د جرمني د «فرفاسونګسبلاګ» په نوم د بشري حقونو یو بنسټ وايي چې پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو وروسته د افغانانو لپاره د د دغه هېواد فدرالي حکومت پروګرام په پاکستان کې د پليکېدو له جدي خنډونو سره مخ شوی دی.
دا پروګرام چې په ۲۰۲۳ کال کې پیل شوی چې موخه یې زیانمنو افغانانو ته د قانوني کډوالۍ برابرېدل دي، خو په عمل کې ډېری غوښتونکي له اداري پېچلتیاوو او قانوني لارو چارو له نشتوالي سره مخامخ دي.
د جرمني حکومت ژمنه کړې وه چې د دغه پروګرام له لارې به هره میاشت تر زرو پورې د بشري حقونو فعالانو، ښځو، مذهبي اقلیتونو او خبریالانو په ګډون له ګواښ سره مخ افغانان ومني، خو د دې اشخاصو د پېژندلو او منلو بهیر ننګونکی شوی دی. یوازې ځینې نادولتي سازمانونه اجازه لري چې د دغه پروګرام لپاره کسان ومني، په داسې حال کې چې سلګونه زره اړمن افغانان دغه بهیر ته هېڅ لاسرسی نهلري.
بلخوا، په کابل کې د جرمني سفارت بند دی او غوښتونکي باید د خپلې ویزې او سفري مسایلو د مخ ته بیولو لپاره اسلاماباد ته لاړ شي، خو په پاکستان کې پاتې کېدل هم له ګواښونو سره مل وي. ډېری افغانان چې قانوني اسناد نهلري او د پاکستاني پولیسو لهخوا د نیول کېدو یا شړلو له ګواښ سره مخ دي.
د فرفاسونګسبلاګ مقالې لیکوال خبرداری ورکړی چې که څه هم دغه پروګرام د قانون حاکمیت او د بشري حقونو د ملاتړ پر اصولو ولاړ دی، خو د یاد پروګرام ناکامي د دې لامل شوې څو د جرمني پر قانوني او اخلاقي نظام باور ته زیان ورسوي. د کاناډا او متحدهایالاتونو په ګډون د یو شمېر هېوادونو دا ډول بشرپاله چارې ساده طرزالعملونه لري.
شنونکي وايي چې جرمني باید د د کډوالۍ پروګرام پر عملیاتي ظرفیت بیاکتنه او د پاکستان له حکومت سره ډېر نږدې کار وکړي ترڅو د افغان کډوالو د بیا ځای پر ځای کېدو په بهیر کې د هغوی حقونه خوندي شي.
په مقاله کې یو له اصلي نیوکو څخه دا ده چې د جرمني د فدرالي ادارې د کډوالو پروګرام د خلکو لپاره روڼوالی نهلري. د خلکو د باور برعکس، د جرمني د ویزو غوښتونکي نهشي کولای په مستقیم ډول د دې پروګرام غوښتنه وکړي، بلکه، یوازې ځینې ځانګړي جرمني نادولتي موسسې دي چې د خلکو غوښتنې څېړي او حکومت ته یې وړاندې کوي. دې چارې له ګواښ سره مخ افغانان له دې بهیره ایستلي او داسې کسان شته په دې تړاو هېڅ معلومات نهرلري. د مقالې لیکوال دا اقدام د عدالت د اصولو او نړۍوال خوندیتوب ته د مساوي لاسرسي خلاف ګڼي.
همداراز، په دې مقاله کې په اسلاماباد کې د مېشتو افغانانو ستونزمن وضعیت ته هم اشاره شوې ده. ډیری دا خلک له قانوني اسنادو پرته پاکستان ته تللي او د استوګنې د واضح حیثیت د نشتوالي له امله د نیولو، زندان یا شړلو له وېرې سره مخ دي.
