دیده‌بان حقوق بشر در بیانیه‌ای گفته رسیدگی به بحران انسانی در افغانستان در صورتی ممکن است که امریکا و سایر کشورها محدودیت‌ها بر بخش بانکی افغانستان را کاهش دهند. این سازمان می‌گوید افغانستان همچنان از بحران بزرگ نقدینگی و کمبود پول رنج می‌برد.
جامعه جهانی و همچنین بانک جهانی اعتبارنامه بانک مرکزی افغانستان را پس از تسلط طالبان در ۱۵ آگست سال ۲۰۲۱ لغو کردند.
دیده‌بان حقوق بشر در بیانیه‌ای که روز پنجشنبه ۱۳ اسد منتشر کرده گفته حمله هوایی ایالات متحده در ۳۰ جولای ۲۰۲۲ و کشته شدن ایمن‌الظواهری رهبر القاعده در کابل هم نباید گفتگوهای جاری بین امریکا و افغانستان را برای دستیابی به توافقی که به مردم اجازه می‌دهد در فعالیت‌های تجاری مشروع فعالیت کنند، منحرف کند.
وزارت خارجه امریکا هفته گذشته اعلام کرد هیاتی از مقام‌های ایالات متحده و طالبان طی دیداری که در حاشیه نشست بین‌المللی افغانستان در تاشکند انجام شد، در ارتباط با آزادسازی سه‌ونیم میلیارد دالر از ذخایر بانک مرکزی افغانستان برای نیازهای انسانی مردم این کشور گفتگو کردند.
در این دیدار که با حضور تام وست، نماینده ویژه امریکا در امور افغانستان و برایان نلسون، معاون وزیر خزانه‌داری امریکا در امور مرتبط با تروریسم و اطلاعات مالی برگزار شد، هیات ایالات متحده بر ضرورت سرعت بخشیدن به تامین نیازهای انسانی مردم افغانستان تاکید کرد.
خبرگزاری رویترز به نقل از منابع خود گزارش داده که پیشنهادهایی میان امریکا و طالبان برای آزادسازی ذخایر بانک مرکزی افغانستان در یک صندوق امانی رد و بدل شده است.
با این حال خودداری طالبان از جایگزینی مسئولان ارشد بانک مرکزی، که یکی از آنها تحت تحریم‌های آمریکا است، یکی از موارد جدی اختلافات میان دو طرف عنوان شده است.
چند ماه قبل وال استریت ژورنال گزارش داد که طالبان احمد ضیا آغا مشهور به نوراحمد آغا یک تروریست را به عنوان نفر دوم بانک مرکزی افغانستان گماشته‌اند.
او به دلیل جمع آوری پول و امکانات مالی برای ساخت بمب، در لیست سیاه امریکا اروپا و سازمان ملل قرار دارد. امریکا او را تروریست بین‌المللی می‌داند.
وال استریت ژورنال گفته بود امریکا تضمین می‌خواهد که این بانک مستقل از دولت طالبان فعالیت کند.
امریکا تاکید دارد که بانک مرکزی افغانستان باید توسط تکنوکرات‌ها رهبری شود و کارش هم توسط شخصی ثالث نظارت شود.
آدام واینشتاین، یک کارشناس مسایل اقتصادی می‌گوید انتصاب نور احمد آغا یک سیلی به چهره جامعه جهانی تلقی می‌شود و انتصاب او برای موسسات مالی یا گروه‌هایی که با بانک مرکزی افغانستان تعامل دارند، "هراس‌آور" است.
با این حال، جان سیفتون، مدیر بخش حمایت از آسیا در دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید بحران گرسنگی و صحت در افغانستان شدید است و ریشه آن بحران بانکی است. صرف نظر از اعتبار طالبان نزد دولت‌های خارجی، محدودیت‌های اقتصادی بین‌المللی همچنان عامل فاجعه در این کشور است و به مردم افغانستان آسیب می‌زند.
در بیانیه دیده‌بان حقوق بشر آورده شده که به رغم اقدامات ایالات متحده و سایر کشورها برای صدور مجوز تراکنش‌های بانکی با نهادهای افغان، بانک مرکزی افغانستان همچنان قادر به دسترسی به ذخایر ارز خارجی خود، پردازش یا دریافت اکثر تراکنش‌های بین‌المللی نیست.
این سازمان گفته به همین علت افغانستان همچنان از بحران بزرگ نقدینگی و کمبود پول رنج می‌برد.
همچنین گفته شده به دلیل اینکه کمک‌کنندگان خارجی بودجه خود را برای حمایت از صحت، آموزش و سایر بخش‌های ضروری افغانستان به شدت کاهش داده‌اند، میلیون‌ها افغان درآمد خود را از دست داده‌اند.
دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید سوءتغذیه حاد در سراسر افغانستان ریشه دوانده، اگرچه مواد غذایی و مواد اولیه در بازارهای سراسر کشور موجود است.
یک منبع در اواسط ماه جولای به دیده‌بان حقوق بشر گفت: «مردم چیزی برای خوردن ندارند. شاید تصورش را نکنید، اما کودکان از گرسنگی می‌میرند. وضعیت وخیم است، به خصوص اگر به روستاها بروید.»
او با بیان اینکه هیچ کمبودی در تامین مواد غذایی نیست گفته سیستم بانکی کارآمد یک نیاز فوری و حیاتی برای رسیدگی به بحران انسانی در افغانستان است.
