بانک جهانی در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرد که اقتصاد افغانستان به دلیل انزوای مالی، ناپایداری سیاسی و کمبود نیروی انسانی، همچنان در وضعیت شکننده‌ای قرار دارد. براساس گزارش، در پی افت ارزش افغانی، قیمت کالا و مواد خوراکی افزایش یافته است.
این گزارش که روز دوشنبه منتشر شد، نشان می‌دهد که با وجود رشد اقتصادی در سال‌های ۲۰۲۳-۲۰۲۴، فقر گسترده، بیکاری، منابع محدود و قدرت خرید ضعیف، میلیون‌ها نفر را در وضعیت آسیب‌پذیر نگه داشته است.
کاهش ارزش افغانی
بربنیاد گزارش، در دسمبر ۲۰۲۴، قیمت مواد غذایی و کالا به دلیل کاهش ارزش افغانی افزایش یافت. ارزش افغانی برای سومین ماه متوالی سقوط کرد و بین نومبر ۲۰۲۴ تا جنوری ۲۰۲۵ ،۱۲ درصد کاهش یافت. نرخ مبادله در جنوری ۲۰۲۵ به ۷۴.۸ افغانی در برابر هر دالر رسید، در حالی که این رقم در اکتبر ۲۰۲۴ برابر با ۶۷.۱ افغانی بود.
بانک مرکزی افغانستان برای مقابله با این کاهش، حدود ۱۰۰ میلیون دالر به بازار تزریق کرد، اما روند افت ارزش پول ملی همچنان ادامه دارد.
کاهش ارزش افغانی در پی تعلیق کمک‌های ایالات متحده امریکا صورت گرفت. با این حال، طالبان برای جلوگیری از سقوط ارزش واحد پولی افغانستان و ثبات نیم‌بند اقتصادی به کنترول شدید بازار ارز روی آورده است. در جریان دو ماه گذشته، این گروه با میله تفنگ، بازار ارز را در سرای شهزاده در کابل کنترول کرده است.
افزایش جمع‌آوری مالیات
براساس این گزارش، میزان جمع‌آوری درآمدهای دولتی در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال قبل ۱۱.۵ درصد افزایش یافته و ۲ درصد بالاتر از هدف تعیین‌شده در دوره ده‌ماهه اول سال مالی بوده است. با این حال، سایر درآمدهای دولت کاهش یافته که می‌تواند تاثیر منفی بر تامین مالی عمومی داشته باشد.
بانک جهانی گزارش داد که در سال ۲۰۲۴، واردات افغانستان ۴۰ درصد افزایش یافت که عمدتاً ناشی از افزایش واردات مواد غذایی، محصولات کیمیایی، مواد معدنی و تجهیزات حمل‌ونقل بود. در دسمبر ۲۰۲۴، کسری تجاری ۸ درصد افزایش یافت و به ۹۲۶ میلیون دالر رسید که عمدتاً به دلیل کاهش صادرات بوده است.
در این گزارش آمده است که در دسمبر ۲۰۲۴، صادرات افغانستان با کاهش ۱۹.۵ درصدی به ۱۹۱ میلیون دالر رسید. این افت ناشی از کاهش ۲۵ درصدی صادرات مواد غذایی و ۲۳ درصدی صادرات منسوجات بود که هر دو تحت تاثیر شرایط سخت زمستانی قرار گرفتند.
شرکای عمده اقتصادی
بانک جهانی در گزارش خود اعلام کرده است که ایران بزرگ‌ترین شریک تجاری افغانستان در سال ۲۰۲۴ بوده و ۳۰ درصد از کل واردات افغانستان از این کشور انجام شده است. امارات متحده عربی (۱۹ درصد)، پاکستان (۱۶ درصد) و چین (۷ درصد) از دیگر شرکای عمده اقتصادی افغانستان هستند.
برخی مقامات ایرانی اعلام کردهاند که حجم روابط تجارتی این کشور با افغانستان به بالای چهار میلیارد دالر رسیده است. این رقم در مقایسه با ۲۰ سال گذشته بیسابقه است.
ضرورت اصلاحات اقتصادی
بانک جهانی هشدار داده است که به دلیل کاهش سریع کمک‌های خارجی، انزوای اقتصادی و عدم اطمینان در سیاستهای مالی، اقتصاد افغانستان همچنان در وضعیت شکننده‌ای قرار دارد. کاهش کمک‌های خارجی می‌تواند تقاضای کل را بیشتر تضعیف کرده و فشارهای اقتصادی را افزایش دهد.
ایالات متحده کمک‌های بشردوستانه خود را به افغانستان تعلیق کرده است. ناظران هشدار دادهاند که اگر تعلیق کمکها دوامدار شود و یا اینکه روند ارایه کمکها متوقف شود، احتمال بروز فاجعه انسانی در افغانستان وجود دارد. بالاتر از نصف نفوس افغانستان به کمک‌های جهانی نیازمند هستند. ملل متحد اعلام کرده است که ۲۲ میلیون نفر به کمک‌های بشردوستانه جهانی وابستهاند.
بانک جهانی بر ضرورت اجرای اصلاحات اقتصادی، بهبود شفافیت مالی و ایجاد سیاستهای پایدار برای کاهش وابستگی افغانستان به واردات و کمک‌های خارجی تاکید کرده است.
