گروهی از زنان معترض و فعالان حقوق بشر افغانستان، در نامهای سرگشاده به دونالد ترامپ، رئیسجمهور منتخب امریکا، خواستار لغو توافقنامه دوحه و محاکمه رهبران طالبان به دلیل «جنایات جنگی» شدند. در این نامه آمده است که توافقنامه دوحه کمکی به تامین صلح نکرده و بحران را تشدید کرده است.
توافقنامه دوحه در دور اول ریاست جمهوری ترامپ میان امریکا و طالبان در سال ۲۰۲۰ امضا شد. بر اساس این توافقنامه، ایالات متحده نیروهایش را از افغانستان خارج کرد و به دنبال آن دولت افغانستان سقوط و طالبان بار دیگر به قدرت بازگشتند.
۲۵ نهاد مدافع حقوق زنان و حقوق بشر در این نامه خطاب به دونالد ترامپ نوشتهاند که توافقنامه دوحه عامل تشدید خشونت، گسترش افراطگرایی، و صدور تروریسم به کشورهای منطقه و جهان است.
در این نامه، از دولت آینده امریکا خواسته شده است تا علاوه بر افزایش فشارهای دیپلوماتیک، رهبران طالبان را به دلیل «جنایات جنگی» و نقض گسترده حقوق بشر در دادگاههای بینالمللی محاکمه کند.
فعالان حقوق بشر گفتهاند که «سیاستهای سرکوبگرانه طالبان، زنان و دختران را از ابتداییترین حقوقشان، از جمله حق تحصیل، کار، و آزادیهای شخصی، محروم کرده است.» به گفته آنها، موارد شکنجه، ضربوشتم، ازدواجهای اجباری، و زندانی کردن زنان معترض به قوانین طالبان به شکل چشمگیری افزایش یافته است.
این فعالان همچنین رهبران طالبان را مسئول قتلهای غیرقانونی، آزار و اذیت اقلیتهای قومی و مذهبی، و ناپدید شدن اجباری افراد دانستهاند.
در این نامه همچنین آمده است که توافق دوحه و حاکمیت سهساله طالبان منجر به افزایش موج مهاجرت و جابهجاییهای اجباری شده و بسیاری از افغانها را به شرایط وخیم انسانی سوق داده است.
آنان نسبت به افزایش تولید و قاچاق مواد مخدر توسط طالبان هشدار داده و گفتهاند: «طالبان از تولید و قاچاق مواد مخدر برای تأمین مالی رژیم خود استفاده میکند که تهدیدی جدی برای سلامت عمومی جهان و اقتصادهای منطقهای بهشمار میرود.»
فعالان حقوق بشر و زنان معترض تأکید کردهاند که بحران انسانی و جابهجاییهای اجباری تحت حاکمیت طالبان میتواند موجی از مهاجرت به کشورهای همسایه و اروپا را به همراه داشته باشد که چالشهای سیاسی و انسانی جدیدی را ایجاد خواهد کرد.
دونالد ترامپ در یکی از مناظرههای انتخاباتی با کامالا هریس گفته بود توافقنامه به دلیل عدم تعهد طالبان لغو شده است. او گفته بود «توافقنامه دوحه توسط ما فسخ شد، زیرا آنها (طالبان) آنچه را که قرار بود انجام دهند، انجام ندادند.»
بندهای اساسی این توافقنامه بهویژه درباره گفتوگوهای بینالافغانی و تشکیل دولت فراگیر ملی در افغانستان عملی نشده است.
شماری از مقامات پیشین دولت امریکا و افغانستان معتقدند که این توافق دولت افغانستان را تضعیف و زمینه فروپاشی آن را فراهم کرد.
زلمی خلیلزاد، نماینده پیشین امریکا در امور افغانستان، که این توافقنامه را با ملا برادر، معاون اقتصادی رئیسالوزرای طالبان امضا کرده بود، در تازهترین اظهارنظر گفت که با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، فرصت اجرای کامل توافقنامه دوحه فراهم شده است.
قیصاری در سالهای اخیر با مارشال دوستم دچار اختلاف شد و سخنان تندی علیه رهبر حزب جنبش مطرح کرد.
در ویدیویی که از جریان تماس تلفنی دوستم و قیصاری در اختیار افغانستان اینترنشنال قرار گرفته، شماری از اعضای حزب جنبش ملی در کنار قیصاری دیده میشوند.
