در پی موج تازه‌ی اخراج مهاجران افغان از ایران، تنها در هفت روز گذشته، بیش از ۵۶ هزار زن و کودک از طریق گذرگاه مرزی اسلام‌قلعه وارد افغانستان شده‌اند؛ آماری که به‌لحاظ ترکیب جنسیتی، گروه سنی و شدت بازگشت، در سال‌های اخیر بی‌سابقه توصیف می‌شود.
براساس آمارهایی که برخی نهادها در اختیار افغانستان اینترنشنال قرار داده‌اند، در فاصله‌ی ۱ تا ۷ سرطان ۱۴۰۴، مجموعاً ۱۳۷ هزار و ۸۲۲ نفر از ایران به افغانستان بازگشته‌اند. از این میان، شمار زنان بیش از ۴۰ هزار نفر گزارش شده و حدود ۱۶ هزار و ۶۰۰ کودک زیر پنج سال نیز در میان بازگشت‌کنندگان قرار داشته‌اند؛ آماری که به‌گونه‌ای تقریباً برابر میان دختران و پسران تقسیم می‌شود. همچنین، بیش از ۹۷ هزار مرد در این بازه زمانی از ایران اخراج شده یا به‌صورت داوطلبانه به کشور بازگشته‌اند.
این ترکیب جمعیتی، در مقایسه با موج‌های پیشین بازگشت مهاجران، دگرگونی آشکاری را به تصویر می‌کشد. اگرچه مردان همچنان بخش عمده‌ی جمعیت بازگشتی را تشکیل می‌دهند، اما اکنون نزدیک به یک‌سوم کل بازگشت‌کنندگان را زنان و بیش از یک‌دهم را کودکان خردسال تشکیل می‌دهند. در مجموع، حدود ۴۱ درصد از بازگشت‌کنندگان در این بازه زمانی را زنان و کودکان تشکیل داده‌اند؛ آماری که حاکی از درگیر شدن گسترده‌ی خانواده‌ها در این مرحله از بحران مهاجرت است.
بازگشت فزاینده در میانه هفته
روند بازگشت در روزهای میانی هفته با شتاب چشم‌گیری افزایش یافت. در فاصله‌ی ۳ تا ۶ سرطان ۱۴۰۴، هم‌زمان با اعلام آتش‌بس میان ایران و اسرائیل، شمار عبورکنندگان از گذرگاه مرزی اسلام‌قلعه از مرز ۱۸ هزار نفر در روز فراتر رفت و تنها در تاریخ ۶ سرطان، این رقم به نزدیک به ۳۶ هزار نفر رسید.
در همین بازه‌ی زمانی، ورود زنان و کودکان نیز به بالاترین سطح خود رسید. به‌عنوان نمونه، در تاریخ ۲۶ جون، بیش از ۵٬۶۰۰ زن و دست‌کم ۱٬۷۰۰ کودک خردسال از طریق مرز وارد افغانستان شدند. چنین حجمی از بازگشت زنان و کودکان در فاصله‌ی چند روزه، در سال‌های اخیر بی‌سابقه گزارش شده است.
مقام‌های محلی در ولایت هرات از فشار سنگین بر ظرفیت‌های اسکان، خدمات صحی و روند رسیدگی‌های اولیه خبر داده‌اند. به‌گفته‌ی این منابع، ورود هزاران خانواده تنها در عرض چند روز، نهادهای امدادی و ساختارهای حکومتی را با چالش‌های جدی و فزاینده مواجه ساخته است.
در کنار نهادهای امدادی، شماری از شرکت‌های خصوصی نیز مسئولیت تهیه غذا، حمل‌ونقل و تأمین برخی منابع اولیه را بر عهده گرفته‌اند. منابع محلی می‌گویند که مقام‌های طالبان نیز وظیفه‌ی هماهنگی و جمع‌آوری کمک‌ها را در گذرگاه مرزی اسلام‌قلعه به عهده دارند.
با وجود این اقدامات، ناظران نسبت به کمبود شدید امکانات در محل هشدار داده‌اند. به‌ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان، زنان باردار و سالمندان، همچنان با چالش‌های جدی در زمینه‌ی دسترسی به سرپناه، مراقبت‌های صحی و تغذیه روبه‌رو هستند.
