د لومړي ځل لپاره په نولسمه پېړۍ کې کارګرانو په امریکا او اروپا کې د کار شرایطو، ساعتونو او حقونو د لا ښه والي لپاره مبارزې پیل کړې. په دې لسیزه کې، د صنعتي انقلاب په ترڅ کې کارګران د سختو کاري شرایطو او اوږدو کاري ساعتونو سره مخامخ شول.
په دې وخت کې د کارګرانو ټولنې او سازمانونه هم ورو، ورو مخ په جوړېدو وو.
په ۱۸۸۶ کال کې د مئ په لومړۍ نېټه کارګرانو د امریکا په شیکاګو ایالت کې د ۸ کاري ساعتونو د غوښتنې لپاره اعتراض وکړ، چې دغه اعتراضونه د «مارکي» په نوم مشهوره شول.
له هغه وروسته (د ۱۸۸۶ کال د مئ په څلورمه) د هایمارکت په میدان کې یوه غونډه ترسره شوه، چې دغه غونډه په تاوتریخوالي واوښته؛ که څه هم په دغه پېښه کې ګڼو کسانو ته په کې مرګژوبله واوښته، خو د کارګرۍ د خوځښت پر وده یې ژور اغېز پرېښود.
له هغه وروسته د کارګرانو د فشار او پراخو اعتراضاتو له امله د امریکا کانګرس د سپتمبر لومړۍ نېټه د «کارګرو ورځې» په توګه ونوموله؛ خو ورو، ورو ګڼو هېوادونو لکه اروپایي هېوادونو او کانادا د مې لومړۍ نېټه د کارګرو نړۍوالې ورځې» په توګه وټاکله او دغه ورځ به یې په بېلابېلو مراسمو نمانځله.
له دې سره د کارګرانو د حقونو په ملاتړ یوه نړۍواله ناسته په دنمارک کې ترسره شوه. په دغه ناسته کې (د مې لومړۍ نېټه) د کارګرانو د ورځې په توګه ونومول شوه.
د کارګرو د ورځې تاریخچه یوه اوږده او د پام وړ کیسه لري، چې د کارګرانو د حقونو او د کاري شرایطو د ښه والي لپاره د هغوی مبارزه څرګندوي.
د کارګرو ورځ په لومړي ځل په اروپايي هېوادونو کې په رسمي توګه ونمانځل شوه او تر هغه وروسته په امریکا کې هم د کارګرانو ټولنو او سازمانونو په ملاتړ (د مئ لومړۍ نېټه) په بېلابېلو ښارونو کې د کارګرو د ورځې په توګه نمانځل کېده.
د نړۍوال کار سازمان (ILO) بیا په ۱۹۱۹ زېږدیز کال کې جوړ شو، چې ورسره په نړۍواله کچه د کارګرو د حقونو د پاملرنې او ملاتړ لپاره نورې هڅې هم پیل شوې.
اوسمهال د کارګرو ورځ هر کال په ټوله نړۍ کې نمانځل کېږي. په دې ورځ د کارګرو لهخوا بېلابېلې پېښې، لاریونونه او فعالیتونه ترسره کېږي چې د کارګرانو د حقونو او د ښه کار شرایطو لپاره د غور او پاملرنې غوښتنه کوي.
د کارګرو د ورځې نمانځلو اهمیت
د کارګرو ورځ د څو مهمو لاملونو له مخې ځانګړې اهمیت لري.
په لومړي سر کې دغه ورځ د کارګرو د لاسته راوړنو او د هغوی د ستاینې لپاره یو ښه فرصت ګڼل کېږي.
د کارګرو ورځ د کارګرو د تروړل شویو حقونو او هغو ننګونو په اړه د عامه پوهاوي زیاتولو کې مرسته کوي، چې دوی ورسره مخ دي.
دغه ورځ خلکو ته دا پیغام رسوي، چې لا هم د کارګرانو حقونو لپاره مبارزې ته اړتیا شته.
دغه ورځ د بېلابېو صنعتونو کارګرو ترمنځ او د بېلابېلو ټولنیزو ډلو ترمنځ همغږي پیاوړې کوي.
د کارګرو ورځ د سیاستوالو او دولتونو ته د فشار د یوې وسیلې په توګه هم کارول کېږي، چې د کارګرو حقونو او د کار قوانینو د اصلاحاتو په اړه زیات پام وکړي.
دغه ورځ دارنګه د کار شرایطو؛ لکه د دوی حقونو، کاري ساعتونو او د کارګرانو خوندیتوب ته کتنه کوي او د دې شرایطو د ښه والي اړتیا روښانه کوي.
په ټولیزه توګه د کارګرو ورځ نه یوازې د کارګرو د ستاینې لپاره یو ښه فرصت دی؛ بلکې د ټولنیز عدالت او بشري حقونو د دودولو لپاره هم یو ښه فرصت ګڼل کېږي.
