طالبان: له دوو ګاونډیو هېوادونو نږدې ۲۰۰ کورنۍ راستنې شوې

د طالبانو تر کنټرول لاندې باختر اژانس خبر ورکړی، چې تېره ورځ له ایران او پاکستانه شاوخوا ۱۷۵ کورنۍ بېرته افغانستان ته ستنې شوې دي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې باختر اژانس خبر ورکړی، چې تېره ورځ له ایران او پاکستانه شاوخوا ۱۷۵ کورنۍ بېرته افغانستان ته ستنې شوې دي.
دغه اژانس پر اېکس پاڼه کاږلي، چې دغه کورنۍ له څلورو لارو تورخم، سپین بولدک، اسلام کلا او ورېښمو پله له لارې ستنې شوې دي.
د دغه خبر له مخې، د دغو راستنو شویو کورنیو له ډلې ۱۳ یې د تورخم له لارې، ۲۴ یې د کندهار د سپین بولدک له لارې، ۶۵ د نيمروز د ورېښمو پله له لارې او ۷۳ نورې بیا د هرات د اسلام کلا له لارې راستنې شوې دي.دغه اژانس لیکلي، چې له دغې ډلې څلور کورنۍ خپلو سیمو ته لېږدول شوې او پر سلګونه نورو یې بیا مرستې وېشلې دي.په مشهد کې د ایران د بهرنیو چارو د وزارت د استازي دفتر مشر تازه ویلي، چې په ایران کې له دوو څخه تر دوه نیم مېلیونو پورې افغان کډوال د اوسېدو له اسنادو پرته ژوند کوي.احمد معصومیفر ویلي، چې دغه کډوال به د روان کال تر پایه له ایرانه واېستل شي.له بل پلوه د پاکستان د کورنيو چارو وزير محسن نقوي تېره ورځ چهارشنبه په پلازمېنه اسلام اباد کې د وروستيو سیاسي ناکراریو او ناامنيو په اړه یوه خبري کنفرانس کې ويلي، چې د ډیسمبر مياشتې ترپايه باید هغه افغانان چې په اسلام اباد کې اوسېږي؛ د اوسېدو اجازه لیکونه تر لاسه کړي او له هغې پرته به له دغه ښاره واېستل شي.


د پاکستان دولتي ټلویزیون د پنجشنبې په ورځ د (لېندۍ ۸مه) د چمن د قبایلي مشرانو، دیني عالمانو، ځوانانو او پاکستاني پوځیانو د یوې ګډې غونډې ویډیو خپره کړې او ویلي یې دي، چې تېره ورځ په چمن کې امن جرګه ترسره شوه.
پاکستان د دولتي ټلویزیون د راپور له مخې، په دغې جرګه کې د ډیورنډ پر کرښه د مدیریت او امنیتي وضعیت په اړه خبرې اترې شوې دي.
په دغه جرګه کې په بلوچستان کې د پاکستان د پوځ یو لوړپوړي جنرال عابد مظهر ویلي، چې « په سیمه کې د امنیت د ټینګښت او د پاکستان او افغانستان تر منځ د پولې د ساتنې لپاره ټولې وسیلې په کار اچوي.»
د راپور له مخې په یاده جرګه کې د سوېلي پښتونخوا د چمن قومي مشرانو ویلي، چې د ډیورنډ په فرضي کرښه د ترهګرۍ د پای ته رسولو په کار کې د پاکستان د پوځ تر شا ولاړ دي او ملاتړ یې کوي.
بل خوا د سپین بولدک ـ چمن پر دروازه د پاسپورټ او ویزې د جبري کېدو په غبرګون څه د پاسه له یوه کال راهیسې پرلت وهل شوی.
د دغه پرلت غړو د چمن د قبایلي مشرانو او پاکستاني پوځیانو تر منځ د ناستې په اړه سخت غبرګون ښودلی دی.
د دغه پرلت غړي وايي، د قومي مشرانو په نوم ځیني کسان د پاکستاني پوځ لاس پوڅي دي او د خپلو شخصي ګتو لپاره د امن په نوم په مصنوعي جرګو کې ګډون کوي.
