مورخی که می‌خواهد گنج تاریخ افغانستان را از زیر خاک جنگ بیرون و معرفی کند
سردار ولی، تاریخ‌نویس آماتور افغان در واکنش به وضعیت جاری در افغانستان، به معرفی افغانستان پیش از جنگ می‌پردازد. او با ارائه اسناد و شواهد در شبکه‌های اجتماعی، افغانستانی را به مخاطبان خود معرفی می‌کند که شهروندان آن به دور از جنگ و خشونت به زندگی صلح‌آمیز عشق می‌ورزند.
سردار ولی که در شبکه اجتماعی اکس بیش از ۲۲ هزار دنبال کننده دارد، تصویرها و مدارکی را از دوره‌های نه چندان دور تاریخ کشور منتشر می‌کند که راوی یک افغانستان نسبتا باثبات و در حال توسعه است. این تاریخ‌نویس افغان ده‌ها تصویر کم‌تر دیده شده از افغانستان قرن نوزدهم را منتشر کرده است که نشان می‌دهد گردشگران خارجی با اطمینان خاطر به نقاط مختلف کشور سفر می‌کردند.
سردار ولی با نشر تصاویر، شواهد و مدارک تاریخی تلاش کرده ثابت کند که افراطیت و خشونت ریشه در فرهنگ کهن و تفکر مردمان این سرزمین ندارد. او با نشر عکس‌هایی از دوره شاه امان‌الله، یادآور گشایش مکاتب دخترانه در افغانستان یک قرن پیش شده است.
صحفه سردار ولی در اکس، مخاطبانش را به سفر در دوره‌های مختلف تاریخی افغانستان می‌برد؛ سفری نوستالوژیک که مخاطبان را با حضور گسترده زنان در دانشگاه‌ها، نهادهای دولتی و شهرها روبه‌رو می‌کند.
بخشی از گزارش‌های تصویری صفحه سردار ولی به دهه‌های نخست قرن نوزدهم تعلق دارد که در آن زمان، کشورهای منطقه به ویژه افغانستان، ایران و ترکیه با ابتکارات هماهنگ و همگام سه شاه تجددطلب، در مسیر توسعه و مدرنیزاسیون قرار داشتند؛ حرکتی که در افغانستان و ایران با مقاومت گروه‌های اسلام‌گرا نسبتا با شکست مواجه شد.
یکی از عکس‌های منتشر شده در صفحه سردار ولی به کابل ۱۹۷۰، اواخر دهه دموکراسی و ظهور احزاب چپ و راست در کشور بر می‌گردد. این عکس دختران و پسران نوجوان را در صحن دانشگاه پولی‌تخنیک کابل نشان می‌دهد که با لباس‌های مینی‌ژوپ و نکتایی در اوج شادی و نشاط قرار دارند.
عکس دیگر بر می‌گردد به سال ۱۹۸۷، حکومت چپی‌ها و نهمین سالگرد کودتا علیه حکومت داوود خان. این عکس زنان نظامی را نشان می‌دهد که با لباس محلی و سلاح به دست رژه می‌روند. این عکس توسط الکساندر گراشچنک‌یف، عکاس روسی ثبت شده است.
یک عکس دیگر منتشر شده در صفحه این تاریخ‌نویس کلینیک دندان‌پزشکی سوئیسی را در کابل سال ۱۹۷۰ نشان می‌دهد؛ ساختمانی گلی با تابلویی انگلیسی و پشتو که مردی ظاهرا خارجی نزدیک آن ایستاده است. این عکس دست‌کم ثابت می‌کند که ۵۵ سال پیش، پزشکان سوئیسی می‌توانستند در کابل کار کنند.
برگزاری جشنواره‌ای در فضای باز در قندهار، سوژه دیگری از عکس‌هایی است که در این صفحه منتشر شده است. این عکس زنان، مردان و کودکان را در حال شادی و سرخوشی نشان می‌دهد. در این عکس هیچ نوع ترس و نگرانی در چشم و چهره ساکنان قندهار خوانده نمی‌شود.
میدان هوایی کابل و چهارراهی فواره آب سوژه‌های دیگر عکس‌هایی است که در صفحه سردار ولی پخش شده‌اند. میدان هوایی کابل پر از هواپیماهای خطوط هوایی خارجی و سکوت و آرامش پیرامون آن است. همچنان عکس برگزاری رقص اتن و موسیقی در چهارراهی فواره آب کابل دیده می‌شود؛ چهارراهی در دل کابل که پس از آن دوره شاهد بمباران، انفجار و انتحار بوده است.
سفر جهانگردان خارجی نیز از چشم تیز بین این مورخ افغان به دور نمانده است. او عکس‌هایی از گردشگران خارجی را در مناطق مختلف افغانستان منتشر کرده است. در این عکس‌ها دیده می‌شود که گردشگران غربی بدون هراس و نگرانی از بناهای تاریخی و مکان‌های تفریحی افغانستان دیدن کرده‌اند.
سردار ولی برای برپایی جشن نوروز در قندهار ۱۳۰ هزار افغانی کمک کرده است. او عکس‌های پیش از جنگ در افغانستان را در حالی منتشر می‌کند که از خود چنین تصویر خیری ارائه کرده است. این تاریخ‌نویس افغان سازمانی را زیر نام بنیاد مندیگک ایجاد کرده است و از این طریق نیز به حفظ و نگهداری و معرفی میراث فرهنگی کشور می‌پردازد. سردار ولی می‌گوید که بنیاد مندیگک به جمع‌آوری، مستندسازی و معرفی آثار و ارزش‌های تاریخی-فرهنگی افغانستان می‌پردازد.
سردار ولی می‌گوید افغان‌ها عمدتا صرف جنگجو معرفی شده‌اند؛ اما بنیاد مندیگک تلاش کرده است تا عشق شهروندان کشور به زندگی را با ارائه اسناد و شواهد تاریخی ثابت کند. او گفت این بنیاد به همین دلیل گنجینه پنهان و غنی افغانستان را برای کسانی که افغانستان پیش از جنگ را نمی‌شناسند، به معرفی گرفته است.
این تاریخ‌نویس افغان می‌گوید که بنیاد مندیگک به جمع‌آوری اسناد قدیمی، نوشتن و تحقیق در مورد تاریخ، روایت داستان‌ها بر اساس عکس‌های تاریخی، ثبت تاریخ شفاهی، انتشار مقالات و برگزاری کنفرانس‌ها و نمایشگاه‌های تاریخی می‌پردازد.
سردار ولی باور دارد که تاریخ نقش اساسی در هویت، فهم و آینده یک جامعه دارد. او می‌گوید: «اگر کسی تاریخ خود را بداند، می‌تواند ارزش‌ها، فرهنگ و مشکلات جامعه خود را بهتر درک کند». این پژوهشگر افغان معتقد است که بازنشر و ارائه شواهد تاریخی سبب می‌شود که مردم از گذشته درس بگیرند و برای آینده روشن‌تر، تصمیم‌های محکم‌تری بگیرند.
عکس‌های پیش از جنگ افغانستان نوستالوژیک و تداعی کننده خاطرات خوب برای بخش زیادی از مردم افغانستان است. این عکس‌ها چهره متفاوت‌تر و بهتری از افغانستان امروز به دست می‌دهد که دست نیافتنی می‌نماید.