ایراني چارواکي: د روان کال تر پایه به له دوه مېلیونو ډېر بې اسناده افغان کډوال وباسو
په مشهد کې د ایران د بهرنیو چارو د وزارت د استازي دفتر مشر وايي، په ایران کې له دوو څخه تر دوه نیم مېلیونو پورې افغان کډوال د اوسېدو له اسنادو پرته ژوند کوي.
په مشهد کې د ایران د بهرنیو چارو د وزارت د استازي دفتر مشر وايي، په ایران کې له دوو څخه تر دوه نیم مېلیونو پورې افغان کډوال د اوسېدو له اسنادو پرته ژوند کوي.
احمد معصومیفر ویلي، چې دغه کډوال به د روان کال تر پایه له ایرانه واېستل شي.
د ایران د بهرنیو چارو وزارت دغه چارواکي د دوشنبې په ورځ د (لیندۍ ۵مه) په مشهد کې یوې خبري غونډې ته وویل، چې ایران د دغو کډوالو د اېستلو لپاره د کوم هېواد هوکړې ته اړتیا نه لري.نوموړي ټینګار وکړ، دا به غوره وي چې دغه کډوال په خپله خوښه له ایرانه ووځي؛ کنه په زور به و اېستل شي.دغه ایراني چارواکي وویل:« د افغانستان سرپرست حکومت هم په دې مسله پوهېږي او طبیعي ده، چې دوی هم د هغو کسانو دفاع نه کوي چې په ناقانونه توګه ایران ته داخل شوي او دلته اوسېږي.»اېرنا خبری اژانس د ایران د دغه چارواکی له قوله لیکلي دي، هغه کسان چې «د اعتبار وړ ویزې یا د ثبت او سرشمېرنې کارتونه لري له ناقانونه کډوالو سره توپیر لري.»دغه ایراني چارواکي دا هم ویلي، چې ایران ته د ناقانونه افغان کډوالو راتګ په بې ساري ډول کم شوی دی.نوموړي وويل، هغه کسان چې یوه میاشتنۍ یا درې میاشتنۍ ویزې لري، ایران ته راغلي او له قانوني مودې څخه زیات په ایران کې پاتې شوي هغوی به هم واېستل شي.
د کابل - جلال اباد د لارې یو موټر چلوونکي روزي خان افغانستان انټرنشنل - پښتو ته وویل، چې په سروبي کې طالبانو د لویې لارې پر سر د پېسو اخیستو غرفې درولي دي او د کوچنیو پنځه نفري موټر پر سر اتیا افغانۍ، د فورنر، لکسس او مارسیډیز پر سر سل افغانۍ، د کاسټر او ملي بس پر سر یو نیم سل او د غټو لاریو پر سر ۵۰۰ افغانۍ اخلي.
روزي خان زیاتوي: "د ترافیکو مدیریت چې د موټر اسناد جوړوي د ښاروالۍ، ترافیکو او څلور ډوله نورې پېسې اخلي نو بیا څه اړتیا ده چې دلته بیا پېسې اخلي؟ معلومه خبره ده چې باج اخلي او ښه په زور یې اخلي".
نوموړی وايي چې له همدې امله دوی مجبور دي، چې د سورلیو کرایې لوړې کړي چې له امله یې د دوی چارې هم ټکنۍ دي.
انجینر سلطان چې فورنر موټر لري وايي، هره اونۍ باید له کابل څخه ننګرهار ته لاړ او بیرته کابل ته راشي خو د تګ او راتګ پر مهال ترې سل - سل افغانۍ اخیستل کیږي.
نوموړی وايي: " له دې به نور ظلم څه وي چې حکومت دې له جیبه په زور پېسې شکوي، خدمات نه شته یوازې زموږ له جیبونو پېسې ویستل دي".
د کابل ـ جلال اباد د لویې لارې یو شمېر نورو موټر چلوونکو افغانستان انټرنشنل ته وویل چې د سړک جوړونې، ټرانسپورټ او حقالعبور ترڅنګ په بېلابېلو نومونو څو ځایه پیسې اخېستل کېږي.
غفور خان چې د سورلیو موټر لري وايي چې څو ځله یې د طالبانو مسوولانو ته شکایت کړی خو تر اوسه یې د مخنیوي لپاره کوم عملي اقدام نه دی شوی.
نوموړی زیاتوي چې د د طالبانو په راتګ سره د سړک جوړونې، ټرانسپورټ او حق العبور په نامه پیسې یو ځل ورکول کېږي خو په سروبي کې تر یو ځل بیا اخیستل کیږي.
