د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړې استازې او په کابل کې د یوناما مشره روزا اوتنبایوا به د ملګرو ملتونو په امنیت شورا کې د پنجشنبې په ورځ (د لېندۍ په ۲۲مه) نېټه د افغانستان په تړاو وینا وکړي.
د ملګرو ملتونو په اېکس پاڼه لیکل شوي، چې دغه غونډه به سبا د نیویارک په وخت د ماښام په ۷:۳۰ بجو پیل شي.
طالبانو په پنجشېر ولایت کې د دغه ولايت له کانونو څخه د تازه استخراج شویو زمردو له پلورلو خبر ورکړی دی. په پنجشېر ولایت کې د طالبانو ویاند سیف الدین لټون ویلي، چې دغه زمرد د داوطلبۍ له لارې پلورل شوي دي.
تر دې وړاندې هم څو ځلې د طالبانو لهخوا د پنجشېر ولایت زمرد د داوطلبۍ له لارې پلورل شوي وو.
دا مهال په پنجشېر ولایت کې له ۴۵۰ کانونو څخه زمرد استخراجېږي.
د روان کال په لومړیو شپږو میاشتو کې هم په ۱۱ پړاونو کې ۳۵ زره او ۸۷۴ قیراطه زمرد د یو مېلیون او ۶۱۴ زره ډالرو په ارزښت پلورل شوي وو.
تر ډېره بریده پر طالبانو نیوکې کېږي چې، دغه کانونه په نامسلکي توګه راباسي چې تر ډېره د کانونو اصلي زېرمو ته زیان اړوي.
پر دغې ډلې تور دی، چې د افغانستان د کانې زېرمو په اېستلو کې پراخ فساد کوي او کانونه هم په نا معیاري ډول سپړي.
د افغانستان لپاره د اروپايي ټولنې ځانګړی استازی توماس نیکلاسون وایي، د افغانستان له ګاونډیو هېوادونو سره یې خبرې کړې؛ چې په جبري ډول د افغان کډوالو له اېستلو لاس واخلي.
نوموړي دغه څرګندونې د طالبانو د ریاست الوزراء سیاسي مرستیال مولوي عبدالکبیر سره په لېدنه کې کړې دي.
تر دې یوه اونۍ وړاندې د پاکستان د کورنيو چارو وزير محسن نقوي په پلازمېنه اسلام اباد کې د وروستيو سیاسي ناکراریو او ناامنيو په اړه په یوه خبري کنفرانس کې ويلي و، چې د ډیسمبر مياشتې ترپايه باید هغه افغانان چې په اسلام اباد کې اوسېږي؛ د اوسېدو اجازه تر لاسه کړي او له هغې پرته به له دغه ښاره واېستل شي.
ورته مهال د طالبانو د رياست الوزراء سياسي مرستيال له افغان کډوالو سره د اروپايي ټولنې په ګډون د مرستندویه بنسټونو همکارۍ او مرستې مهمې وبللې او ویې ويل، ګاونډي او نور هېوادونه دې په جبري ډول د افغانانو اېستل ودروي.
د طالبانو ترکنټرول لاندې د حکومت د رسنیو مرکز لهخوا په خپره شوې خبرپاڼه کې راغلي، چې په دغې کتنه کې د اروپایي ټولنې شارژدافیرې ویرونیکا بوشوویچ پوهار هم برخه لرله.
په دغې خبرپاڼه کې د ښاغلي نېکلاسون له قوله راغلي، په افغانستان کې د نشهيي توکو پر وړاندې اړتیا ده چې نړۍوال اړوند بنسټونه هم د بدیل کښت او د روږدو کسانو په درملنه کې ونډه واخلي.
هغه په دې برخه کې د اروپايي ټولنې پر هڅو ټینګار وکړ او زیاته یې کړه، چې په نږدې راتلونکې کې به د نړۍوالو همکارو بنسټونو لهخوا افغان بزګرانو سره د بدیل کښت لپاره د ۴۵ مېلیونه یورو مرسته وکړي.
مولوي عبدالکبیر هم د بدیل کښت په برخه کې د اروپايي ټولنې وروستۍ مرسته مهمه بللې ده.
د افغانستان له خبریالانو د ملاتړ سازمان وایي، د بیان ازادي او د خبریالانو خوندیتوب د بشري حقونو یو بنسټیز اصل دی.
دغه سازمان د بشري حقونو د نړۍوالې ورځې په مناسبت د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره، په کور دننه د خبریالانو پر وړاندې د روانو ګواښونو، تاوتریخوالي او بیان ازادۍ پر وړاندې د پرتو ننګونو او بندیزونو په تړاو اندېښنه څرګنده کړې.
په خبرپاڼه کې راغلي، چې په افغانستان کې افغان خبریالان او په ځانګړې توګه ښځینه خبریالانې له سختو ننګونو، ګواښونو او بندیزونو سره مخامخ دي.
دغه سازمان وایي، باید د ښځینه خبریالانو ملاتړ ته ځانګړې پاملرنه وشي او د نړۍ د نورو ښځو په شان د کار، زدهکړو او ټولنیز فعالیت فرصتونه دې ورته برابر شي.
دغه سازمان له نړۍوالې ټولنې، د بشري حقونو ادارو او اړوندو بنسټونو څخه غوښتي، چې د افغان خبریالانو د حقونو د خونديتوب لپاره جدي ګام واخلي او هغوی ته د خوندي کاري چاپېریال په برابرولو کې مرسته وکړي.
