د قزاقستان د اقتصاد وزیر په مشرۍ یو پلاوی افغانستان ته سفر کوي

ټاکل شوې چې د قزاقستان د اقتصاد وزیر سیریک زومانګارین په مشرۍ یو پلاوی راتلونکې اونۍ طالب چارواکو سره د لیدنې په موخه کابل ته سفر وکړي. ددغه سفر په اړه ډېر مالومات نه دي خپاره شوي.

ټاکل شوې چې د قزاقستان د اقتصاد وزیر سیریک زومانګارین په مشرۍ یو پلاوی راتلونکې اونۍ طالب چارواکو سره د لیدنې په موخه کابل ته سفر وکړي. ددغه سفر په اړه ډېر مالومات نه دي خپاره شوي.
د قزاقستاني رسنیو د راپورونو له مخې، سیریک زومانګارین به په خپل سفره کې د طالب چارواکو سره د لیدنې ترڅنګ په افغانستان کې د قزاقستان د توکو د نندارتون پرانسته هم وکړي.
قزاقستان نن ( جمعه) افغانستان ته په بشري مرستو بار څلوېښت رېل ګاډي مرستې استولي، چې نږدې دوه زره ټنه مواد پکې بار وو.
په دغه مرستو کې خوراکي توکي، درمل او د اړتيا وړ توکي لکه خېمې، کمپلې، د پخلي غوړي، اوړه او حبوبات شامل وو.
راپورنه زیاتوي، چې قزاقستان افغانستان سره د بشري مرستو په لړ کې د طبي توکو او درملو یو الوتکه چمتو کړې چې ژر به افغانستان ته راشي.
قزاقستاني چارواکو ویلي، دا هڅې د دواړو هېوادونو ترمنځ د دوامداره دوستۍ او له افغانانو سره د قزاقستان د ملاتړ څرګندونه کوي.
د مرستو د کڅوړې ټول ارزښت نه دی په ډاګه شوی.
افغانستان ته له ګاونډيو هېوادونو د افغان کډوالو جبري ستنول پېل شوي، د طالبانو حکومت په نړۍوالو سازمانونو او هېوادنو غږ کړی چې له دوی سره د کډوالو په برخه کې مرستې وکړي.


د ژورنالیزم پوسټ د راپور له مخې، افغانستان کې د امریکا له پوځ پاتې وسلې چې د طالبانو لاس ته لوېدلې وې په یمن کې د حوثي وسله والو په ګډون په ټوله سیمه کې په ترهګرو ډلو پلورل شوي دي.
د ۲۰۲۱ په اګست میاشت کې د بایډن د حکومت پر مهال له افغانستان د امریکایي ځواکونو په بېړه وتلو سره زیات شمېر وسلې طالبانو ته په لاس ورغلې.
د یوه پخواني افغان چارواکي په خبره شاوخوا یو میلیون وسلې او پوځي تجهیزات طالبانو ته پاتې دي او اوس داسې انګېرل کېږي چې له هغه راهیسې نیم میلیون وسلې ورکې، پلورل شوې او یا هم قاچاق شوې دي.
د ملګرو ملتونو د فېبرورۍ د یوه راپور له مخې، دغه وسلې تحریک طالبان پاکستان، د ازبکستان اسلامي غورځنګ، د ختیځ ترکستان اسلامي غورځنګ او د یمن حوثیانو ته سپارل شوي دي.
د طالبانو حکومت دا ادعا رد کړې او ویلي یې دي چې ټولې سپکې او درنې وسلې له دوی سره خوندي دي.
د متحده ایالاتو ولسمشر ډونالډ ټرمپ د بایډن په ادارې له افغانستان څخه د وتلو پر څرنګوالي سختې نیوکې کړې او ټینګار یې کړی، چې امریکا به هغه پوځي تجهیزات بېرته ترلاسه کړي چې پرېښودل شوي دي.
ټرمپ د خپلې نوې ادارې د کابینې په لومړۍ غونډه کې وویل: "افغانستان په نړۍ کې د پوځي تجهیزاتو تر ټولو لوی پلورونکی دی، تاسو پوهېږئ ولې؟ هغوی هغه تجهیزات پلوري چې موږ پرېښي وو. زه غواړم دا وڅېړم. که موږ ورته پیسې ورکړو، دا سمه ده، خو موږ خپل پوځي تجهیزات بیرته غواړو."
یاده دې وي چې تر دې وړاندې د پاکستان حکومت ادعا کړې وه چې په افغانستان کې له امریکایي ځواکونو پاتې وسلې د تحریک طالبان پاکستان (ټي ټي پي) لاس ته ورغلي.