پرلتوال وايي، د پاکستاني پوځیانو، حکومت او یو شمېر مشخصو کسانو ترمنځ پر دغه ډول جرګو او ناستو د چمن د خلکو ستونزې نه هوارېږي.

د پاکستان د پارلمان پخوانی غړی او د ملي ډیموکراتیک غورځنګ مشر محسن داوړ د پاکستان د کورنیو چارو وزیر محسن نقوي وروستیو څرګندونو ته په غبرګون کې ویلي، چې د پي ټي ای په پلمه د افغان کډوالو ځورولو او هغوی ته له اسلام اباده د وتلو ضرب الاجل ټاکل له نړۍوالو قوانینو ښکاره سرغړونه ده.
د پاکستان د کورنيو چارو وزير محسن نقوي تېره ورځ چهارشنبه په پلازمېنه اسلام اباد کې د وروستيو سیاسي ناکراریو او ناامنيو په اړه یوه خبري کنفرانس کې ويلي، چې د ډیسمبر مياشتې ترپايه باید هغه افغانان چې په اسلام اباد کې د اوسېدو اجازه تر لاسه کړي او له هغې پرته به له دغه ښاره وایستل شي.
محسن داوړ نیوکه کوي او وايي چې په «پاکستان کې د افغان کډوالو په نښه کول او وهل ټکول او یا په زوره کوچېدل یو معمول ګرځېدلی چې دا د شرم وړ او له نړۍوالو قوانینو او کنوانسیونونو ښکاره سرغړونه ده.»
پنځه ورځې وړاندې د نومبر په ۲۴مه د پاکستان تحریک انصاف ګوند غړو او پلویانو د دغه ګوند د مشر او پخواني لومړي وزیر عمران خان د خوشې کولو لپاره له ټول پاکستان څخه خپل پلویان پلازمینې اسلام اباد ته د لاریون لپاره ور وبلل او حکومت یې د مخنیوي لپاره لویې لارې، حکومتي ادارې، کاروبار، ټیلیفوني شبکې او انټرنیټ بند کړل او لاریون د تاوتریخوالي له امله وپاشل شو.
په پاکستان کې له وروستيو پرله پسې لاريونونو، سیاسي ناکراریو او ناامنیو وروسته د دغه هېواد د کورنيو چارو وزير محسن نقوي رسنیو ته په خبرو کې وویل چې د پي ټي ای په وروستي لاریون کې یې نږدې زر تنه لاریونوال نیولي چې ۳۷ هغه یې افغانان دي.
هغه خبرداری ورکړ، چې د راتلونکې میاشتې تر پايه دې افغانان یا د پولیسو سره راجسټر شي او ییا دې له اسلام اباده ووځي.
په اسلام اباد کې مېشت افغان کډوال هم د پاکستان د کورنیو چارو وزیر وروستۍ څرګندونې او خبرداری خواشینونکی بولي او وايي، چې دوی په اسلام اباد کې د اوسېدو ټول قانوني اسناد لري او د پاکستان په سیاسي مسایلو کار نه لري.
د رحمت الله په نوم یو افغان کډوال افغانستان انټرنشنل پښتو ته وويل چې هغه او د ده په څېر نور افغانان اسلام اباد کې په قانوني ډول اوسیږي: «دا نا انصافي ده چې د پاکستان حکومت خپلمنځي مسلې افغانانو ته پلمه کوي، لاریونونه د دوی کورنۍ موضوع ده، افغانانو ته د پاکستان کورنیو چارو وزیر خبرداری د نړیوالو اصولو خلاف خبره ده، دوی باید په خپله دغسې ویناو ته بیا له سره کتنه وکړي.»
د فرشتې په نوم یوې بلې افغانې کډوالې د پاکستان د کورنیو چارو وزیر وروستیو څرګندونو ته چې ویلي یې دي، افغان کډوال دې د دغه وزارت له اجازه لیک پرته په اسلام اباد ښار کې نه اوسي وايي: «موږ قانوني وېزې لرو او د پاکستان د کورنیو چارو وزارت د پولیسو راجستریشن پاڼه هم لرو نو ولې اوس بیا له سره یو بل د اوسیدو سند جوړ کړو، په راجستریش پاڼه کې زموږ ټول معلومات لیکل شوي او قانوني بڼه هم لري.»