خبرپاڼه زیاتوي، چې نړۍواله ټولنه باید د افغان خبریالانو پر وړاندې د تاوتریخوالي د مخنیوي لپاره اغېزناکې تګلارې جوړې او پلې کړي.
د افغانستان د ښځو، نجونو او بشري حقونو لپاره د امریکا ځانګړې استازې رینا امیري د سې شنبې په ورځ وویل، د طالبانو توپیري چلند د افغان ولس په تېره بیا د مېرمنو کړاوونه زیات کړي دي.
هغه وایي، دغه کړه وړه په افغانستان کې د سولې او ټیکاو د راوستو بهیر ټکنی کوي او یا یې هم له منځه وړي.
مېرمن امیري د سې شنبې په ورځ د بشري حقونو د نړۍوالې ورځې په پار په افغانستان کې د بشري حقونو پر ارزښت ټینګار وکړ او هغه یې د دغه هېواد د روان کړکېچ په هواري کې ګټور وباله.
هغې وویل: «په تېرو څلورو لسیزو کې جنګ جګړو د افغانستان د مېلیونونو خلکو بشري حقونه تروړلي دي.»
د امریکا ځانګړې استازې زیاته کړه: «د طالبانو لهخوا د مېرمنو او نجونو د جنسیتي ځورولو او د مذهبي لږکیو او نورو قومونو د وګړو، خبریالانو او د بشري حقونو د فعالانو د ځپلو له امله د افغانستان د خلکو رنځونه لا پسې ډېر کړي دي.»
طالبانو د خلکو په تېره بیا د نجونو او مېرمنو ټول حقونه ترې اخیستي او د هغوی د کار او زدهکړو ازادي یې ترې اخیستې ده.
د دغو ځپلو له امله، یو شمېر هېوادونو او د بشري حقونو بنسټونو د افغانستان دوسیه د هاګ محکمې ته سپارلې، چې له امله یې طالبان ځواب ویلو ته اړ کړل شي.
د طالبانو مشر په دې وروستیو کې ویلي، چې د «اسلامي شریعت» د پلي کولو په لار کې هیڅ ډول فشار ته نه تسلیمیږي.
هغه دا رنګه ویلي، چې له نړۍوالو سره د تعامل په کار کې اسلامي شریعت تر ټولو غوره لاره ده.
د ارغواني شنبو غورځنګ وایي، واک ته د طالبانو له رسېدو وروسته د افغانستان د خلکو، په ځانګړې توګه د ښځو حقونه په سیستماتیک او وحشیانه توګه تر پښو لاندې شوي دي.
دغه غورځنګ د ډسمبر د لسمې د بشري حقونو د نړۍوالې ورځې په مناسبت په یوې خپره شوې خبرپاڼه کې ویلي، واک ته د طالبانو له رسېدو وروسته دغې ډلې سخت قوانین او بندیزونه پلي کړي، چې دغه بندیزونه تر ډېره ښځې او نجونې په نښه کوي او په اغېزمنه توګه یې د عامه ژوند څخه څنډې ته کوي.
په خبرپاڼه کې راغلي، د نجونو پر زدهکړو، مېله ځایونو، پارکونو او ان حمامونو ته د ښځو پر تګ، له محرم پرته له کوره په وتلو، جبري ودونه، په زندانونو کې جنسي تېری او په طبي موسسو کې د ښځو پر زدهکړو بندیزونه هغه څه دي چې طالبانو پلي کړې دي.
د خبرپاڼې له مخې، د پراخو غندلړو سره، سره نړۍواله ټولنه او د ملګرو ملتونو په څېر سازمانونه د افغان مېرمنو د خوندیتوب لپاره د اغېزمنو اقداماتو په پلي کولو کې پاتې راغلي.
دغه غورځنګ خبرداری ورکوي، که په دې برخه کې بېړني ګامونه وا نخیستل شي، افغانستان به د ښځو لپاره "د ځمکې پر مخ په دوزخ" بدل شي.
دغه غورځنګ د ښځو د حقونو د بېرته راګرځولو لپاره د بېړنۍ نړۍوالې مداخلې غوښتنه کوي او محکمو ته د طالبانو د دغو کړنو له امله د راکاږلو غوښتنه کوي.
خبرپاڼه زیاتوي، نړۍ باید د خبرپاڼو له چوکاټه ځان وباسي او د افغانستان د ښځو د ملاتړ لپاره دې کوټلي ګامونه پورته کړي.
دغه غورځنګ له نړۍوالې ټولنې غوښتنه کړې، چې پر طالبانو فشار راوړي، د افغان مېرمنو لپاره خوندي پناه ځایونو جوړ کړي، په افغانستان کې د سیمهییزو خوځښتونو او فعالینو ملاتړ وکړي او د بشري حقونو د سرغړونو لپاره د حساب ورکونې ټګلارې برابرې کړي.
خبرپاڼه وړاندې کاږي، چې د افغان ښځو کړاو د نړۍوال پیوستون او بشري حقونو ته د ژمنتیا یوه ازموینه ده.
خبرپاڼه کې راغلي، په داسې حال کې چې نړۍ د بشري حقونو نړۍواله ورځ نمانځي، د افغانستان د ښځو وضعیت باید د نړۍ په لومړیتوبونو کې راشي.
د خبرپاڼې په وروستۍ برخه کې راغلي، که نړۍواله ټولنه په عمل کې پاتې راشي؛ نو ورسره به هغه اصول هم تر پښو لاندې شي، چې د دغې ورځې استازیتوب کوي.