نماینده روسیه در سازمان پیمان امنیت جمعی «غرب» را متهم کرد که از گروههای افراطی برای بیثبات کردن کشورهای سازمان پیمان امنیت جمعی استفاده میکند. خبرگزاری ریانووستی به نقل از ویکتور واسیلیف نوشت مرز تاجیکستان و افغانستان همچنان پر تنش است.
او گفته «گروههای تروریستی و افراطی» قصد دارند مرزهای کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی را بیثبات و ناامن کنند.
با این حال او مدعی شده که کشورهای غربی «به طور فعال روشهای استفاده از باندها را در آسیای میانه معرفی میکنند.» این مقام روسی به طور مشخص از هیچ کشور خاصی نام نگرفت.
او افزود: در سالهای اخیر موضوع مقابله با تروریسم و افراطگرایی در کار سازمان پیمان امنیت اهمیت ویژه داشته است.
این اظهارات در حالی مطرح شده که شورای امنیت سازمان ملل در تازهترین گزارش خود گفته است القاعده هشت پایگاه آموزشی جدید و چندین مدرسه در افغانستان ایجاد کرده است.
طبق گزارش شورای امنیت، شاخه خراسان داعش هم همچنان تهدیدی برای افغانستان و منطقه است.
ذبیحالله مجاهد، سخنگوی طالبان اطلاعات گزارش جدید شورای امنیت سازمان ملل درباره حضور القاعده در افغانستان را رد کرد. آقای مجاهد گفته سازمان ملل یک «برنامه منظم» انتشار اتهام و شایعات علیه طالبان را آغاز کرده است.
ذبیحالله مجاهد در بیانیهای که در صفحه ارگ طالبان در شبکه اکس منتشر کرده، گزارش شورای امنیت را «سوء استفاده» از آدرس سازمان ملل دانسته و از کشورهای عضو آن خواسته تا اجازه نشر چنین گزارشهایی را ندهد.
سخنگوی طالبان مدعی شده که شماری از کشورهای عضو شورای امنیت در افغانستان «با شکست مواجه شدهاند» و کینه خویش را تبارز میدهند.
شورای امنیت سازمان ملل اخیرا گزارشی را منتشر کرد که در آن آمده است چهار پایگاه القاعده در ولایتهای غزنی، لغمان، پروان و ارزگان ایجاد شده است. شورای امنیت گفته القاعده یک انبار تسلیحاتی در پنجشیر ایجاد کرده است.
در گزارش شورای امنیت گفته شده که روابط طالبان و القاعده همچنان نزدیک است و این گروه توانسته خود را در یک حالت «نگهدارنده» در افغانستان تحت کنترول طالبان حفظ کند.
وزارت فواید عامه طالبان خبر داد که شاهراه سالنگ صبح روز پنجشنبه (۱۲ دلو) به روی تردد وسایط نقلیه باز شده است. این وزارت دیروز (چهارشنبه) اعلام کرده بود که شاهراه سالنگ در پی برفباری، طوفان شدید و محدودیت ساحه دید بسته شده است.
وزارت فواید عامه طالبان از شهروندان و رانندگان خواسته تا هنگام عبور از شاهراه سالنگ، به وسایل و تجهیزات زمستانی مجهز باشند.
شاهراه سالنگ در ۲۹ جدی سال جاری پس از بازسازی بازگشایی شد.
سالنگ یکی از مهمترین شاهراههای افغانستان است که ۹ ولایت شمال و شمال شرقی و چهار بندر تجارتی را به هم وصل میکند.
این تونل در ترانزیت کالاها میان کشورهای جنوب آسیا و آسیای میانه کمک میکند و همچنین باعث سهولت برای تاجران افغان میشود.
امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان در نشست همکاری منطقهای که در کابل برگزار شده بود، بار دیگر خواستار آزادسازی ذخایر ارزی بانک مرکزی افغانستان شد.
وزیر خارجه طالبان گفت این ذخایر سرمایه مردم افغانستان است و امریکا و جامعه جهانی باید این منابع را در اختیار بانک مرکزی تحت کنترول طالبان قرار دهد. به نظر میرسد این موضوع یکی از درخواستهای اصلی این گروه در نشست دوحه نیز باشد.
دولت امریکا، برای مواجهه با بحران بشری افغانستان، به تاریخ ۲۱ نوامبر ۲۰۲۲ با ایجاد صندوق امانی در سویس، سهونیم میلیارد دالر از ذخایر ارزی کشور را آزاد کرد. این اقدام پس از دعوای جنجالی حقوقی در امریکا برای تخصیص این منابع برای قربانیان حمله یازده سپامبر، صورت گرفت. پس از فیصله قضات در نیویارک، آنچه حالا قطعی به نظر میرسد این است که تمام ذخایر ارزی ۹ میلیارد دالری افغانستان (۷ میلیارد دالر در امریکا و سویس و نزدیک به ۲ میلیارد در بانکهای اروپایی) در نهایت در مالکیت بانک مرکزی افغانستان قرار خواهد گرفت.