د پاکستان د کورنیو چارو وزیر دغه خبرداری چې په یوه خبري کنفرانس کې یې اعلان کړ، تر اوسه پورې یې ټول جزیات نه دي خپاره شوي چې هدف یې په اسلام اباد کې کوم ډول افغان کډوال دي. هغه کډوال چې په موقت ډول پاکستان کې بهر ته د تلو په تمه اوسیږي او که له پخوا په دغه ښار کې کډوال شويدي.

د طالبانو د صنعت او سوداګرۍ وزارت وايي، د روان کال په ۹ میاشتو کې یې له افغانستانه د ۳۶ مېلیونه ډالرو په ارزښت ۴۶ ټنه زعفران بېلابېلو هېوادونو ته صادر کړي دي.
د طالبانو تر واک لاندې ملي ټلویزیون د پنجشنبې په ورځ د (لېندۍ ۸مه) د دغې ډلې د سوداګرۍ وزارت د ویاند عبدالسلام جواد له قوله ویلي، چې د روان میلادي کال په لومړیو نهو میاشتو کې له افغانستان څخه هندوستان، سعودي عربستان، عربي متحده اماراتو، امریکا، کاناډا، هالنډ، ترکیې، جرمني او انګلستان ته ۴۶ ټنه زعفران صادر شوي دي.
د ښاغلي جواد په خبره دغه زعفران اسیايي، امریکايي او اروپايي هېوادونو ته د ۳۶ مېلیونه امریکايي ډالرو په ارزښت صادر شوي دي.
دمګړۍ د افغانستان په ۲۸ ولایتونو کې زعفران کرل کېږي او تر ټولو ډېر تولید یې په هرات ولایت کې کېږي.
څو ورځې وړاندې د افغانستان د زعفرانو د ټولنې مسوولینو ویلي و، چې یوازې په هرات کې شاوخوا ۵۰ زره ښځې د زعفرانو په کروندو کې په کار بوختې دي او له دې لارې خپل اقتصادي اړتیاوې پوره کوي.
د افغانستان د زعفرانو د ټولنې مشر محمد ابراهیم عادل وايي، زعفران په افغانستان کې د کوکنارو د کرکېلې ښه بدیل ګرځېدلی دی.
نوموړی وايي:« زعفران په هېواد کې د نشهيي توکو د کښت یو ښه بدیل شوی او د هېواد د ۲۸ ولایتونو تر څنګ په پاتې نورو ولایتونو کې چې موږ هلته تګ راتګ کوو، زعفران د کوکنارو ښه بدیل ګڼل کېږي.»
سږکال د افغانستان زعفرانو د نهم ځل لپاره د بلجیم د ذایقې په نړۍوال انسټیټیوټ کې په ټوله نړۍ کې لومړی مقام خپل کړ.
دغه انسټیټیوټ د افغانستان د هرات د زعفرانو لابراتواري ازموینه ترسره کړې، چې په پایله کې یې د افغانستان زعفران تر ټولو غوره خوندور زعفران نومول شوي دي.
تر دې وړاندې د طالبانو د صنایعو او سوداګرۍ وزارت د خپلو شمېرو له مخي ویلي و، چې په تېر یوه کال کې د ۴۹ مېلیونه ډالرو په ارزښت ۶۷ ټنه زعفران نورو هېوادونو ته صادر شوي، چې د تېرو کلونو پرتله په عایداتو کې یې ۱۲۰ سلنه زیاتوالی ښیي.

د بیان ازادۍ کور وایي، د رسنیو د ازادۍ په اړه د ملګرو ملتونو له راپوره هرکلی کوي؛ خو دغه راپور یې نیمګړی هم ګڼلی دی.
دوی وایي دغه راپور ځکه نیمګړی دی، چې د رسنیو او بیان ازادۍ کړکېچن وضعیت یې په بشپړ ډول نه دی بیان کړی.
دغه بنسټ په افغانستان کې د رسنیو د ازادۍ په اړه د ملګرو ملتونو د راپور اړوند د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، په دغه راپور کې یاد شوي مسایل او شمېرې له هغه څه سل چنده کمې دي چې نن سبا یې د افغانستان رسنۍ تجربه کوي.