د پاکستان کورنيو چارو وزارت سلاکار طلال چودري وايي، دغه هېواد د اپرېل مياشتې له پیلېدو راهیسې له ۸۰ زره ډېر افغانان ایستلي دي.
د رويټرز خبري اژانس د خبر له مخې طلال چودري د جمعې په ورځ په اسلام اباد کې یوې خبري غونډې ته ویلي: «اسلام اباد هغه افغان کډوالو ته، چې د اوسېدو قانوني اسناد نه لري او یوازي د افغان تابعیت (ای سي سي) کارتونه لري خبرداری ورکړی و، چې د مارچ میاشتي تر ۳۱مې خپل هېواد ته ستانه شي، چې وروسته دغه نېټه د اپرېل میاشتې تر ۳۰مې وغځول شوه.»
د نوموړي په خبره، پاکستان له ټاکل شوې نېټې مخکې تر دا مهاله له ۸۰ زرو زيات افغان کډوال خپل هېواد ته ستانه کړي دي..
چودري ویلي یوازې هغه افغانان چې قانوني ویزې لري، کولای شي په پاکستان کې پاتې شي.
له دغه هېواده د کډوالو ایستل د هغه کمپاین برخه ده، چې د ۲۰۲۳ کال په وروستيو کې پيل شوی.
د رويټرز د خبر له مخې، پاکستان د ترهګریزو بریدونو او جرمونو پړه پر افغانانو اچوي، چې په دغه هېواد کې د کډوالو تر ټولو لوی شمېر جوړوي.
افغانستان بیا دغه تورونه رد کړي او له دغه هېواده د افغانانو ستنول یې «جبري شړل» بللي دي.

د خواف ـ هرات پټلۍ د پروژې مسوول ویلي، ایران پلان لري چې د افغانستان په خاوره کې د دغې پروژې د څلورمې برخې پاتې نیمګړي کارونه د ۲۰۲۶ کال تر مارچ میاشتې بشپړ کړي.
د دغې پروژې مدیر حافظ سادات نژاد د ایران ایسنا اژانس ته ویلي، چې د پتلۍ فعالیت په ۲۰۲۰ کال کې په څلورو پړاونو کې د ایران د شمال ختیځ خواف د افغانستان تر هرات ولایت پیل شوی. د دغې پروژې دوه برخې په ایران او دوه یې په افغانستان کې دي، چې د پروژې د دریو برخو د جوړولو مسولیت یې د ایران په غاړه دی.
ښاغلی سادات وايي، چې دریمه برخه یې چې ۶۲ کییلومتره اوږدوالی لري د ایران د شمتیغ څخه د افغانستان تر روزنک پورې د ایران په مالي مرسته جوړه شوې وه.
خو په افغانستان کې د ۲۰۲۱ کال د سیاسي بدلونو له امله دغې پټلۍ ته زیانونه واوښتل او غلا ترې وشوه، خو وروسته په همدې کال کې ایراني پلاوي د اوښتو زیانونه ارزونه وکړه.
سادات وايي:«افغانستان ته دنده سپارل شوې وه چې دغه پټلۍ بېرته د ۲۰۲۰ کال حالت ته را وګرځوي. که څه هم ځینې لومړنۍ نیمګړتیاوې لرلې، خو د جګړې له امله زیانمنې برخې باید وروسته ترمیم شوې وای.»
د دغې ایراني رسنۍ په راپور کې ویل شوي، چې د طالبانو حکومت تر ۲۰۲۳ کال پوري د پټلۍ ستونزې تر ډیره حل کړې، خو ایران د ۲۳،۴ میلیونو ډالر په لګښت د پټلۍ د پاتې برخو د رغولو قرارداد یو داخلي شرکت ته ورکړ.
سادات وايي:« د تیر کال تر ورستیو موږ د دریمي او څلورمې برخې د نښلولو او همداراز د فرعي کرښې د جوړولو لپاره مو لازم توکي انتقال کړي دي. قراردادي هم هلته دی او کار به تر مارچ پورې بشپړ شي.»
دغه ایراني چارواکي ویلي، چې اوسمهال دا پټلۍ یوازې د بار وړلو لپاره کارول کېږي، خو له طالبانو سره د خبرو له مخې تمه ده چې دا پټلۍ به د مسافرو د انتقال وړتیا هم پیدا کړي.
سادات وايي، د دې پټلۍ له لارې تر دې دمه افغانستان ته د فولادو او اړوندو توکو صادراتو او له افغانستان څخه ایران د کانې موادو واردات اسانه کړي دي.
نوموړی وايي، د بار وړلو لومړنۍ ظرفیت د لومړي کال لپاره یو میلیون ټنه اټکل شوی، چې تر شل کالو به څلور میلیونه ټنو ته لوړ شي.
همدارنګه نومړي ویلي چې د پروژې تر بشپړیدو وروسته د اورګاډي سرعت به په ساعت کې له ۶۰ کیلومترو له ۱۰۰ تر ۱۲۰ کیلومتره لوړ شي.
د خواف–هرات ریل پټلۍ۲۲۵ کیلومتره اوږدوالی لري چې۷۸ کیلومتره په ایران او ۱۴۷ کیلومتره په افغانستان کې موقعیت لري.
د دغې پټلۍ جوړول په ۲۰۰۷ کال کې پیل شوي او ایران درې پړاوونه چې ټولټال ۱۴۰ کیلومتره دي، جوړ کړي او پاتې ۸۵ کیلومتره پټلۍ جوړول د افغانستان مسؤلیت دی.
دغه پروژه چې له۱۸ کاله راهیسي یې کار دوام لري هرات د ایران د رضوي خراسان ولایت د خواف له لارې د ایران د ریل شبکې سره نښلوي.
دا کرښه د چین، قرغزستان، تاجکستان، افغانستان، ایران او د فارس خلیج او اروپا سره د نښولو یوه مهمه لاره ګنل کیږي.