اهداف ایجاد صندوق امانی
تقویت ثبات مالی و پولی و مواجهه با بحران اقتصادی فراگیر افغانستان، محوریترین دلیل اداره بایدن برای ایجاد صندوق امانی عنوان شده است. اما به صورت مشخص، این صندوق چند هدف اساسی را دنبال میکند. حمایت از ثبات ارزی و جلوگیری از نوسانات شدید ارزش پول افغانی، فراهم کردن منابع مالی کافی برای جلوگیری از بحران نقدینگی، پرداخت هزینههای واردات برق، چاپ پاسپورت و بانکنوتهای جدید و سایر مواردی که از طرف هیئت امنا به تصویب برسد، فراهم کردن منابع مالی برای بازپرداخت بدیهیهای افغانستان به نهادهای مالی بینالمللی و سرپا نگهداشتن سیستم پرداخت سویفت از اهداف دیگر این صندوق عنوان شدهاست.
آنچه در فهرست اهداف طولانی این صندوق حایز توجه ویژه است، باز گذاشتن دست هیئت امنا در تصمیمگیری برای اختصاص و مصرف ذخایر ارزی کشور است.
نقدهای وارده بر صندوق امانی
ایجاد صندوق امانی افغانستان با واکنشهای متعدد و متنوع روبهرو شده است. اما به دلیل فقدان زیربنای قانونی برای فعالیت این نهاد، نقدهای مهمی بر آن وارد است.
چالش مدیریتی: برای انتخاب اعضای صندوق امانی، مکانیسم شفاف و دموکراتیک در نظر گرفته نشده است. به دلیل اهمیت بانک مرکزی، قانون بانک مرکزی افغانستان فرایند قانونی شفاف و قابل دفاع برای انتخاب اعضای رهبری بانک و شورای رهبری آن در نظر گرفته است. هرچند اعضای صندوق، عضو رهبری بانک مرکزی نیستند و فرایندهای قانونی انتخاب اعضای رهبری این نهاد با تسلط طالبان فروپاشیده، اما به دلیل اهمیت نقش اعضای صندوق در مدیریت ذخایر ارزی افغانستان، مکانیسم شفاف و دموکراتیک برای انتخاب اعضای این نهاد یک امر ضروری است که نگرانیها در مورد سواستفاده از ذخایر عظیم بانک مرکزی را کاهش میدهد.
آنچه تا هنوز مقامات امریکایی در مورد انتخاب اعضای افغان این صندوق عنوان کردهاند، تخصص و تجربه این اعضا در مورد نظام مالی و بانکی افغانستان است. انورالحق احدی در بیست سال گذشته در موقفهای مهم مالی و اقتصادی کار کرده و شاهمحمود محرابی برای سالیان متمادی به عنوان عضو شورای عالی بانک مرکزی فعالیت کرده است. انتقادهای مهم و قابل تامل در مورد این عضو صندوق امانی مطرح شدهاست. جدا از گزارشهای مستدل در مورد پروندههای فساد و عملکرد غیرقانونی شاه محمود محرابی، برایان مست، عضو کانگرس امریکا در نشستی در ماه گذشته، اتهام سنگین جعلی بودن اسناد تحصیلی آقای محرابی را مطرح کرد.
برعلاوه این موارد، عملکرد آقای محرابی به عنوان رییس کمیته بررسی شورای عالی بانک مرکزی نیز به شدت مورد انتقاد است. مقامهای قبلی بانک مرکزی باور دارند که روابط خانوادگی نزدیک وی با میرویس عزیزی بنیانگذار عزیزی بانک و بانک اسلامی افغانستان و انتقال اطلاعات جلسات محرم شورای عالی به رهبری عزیزی بانک، باعث شده که این بانک، حداقل یکبار از اعلام ورشکستگی توسط بانک مرکزی جان سالم ببرد. این نکته در مورد میوند بانک نیز مطرح است. شورای عالی بانک مرکزی تحت تاثیر فشار آقای محرابی به عنوان رئیس کمیته بررسی شورای عالی، با نادیده گرفتن گزارش آمریت عمومی نظارت بانکها مبنی بر ورشکستگی میوند بانک، اجازه توسعه فعالیت به این نهاد را صادر کرده است.
چالش قانونی: ماده هشتاد و یک قانون بانک مرکزی هر نوع مساعدت مالی را به دولت و ادارات دولتی ممنوع کرده است. تاکید این قانون بر استقلالیت سیاسی و حقوقی بر این منطق استوار است تا آسیبپذیری این نهاد در برابر سیاست از بین برود.
