي، د افغانستان په اړه به د هغه احتمالي پرېکړې ښايي دا وي:
۱. طالبانو سره کلک مخالف دریځ: والټز به د طالبانو په وړاندې کلک دریځ غوره کړي او د هغوی پر وړاندې به د امریکا فشار زیات کړي. هغه به د دې پلوي وي چې د طالبانو حکومت په رسمیت ونه پېژندل شي او د هغوی د مشروعیت د منلو لپاره به سخت شرایط کېښودل شي.
۲. د ترهګرۍ ضد هڅې زیاتول: والټز به د دې ملاتړ وکړي چې په افغانستان کې د ترهګرو د شتون د مخنیوي لپاره د امریکا استخباراتي او پوځي نظارت پراخ شي. هغه به هڅه وکړي چې په سیمه کې د امریکا حضور داسي وساتي چې ترهګر له افغانستان څخه د بریدونو پلان جوړولو څخه منع کړي او په دې تفکر سره طالبان اسیب پذیره معلومیږي.
۳. د بشري حقونو ملاتړ: والټز د ښځو او ماشومانو حقونو ته ځانګړې پاملرنه لري او د طالبانو تر واک لاندې په افغانستان کې د بشري حقونو د نقض په اړه یې اندېښنه څرګنده کړې. د امنیت شورا د سلاکار په توګه، هغه به په نړۍواله کچه د دې ملاتړ وکړي چې طالبان د بشري حقونو رعایت ته اړ کړي او که په دغه برخه کې هر ډول فشار رامنځته کولی شي درېغ به ترې ونه کړي.
۴. د افغان کډوالو او پخوانیو متحدینو ملاتړ: والټز به د هغو افغانانو لپاره چې د امریکا سره یې په جګړه کې همکاري کړې، د خوندي پناه غوښتنه وکړي. هغه په دې باور دی چې باید هغه افغانان چې له امریکا سره یې مرسته کړې، نه یوازې باید په امریکا کې خوندي پاتې شي، بلکې د هغوی ملاتړ هم وشي.
پایله
مایکل والټز یو له هغو کسانو څخه دی چې د افغانستان په اړه ژوره تجربه او د طالبانو په ګډون د افراطیانو په اړه سخت دریځ لري.
د نوموړي پخوانیو ویناو، کړنو او ستراتیژیو ته په کتو هغه باور لري چې د طالبانو واک ته رسېدل به د افغانستان، امریکا او نړۍ لپاره ناوړه پایلې ولري او پر خپلې دغې نظریې یې بار – بار ټینګار هم کړی دی.
د امریکا د امنیت شورا د سلاکار په توګه، هغه به هڅه وکړي چې د افغانستان په اړه داسې پرېکړې وکړي چې د امریکا د امنیت لپاره ګټورې وي، طالبان تر فشار لاندې راشي او په پاکستان او سیمه کې د ثبات د ساتلو لپاره مرسته وکړي.