په نیمروز کې د طالبانو د والي رسنیز دفتر ویلي، چې ایران تېره شپه ۱۹۹ افغان بندیان چې د بېلابېلو جرمونو په تور په دغه هېواد کې نیول شوي وو، طالبانو ته سپارلي دي. طالبانو هم دوه ایراني بندیان ایران ته سپارلي دي.
دغه افغان بندیان تېره شپه د نیمروز ولایت د ورېښمو پله له لارې افغانستان ته رستانه او طالبانو ته سپارل شوي دي.
د طالبانو د زندانونو چارو د رییس محمد یوسف مستري وايي، چې ایران تردې وړاندې هم ۲۱۱ افغان بندیان دغې ډلې ته سپارلي دي او ۴۸۴ نور افغان بندیان به هم ور وسپارل شي.
طالبانو ویلي، چې دغه بندیان خپلو ولایتونو ته انتقالوي او هلته به د بند ټاکلې موده تیروي.
طالبانو ویلي، چې د ښه نیت له مخې یې په افغانستان کې دوه ایراني بندیان ایران ته سپارلي دي.
د طالبانو د ستري محکمې د ادارې مرستیال عبدالمالک حقاني په مشرۍ یو پلاوی تېرکال په مرغومي میاشت کې ایران ته د سفر وکړ او د ایراني چارواکو سره یې د ۱۵۰۰ افغان بندیانو د انتقال په اړه خبرې وکړې.
ایران تېره میاشت هم ۲۱۱ تنه افغان بندیان طالبانو ته سپارلي وو.

د نوبل سولې جایزې ګټونکې ملاله یوسفزۍ وايي، له پاکستان د زرګونو افغان کډوالو په ایستلو خواشینې ده او ستنېدونکې افغان مېرمنې له ټولو حقونو بې برخې کېږي. هغې پر اېکس پاڼه لیکلي، چې نجونې او ښځې به ښوونځيو ته د تګ، کار کولو، بیان ازادۍ او له ټولو بشري حقونو بې برخې شي.
هغه زياتوي، چې «دغه کورنۍ به د طالبانو د ظالمانه واک او جنسيتي توپيري چلند لاندي ژوند وکړي.»
هغې ويلي، چې پاکستان مخکې هم له جګړې او تاوتريخوالې د تښتېدلو کورنيو هرکلی او مېلمه پالنه کړې ده او اوس هم باید جبرې ستنېدنه ژر تر ژر ودروي.
ملالې لیکلي، چې دا مهال افغانستان د نجونو او ښځو لپاره خوندي نه دی.
د هغې په خبره، چې جبري شړل به د دغو کورنيو رواني وضعت ته زیان ورسوي له هغوی به له لوی خطر سره مخ کړي.
ملالې یوسفزې له پاکستان حکومت غوښتي، چې زیانمنې کورنۍ خوندي او ښوونځيو ته د نجونو د تګ په برخه کې ډاډ تر لاسه کړي.
نوموړې له نړیوالې ټولنې غوښتنه کړې، چې پر طالبانو فشار زيات کړې، چې له جنسيتي توپیر لاس واخلي او نړيواله ټولنه باید د بیا میشتیدنې لارې پراخې کړي او د بې ځایه شویو افغانانو لپاره ملاتړ زیات کړي.
تېره اونۍ هم د ملالې یوسفزۍ بنسټ د پاکستان له حکومت غوښتي وه، چې د افغانانو، په ځانګړې توګه د نجونو او ښځو له ستنولو تېر شي او د هغو کسانو ملاتړ وکړي چې په خطر کې دي.