د کارګرانو حقونه
د کارګرانو حقونه د کارګرۍ د نړۍوالو معیارونو او قوانینو پر بنسټ ټاکل شوي دي.
د کار حق: هر کس د کار کولو حق لري او دا د یو کارګر حق دی، چې د کار لپاره مناسب شرایط ولري.
د عادلانه تنخوا حق: کارګران حق لري، چې د خپلو کارونو لپاره عادلانه او مناسبه تنخوا ترلاسه کړي.
د خوندیتوب او روغتیا حق: کارګران حق لري، چې په خوندي او صحي چاپېریال کې کار وکړي. د کار ځای باید له هر ډول ګواښ او زیان خوندي وي.
د کاري ساعتونو حق: کارګران حق لري، چې کاري ساعتونه یې منظم وي. د کار نړۍوال قانون له مخې، هر کارګر د ۸ کاري ساعتونو حق لري او د اضافه کار لپاره باید دوی ته اضافي حق الزحمه ورکړل شي.
د ټولنې حق: کارګران حق لري، چې د خپلو حقونو د دفاع لپاره اتحادیې او ټولنې جوړې کړي.
د عدم تبعیض حق: کارګرانو ته حق ورکړل شوی، چې د توکم، جنس، مذهب، یا نورو شخصي ځانګړنو له مخې له هر ډول تبعیضه شکایت وکړي او له هر ډول تبغیضي چلند څخه د پاک کاري چاپېریال حق لري.
د شکایت حق: کارګران حق لري، چې د خپلو حقونو او شرایطو په اړه شکایت وکړي او خپل غږ پورته کړي.
د رخصتۍ حق: کارګران حق لري، چې د رخصتیو او ناروغۍ په صورت کې مناسبې رخصتۍ ولري.
د کارګرانو حقونه د کار په شرایطو کې د عدالت او برابرۍ لپاره اړین ګڼل کېږي.
دغه حقونه د کارګرانو د ژوند کیفیت او د هغوی د حقوقو په ساتنه کې حیاتي رول لري.
د کارګرو لپاره د نړۍ ښه او بد هېوادونه
د کارګرو لپاره د نړۍ ښه او بد هېوادونه د کاري شرایطو، د کارګرو تنخوا، د کار قانون او ټولنیزو خدمتونو په ګډون د بېلابېلو اړخونو پر بنسټ ارزول کېږي.
فنلنډ: د ښو کاري ساعتونو او د کارګرو د هوساینې له امله د کارګرو لپاره یو ښه هېواد ګڼل کېږي.
ناروې: د کاري برابرۍ، د کارګرانو د حقونو او عادلانه تنخواوو له امله دغه هېواد د کارګرو لپاره ښه هېواد ګڼل کېږي.
ډنمارک: د کارګرانو لپاره د ښه کاري شرایطو، قوانینو، تنخوا او د معیاري ژوند په برابرولو کې د کارګرو لپاره ښه هېواد ګڼل کېږي.
سویډن: د ټولنیزو، روغتیایي، زدهکړو او نورو خدمتونو له امله د کارګرو لپاره ښه هېواد ګڼل کېږي.
کاناډا: د د کارګرانو لپاره د کاري شرایطو، د تنوع د ملاتړ، رڼو او پیاوړو قوانینو له امله د کارګرو لپاره یو ښه هېواد ګڼل کېږي.
خو په نړۍ کې بیا داسې هېوادونه هم شته، چې د نا امنۍ، اقتصادي ناورین او د کاري حقونو د نشتوالي له امله د کارګرو لپاره بد هېوادونه ګڼل کېږي.
افغانستان: د جګړو او نا امنۍ له امله نامناسبه کاري شرایط او د کار قانون نشتوالی یا نه پلي کېدل هغه څه دي، چې له امله یې افعانستان د کارګرو لپاره بد هېواد ګڼل کېږي.
یمن: اقتصادي ناورین، د کار د حقونو او خوندیتوب نشتوالي له امله د کارګرو لپاره یو بد هېواد ګڼل کېږي.
سوریه: په سوریه کې د جګړې له امله د کارګرانو حقونه او کاري شرایط تر فشار لاندې دي او د کمزوري اقتصاد له امله کاري فرصتونه کم شوي دي؛ نو له دې امله دغه هېواد د کارګرو لپاره ترټولو بد هېواد ګڼل کېږي.
بنګله دېش: د خپل ناامنه کاري شرایطو او په ځانګړې توګه د جامو په صنعت کې د اوږدو کاري ساعتونو او کمې تنخوا له امله د کارګرو لپاره د نړۍ بد هېواد ګڼل کېږي.
مصر: د ناامنه کاري شرایطو، د محدوده ټولنو د ملاتړ او ټیټې تنخوا له امله د کارګرو لپاره د نړۍ بد هېواد ګڼل کېږي.