اما آنگونه که اشاره شد، اعضای صندوق امانی در مورد نحوه استفاده از ذخایر ارزی افغانستان دست باز دارند. این مورد از یکسو از بنیاد برخلاف قانون بانک مرکزی افغانستان است و از سوی دیگر، زمینه را برای سواستفادههای کلان از ذخایر ارزی کشور فراهم میکند. به عنوان نمونه، با توجه به اینکه بانکهای خصوصی با مشکل نقدینگی مواجهاند و تامین نقدینگی یکی از اهداف اصلی این صندوق به شمار میرود، اگر اعضای این نهاد تصمیم بگیرند یک بخش از ذخایر ارزی افغانستان را به بانک عزیزی، میوند بانک و یا سایر بانکها منتقل کنند، سرنوشت دارایی مردم افغانستان به کجا میانجامد؟ مکانیسم نظارتی صندوق برای اطمینان از مصرف شفاف منابع ارزی در افغانستان تحت حاکمیت طالبان چیست؟
متاسفانه مواردی که به عنوان اهداف این صندوق مطرح شدهاند، جدا از اینکه این ذخایر را در معرض سواستفاده قرار میدهد، شالوده یکی از مهمترین دستاوردهای مالی در بیست سال اخیر که همانا استقلالیت بانک مرکزی است را ویران میکند.
چالش شفافیت: پس از بیشتر از یک سال از فعالیت این صندوق، به جز صحبتهای اعضا با رسانهها، حتا یک مورد اطلاعرسانی معیاری از فعالیتهای این نهاد منتشر نشده است. در بیانیهای که منجر به ایجاد این صندوق شد نیز مکانیسم اطلاعرسانی پیشبینی نشده است. با توجه به نگرانیهای جدی که در مورد سرنوشت ذخایر ارزی افغانستان وجود دارد، اطلاعرسانی و حسابدهی زیربنای شفافیت را تشکیل میدهد. تا هنوز در مورد نحوه فعالیت، مکانسیم تعامل با اداره طالبان، توسعه ساختاری و ایجاد چارچوبهای قانونی، هیچگونه اطلاعی در دسترس نیست.
هرچند ارزیابی فعالیتهای نهاد به شرکت حسابداری دیلویته سویس واگذار شده، اما مادامی که منابع ارزی برای مقاصد خاص به افغانستان انتقال یابد، مکانیسمهای مشخص و قابل قبول برای نظارت از مصرف آن وجود ندارد.
راهحل چیست؟
به صورت فنی، بانک مرکزی مسئولیت مدیریت ذخایر ارزی را به نمایندگی از مردم افغانستان بر عهده دارد. بر مبنای قانون بانک مرکزی، رئیس و شورای عالی این نهاد از طرف رئیسجمهور و با تایید پارلمان منصوب میشوند. این فرایند قانونی در واقع به نقش مردم در مدیریت و نظارت از ذخایر ارزی کشور صحه میگذارد. حالا که ساختارهای قانونی فروپاشیده و حاکمیت طالبان فاقد مشروعیت نمایندگی از مردم افغانستان اند، دو راهحل در مورد ذخایر ارزی کشور وجود دارد.
استقلالیت حقوقی و سیاسی بانک مرکزی: اولین راهکار، رجوع به قانون بانک مرکزی و احترام گذاشتن به استقلالیت حقوقی و سیاسی این نهاد است. استقلالیت بانک مرکزی، تضمینکننده روند مدیریت شفاف ذخایر ارزی کشور است و هیچ جایگزینی مشروع برای آن وجود ندارد. همانگونه که قبلا اشاره شد، حالا که ساختارهای قانونی با حاکمیت فاقد مشروعیت طالبان فروپاشیده، امریکا و کشورهای کمککننده میتوانند با اعمال فشار بر این گروه، ساختار مدیریتی مستقلی برای بانک مرکزی تحت نظارت نهادهای بینالمللی ایجاد کنند تا صلاحیت و مشروعیت استفاده از ذخایر ارزی کشور ایجاد شود. تقویت این رویکرد و ایجاد اصلاحات مدیریتی در صندوق امانی افغانستان، میتواند زمینه را برای استفاده موثر از این ذخایر به نفع مردم کشور فراهم کند.
مسدود کردن ذخایر ارزی: به گفته انورالحق احدی با گذشت بیشتر از یک سال از تاسیس صندوق امانی، به جز درآمد بیشتر از ۱۹۰ میلیون دالری، منابع این صندوق وارد افغانستان نشده است. به عبارت دیگر، آنگونه که مواجهه با بحران بشری عمدهترین دلیل ایجاد این نهاد گفته شده بود، صندوق امانی هیچ نقشی را در بهبود وضعیت بشری نداشته است.