په خبرپاڼه کې راغلي، چې په دغه راپور کې ځیني اړینې او بنسټیزې برخې له سره نه دي راخیستل شوي.
د خبرپاڼې له مخې، د ملګرو ملتونو په وروستي راپور کې د هغو رسنیو په اغېز او رول چې له هېواده بهر فعالیت کوي، اشاره نه ده شوې.
خبرپاڼه زیاتوي، له هېواده بهر رسنۍ د افغانستان د رسنیزې ټولنې یوه غوښنه برخه ده چې د اطلاعاتو په وړاندې کولو کې اساسي رول لوبوي او باید په څنک ترینه څوک تېر نه شي.
دغه بنسټ په افغانستان کې د رسنیو د ملاتړ لپاره د یوې پیاوړې او روښانه تګلارې غوښتونکی دی.
د خبرپاڼې په وروستۍ برخه کې له نړۍوالې ټولنې، د رسنیو د ملاتړو نړۍوالو بنسټونو او د بشري حقونو سازمانونو څخه غوښتي، چې په افغانستان کې د رسنیو بد وضعیت ته جدي پاملرنه وکړي.
د ملګرو ملتونو دغه راپور د ۲۰۲۱ کال د اګست له ۱۵ مې څخه د روان کال د سپټمبر تر ۳۰ مې پورې په افغانستان کې د بشري حقونو د سرغړونو ۳۳۶ قضیې چې خبریالان او د رسنیو کارکوونکي یې اغیزمن کړي، مستند کړې وې.
رپوټ کې د افغانستان انټرنشنل د سپوږمکیزو خپرونو پر اخلال د طالبانو اعتراف ته هم اشاره شوې وه.

د ګډ امنیتي تړون د سازمان سرمنشي د چهارشنبې په ورځ وویل، چې افغانستان لا هم د دغه سازمان د غړو هېوادونو لپاره د جدي ننګونو او ګواښونو سرچینه ده.
ایمانقلي تسماګامبیتوف وویل، چې له تاجکستان سره د افغانستان د پولې امنیتي پلان به سبا د قزاقستان په غونډه کې وڅیړل شي.
د ګډو امنیتي تړونونو د سازمان د غړو هېوادونو د مشرانو غونډه د پنجشنبې په ورځ د نومبر ۲۸مه د قزاقستان په پلازمېنه استانه کې جوړېږي.
تسماګامبیتوف ټاس خبري اژانس ته وویل: «یو له مهمو اسنادو څخه چې د غور لپاره وړاندې کېږي د ټولیز امنیت تړون سازمان وړاندیز شوی پروګرام دی، چې د تاجکستان-افغانستان پولې پیاوړې کړي.»
نوموړي زیاته کړه: «افغانستان اوس هم د ډله ایز امنیت په وړاندې د جدي ننګونو او ګواښونو سرچینه ده او د وړاندیز شویو اقداماتو دا ټولګه د دې سازمان د غړو هېوادونو د ساتنې د کچې د لوړولو په موخه ده.»
د استانې په غونډه کې به د ډله ایز امنیت د تړون د غړیو هېوادونو او د هغوي په پولو کې پوځي او سیاسي حالات څېړل کېږي.
دغه هېوادونه په دې لټه کې دي، چې د افغانستان پر پوله امنیتي کمربند جوړ کړي.
د دغه امنیتي کمربند یوه موخه د مخدره موادو د قاچاق او د منځنۍ اسیا هېوادونو ته د ترهګرو د نفوذ مخنیوی دی.
دا تګلاره په داسې حال کې پیل شوې، چې په دې وروستیو کې د تاجکستان او افغانستان په پوله کې چینايي وګړي د وسلهوالو لهخوا په نښه شوي دي.
په دغه برید کې لږ تر لږه یو چینایی وګړی وژل شوی او څلور نور ټپیان شوي وو.
ځینو سرچینو ویلي، چې برید کوونکي له افغانستانه راغلي او له برید وروسته بېرته خپلو پناه ځایونو ته تللي وو.
روسیه، تاجکستان، قزاقستان، قرغزستان، ارمنستان او بېلاروس د امنیتي تړون د سازمان دایمي غړي دي.