په کابل کې د یوې ټرانسپورټي کمپنۍ مالک چې خپل مستعار نوم حاجي نقیب ښيي، وايي چې طالبان د لویو لاریو ډرېوران په عذابوي او په زور ترې پېسې اخلي او دوی مجبور دي چې په بېلابېلو نومونو طالبانو ته پېسې ورکړي.
نوموړي وویل: « حکومت ته خو د سړک پر سر د ترافیکو لپاره یو ځل د ترافیکو د اسنادو د اخیستو پر مهال پېسې ورکړل شوې دي نو بیا د څه پېسې اخلي؟ جالبه یې لا دا چې دا پېسې هېڅ کنټرول او د ثبت کوم ځانګړی میکانیزم نه لري، هېڅوک نه پوهیږي چې دا پېسې څوک اخلي؟ د چا جیب ته ځي؟ حساب کتاب یې شته او که نه؟»
حاجي نقیب زیاتوي چې له تورخم څخه تر کابل پورې هره لویه لارۍ شپږ ځایه پېسې ورکوي، چې د جمهوریت پر مهال دوی یوازې دوه ځایه قانوني پېسې ورکولې.
دا لومړی ځل نه دی چې د سړک پر سر د طالبانو له باج اخیستنې موټرچلوونکو شکایت کړی، له دې وړاندې د کابل ـ کندهار لویې لارې ځینو موټر چلوونکو افغانستان انټرنشنل ته ویلي وو، چې د سړک جوړونې، ټرانسپورټ او حقالعبور ترڅنګ په بېلابېلو نومونو ترې څو ځایه پیسې اخېستل کېږي.
همدا راز شمال ته تلونکو او راتلونکو موټر چلوونکو هم په سالنګ کې د طالبانو له خوا له موټر چلوونکو څخه د باج له اخیستنې شکایت کړی و.
له اروزګان څخه سرچينو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته د دوشنبې په ورځ وويل، چې د دغه ولایت طالب چارواکو په یو ږغيز پيغام کې له مرسته کوونکو ادارو غوښتي، چې محلي ټولګي په مطلق ډول بندي دي او د فعالیت اجازه نه لري.
افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته سرچينو دغه ږغيز پيغام هم لېږلي، چې په کې د پوهنې چارواکو د دغه ټولګيو بندول د خپلو مشرانو امر بللی.
په پیغام کې د دغه ولایت د بهرنيو موسیسو کارکوونکو ته ویل شوي: «د یونسیف او د موسیساتو همکارانو ته چي د ټولګيو قراردادونه لري، ورته ته وایو، چې د مشرانو د امر له مخي نور هر ډول صنفونه چي د هر چا مربوط دي په مطلق ډول بند دي.»
یونسيف په هغو سيمو کې دغه ټولګي فعاله کړي وو، چې ماشومانو د جنګونو یا نورو ستونزو له امله زده کړو ته لاس رسۍ نه درلود.
په دې پروګرام کې د لومړي ټولګي څخه تر پنځم ټولګۍ پوري د افغانستان د تعليمي نصاب اړوند مضامين تدريسېدل.
دغه ټولګي، چې د اروزګان په ښارونو او ولسواليو کې فعاله وو تر ۵ زره زياتو ماشومانو په کې لومړنۍ زده کړې کولې.
طالبانو تر دې وړاندي په کندهار او هلمند ولایتونو کې هم د یونیسف ادارې له لوري جوړ شوي سلګونه ټولګي بند کړي وو.
طالبان د دغو ټولګيو د تړولو لامل «ارزونه او د اختلافي موضوعاتو حلول» یادوي.
سرچينې وايي، چې طالبانو ځکه په سویلي ولایتونو کې دغه ټولګي بند کړې، چې ماشومانو د مدرسو پر ځای دغو ټولګيو ته د درس لپاره تلل.
د سرچينې په خبره، چې په کندهار او هلمند ولایتونو کې د طالبانو د پوهنې مسولينو د مرسته کوونکو ادارو څخه غوښتي، چې د دغه ټولګيو امکانات دې د دوی ديني مدرسو ته ورکړي که نه د فعاليت اجازه نه ورکوي.
د ترلاسه شوو مالوماتو له مخي، دا مهال د افغانستان په ۳۰ ولایتونو کې نژدې اتلس زره محلي ټولګي شته چې په کې څه باندې ۵۶۶ زره ماشومان چې ډېری یې نجوني دي، لومړنۍ زدکړې کوي.