سازوکارهای دیگر بینالمللی مانند انتقال پول نقد، نقش برجستهای در کندکردن روند فروپاشی بازی کرده و هنوز هم هفتهوار میلیونها دالر از این مجرا وارد افغانستان میشود. با وجود چنین سازوکاری نیازی به تخصیص غیرقانونی ذخایر ارزی افغانستان، وجود ندارد.
از جانب دیگر، چون امکان بیرون کردن بانک مرکزی از کنترول طالبان وجود ندارد، بنابراین تا زمان شکلگیری حکومت مشروع در افغانستان و پایان یافتن سرکوب سیستماتیک زنان و اقلیتهای قومی-مذهبی، هیچ نهادی صلاحیت و مشروعیت واگذاری پول مردم افغانستان را به طالبان ندارد. نگهداری ذخایر ارزی در سویس و جمعآوری درآمد ناشی از سود آن، تا زمان تضمین استقلالیت سیاسی و حقوقی بانک مرکزی و شکلگیری نظام مشروع، مهمترین راهکار برای محفوط ماندن دارایی مردم افغانستان است.
یک افسر سابق نیروی دریایی امریکا در جلسه کمیته روابط خارجی کانگرس گفت طالبان در تعقیب نیروهای امنیتی پیشین و خانوادههایشاناند. مایکل سیزمار با توجه به وضعیت اقتصادی بدی این نظامیان گفت اگر طالبان آنها را زندانی یا نکشد، بیکاری و گرسنگی مانند تهدیدی مرگبار در انتظار آنهاست.
کپیتان سیزمار در جلسه شهادت کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا گفت که تعداد زیاد از نظامیان پیشین و اعضای خانوادههای شان توسط طالبان کشته شده و این کشتار همچنان ادامه دارد.
او از اعدام یک افسر زن در برابر چشمان شوهرش، بریدن سر یک کودک ۱۲ ساله در پنجشیر و حلقآویز شدن دو عضو امنیت ملی سابق به رغم داشتن نامه عفو طالبان یاد کرد.
این افسر سابق نیروی دریایی امریکا گفت که نظامیان پیشین افغان صادقانه در کنار نیروهای امریکایی برای کشورشان خدمت کردند اما اکنون تنها گذاشته شدند.
او افزود اسناد زیاد در ارتباط با نظامیان افغان که مورد شکنجه قرار گرفته یا کشته شدهاند جمعآوری کرده اند.
شمار دیگر از نظامیان پیشین امریکایی هم در این جلسه با بر شمردن موارد متعدد از گرفتاری نظامیان پیشین و خطراتی که اکنون آنها و خانوادههایشان را در افغانستان تهدید میکند، سخن گفتند.
یک نظامی پیشین امریکا وضعیت بسیاری از سارنوالهای حکومت پیشین را که با نیروهای امریکایی و بینالمللی همکار بودند بسیار بد توصیف کرد و گفت که اکنون آنها به نحوی در بازداشت خانگی بسر میبرند.
او از کانگرس و وزارت خارجه امریکا خواست که روند صدور ویزا برای این افراد را تسهیل و تسریع کنند.
بسیاری از کسانی که در کمیته روابط خارجی کانگرس امریکا شهادت دادند گفتند که شیوه برخورد امریکا با متحدان افغان آنها میتواند بر همکاری دیگران در آینده با امریکا تاثیر بگذارد.
امی مارتین، یکی دیگر از شاهدان این جلسه که خود را نماینده نسل بعد از حملات یازده سپتامبر خواند خطاب به اعضای حاضر در جلسه گفت که تصمیمی که آنها در قبال همکاران افغان جا مانده امریکا در افغانستان میگیرد، بر نسل او و نسلهای بعدی تاثیر خواهد گذاشت.
دفتر مطبوعاتی وزارت فواید عامه طالبان روز چهارشنبه اعلام کرد که شاهراه سالنگ در پی برفباری، طوفان شدید و محدودیت ساحه دید مسدود گردیده است. این وزارت در مورد تاریخ بازگشایی مجدد این تونل مهم اطلاعی نداده است.
شاهراه سالنگ در ۲۹ جدی سال جاری پس از بازسازی بازگشایی شد و اکنون با گذشت حدود ۴۰ روز دوباره بر روی رانندگان مسدود شده است.
سالنگ یکی از مهمترین شاهراههای افغانستان است که ۹ ولایت شمال و شمال شرقی و چهاربندر تجارتی را به هم وصل میکند.
این تونل در ترانزیت کالاها میان کشورهای جنوب آسیا و آسیای میانه کمک میکند و همچنین باعث سهولت برای تاجران افغان میشود.
