خانواده‌های افغان کشورشان را به قصد کشورهای همسایه ترک می‌کنند تا دخترانشان بتوانند به فرصت‌های آموزشی دسترسی داشته باشند. مسئولان مکاتب خودگردان شهر مشهد به افغانستان اینترنشنال می‌گویند آمار ثبت نام دانش‌آموزان پناهجوی افغان در مکاتب این شهر افزایش یافته است.
فاطمه سجادی مدیر مکتب خودگردان هدایت در قُرقی مشهد می‌گوید که با اعلام تصمیم طالبان مبنی بر ممنوعیت تحصیل دانش‌آموزان دخترانه دوره ثانوی بسیاری از خانواده‌های افغان با انگیزه این که دخترانشان از تحصیل بازنمانند به ایران مهاجر شده‌اند.
خانم سجادی می‌گوید که ۶۰ درصد دانش‌آموزان تازه وارد مکتب هدایت، به دلیل محرومیت دختران از آموزش در افغانستان، با خانواده‌های‌شان به ایران آمده‌اند.
یکی از مدیران مدارس خودگردان دیگر در گل‌شهر مشهد به افغانستان اینترنشنال گفت که ناامنی، حمله به مکاتب و ممانعت آموزش دختران باعث شده که بسیاری از مکاتب خودگردان مملو از دانش‌آموزانی شود که به تازه‌گی از افغانستان آمده‌اند.
با آغاز سال جدید تعلیمی در سوم حمل ۱۴۰۱ در حالی که میلیون‌ها دانش‌آموز دختر در سراسر افغانستان به مکتب بازگشتند، با ممانعت طالبان برخوردند و با ناامیدی به خانه بازگشتند. بعدا تصاویری از اعتراضات دانش‌آموزان و مصاحبه‌های آنان در حالی که اشک می‌ریزند، در رسانه‌ها منتشر شد.
ذبیح که سه هفته پیش همراه با چهار فرزند خود به ایران سفر کرده است، می‌گوید: "من مجبور شدم تمام خانه، کار و تجارت خود را در کابل رها کنم و به ایران بیایم."
این پدر ۴۷ ساله اهل افغانستان می‌گوید: "من خودم به دلیل سال‌ها مهاجرت و آوارگی از درس محروم شدم. حالا نمی‌خواستم دو دخترم قربانی تبعیض شوند و از درس محروم بمانند."
سحر، دختر ۱۶ ساله ذبیح می‌گوید: "وقتی حق مکتب رفتن را از من گرفتند، احساس کردم مثل یک پرنده در قفس زندانی شده‌ام."
بسیاری از مکاتب خودگردان در ایران مراکز آموزشی رسمی نیستند. دانش‌آموزانی که به دلایل مختلف از آموزش بازمانده‌اند، پس از سپری کردن دوره‌های آموزشی در این مکاتب، می‌توانند امتحان ارزیابی مکاتب دولتی ایران را سپری کنند و در صورت اینکه کامیاب شوند، وارد مکاتب دولتی شوند.
با ورود موج مهاجرین افغانستان به ایران مکاتب خودگردان با کمبود تجهیزات، منابع مالی و مواد درسی مثل کتاب روبه‌رو شده‌اند.
خانم سجادی می‌گوید: "ما از هر فرصت کوچک استفاده می‌کنیم تا به کودکان بازمانده از تحصیل در این اوضاع پیچیده کمک کنیم."
تخمین زده می‌شود که هشت میلیون افغان مهاجر در ایران به سر می‌برند.
براساس آمار رسمی دفتر ترانزیت و حمل و نقل بین‌المللی سازمان راهداری ایران پس از روی کار آمدن طالبان از مسیرهای قانونی روزانه حدود پنج هزار شهروند افغانستانوارد این کشور شده‌اند.
این رقم پیش از ورود طالبان به حدود ۸۰۰ نفر در روز می‌رسید.