مارشال عبدالرشید در گفتوگوی تلفنی به نظامالدین قیصاری گفته که رابطه جنبش ملی با ایران خوب است و او با ابراهیم طاهریان، نماینده پیشین رئیس جمهور ایران در امور افغانستان، گفتوگو کرده است.
مارشال دوستم و برخی از اعضای ارشد حزب جنبش در ترکیه به سر میبرند و قیصاری و تعدادی از فرماندهان این حزب در ایران زندگی میکنند. این گفتوگو حدود دو هفته قبل انجام شده است.
تصاویر نشان میدهد قیصاری و دیگر اعضای حزب جنبش به نشانه اتحاد دستهای شان را روی هم قرار دادند.
اکثر نیروهای مخالف طالبان و شماری از فرماندهان امنیتی سابق افغانستان در حال حاضر در ایران به سر میبرند. این در حالی است که مقامات ایرانی بارها تأکید کردهاند که مهاجرین غیرقانونی افغان را اخراج خواهند کرد.
نظامالدین قیصاری که در سالهای اخیر روابط پرتنشی با مارشال دوستم داشته و بارها انتقادات تند و بیپردهای علیه رهبر جنبش مطرح کرده بود، اکنون بار دیگر به این حزب پیوسته است.
ناظران سیاسی معتقدند، اگرچه برخی چهرههای ترکتبار و اعضای جنبش با دوستم اختلاف نظرهایی دارند، اما نگاه آنها به رهبر جنبش همچنان توأم با احترام است.
بازداشت قیصاری توسط طالبان
با سقوط حکومت پیشین افغانستان، قیصاری در دروازه شهر مزار شریف از سوی طالبان بازداشت شد. انتشار ویدیویی که نشان میداد دستان او از پشت بسته شده، واکنشهای گستردهای در فضای مجازی به دنبال داشت. او پس از آزادی از دست طالبان، به ایران فرار کرد، اما در آنجا نیز به اتهام جعل اسناد بازداشت شد.
مقامات ایرانی اعلام کردند که قیصاری با افتتاح سه دفتر غیرقانونی در تهران، کرج و حومه پایتخت، اقدام به جعل اسناد هویتی برای مهاجرین افغان کرده و در قبال آن پول دریافت میکرده است. این اتهامات منجر به بازداشت او از سوی مقامات ایران شد.
بازگشت از تهران به کابل
نظامالدین قیصاری در ماه سرطان سال ۱۴۰۱، به دعوت طالبان به کابل بازگشت و تسلیم این گروه شد. بازگشت او به کابل واکنشهای تندی را از سوی حزب جنبش ملی به همراه داشت.
احسان نیرو، سخنگوی این حزب گفته بود که قیصاری به دلیل تسلیم شدن به طالبان، رسماً از جنبش ملی اخراج شده است. او در مصاحبه با افغانستان اینترنشنال تأکید کرد: «در قاموس تورکتباران افغانستان، تسلیمی وجود ندارد.»
او پس از چندی زندگی در زیر حاکمیت طالبان باردیگر مجبور به فرار از افغانستان شد.
قیصاری، سالها علیه طالبان در ولایت فاریاب جنگید. او همچنین با دولت پیشین دچار اختلاف شد و نیروهای امنیتی او را بازداشت و در کابل تحت نظر گرفتند.
در سالهای بعد، قیصاری بار دیگر به مزار شریف بازگشت، اما در سال ۱۳۹۸ خانه او توسط نیروهای امنیتی محاصره و مورد حمله هوایی قرار گرفت.
امسال یک فرمانده سابق حزب جنبش ملی پس از اخراج از ایران در ولایت سرپل کشته شد. عزتالله مشهور به «قومندان زیل» از محافظان مارشال عبدالرشید دوستم، رهبر این حزب بود.
یو شیایونگ، نماینده ویژه چین پیش از سفر به کابل و دیدار با مقامات طالبان، به اسلامآباد رفته و با مقامات پاکستان گفتوگو کرده بود.
ارگ طالبان روز شنبه (سوم قوس) در خبرنامهای نوشت که نماینده چین در دیدار با عبدالکبیر درباره سفرش به اسلامآباد معلومات داده و بر بهبود روابط میان کابل و اسلامآباد و بیجنیگ تاکید کرده است.
وزارت دفاع طالبان نوشت که یعقوب مجاهد با نماینده ویژه چین و سفیر این کشور در کابل، درباره همکاریهای اقتصادی، تحکیم روابط دوجانبه، مرزها و سرمایهگذاری گفتوگو کرده است.
طالبان به نقل از نماینده چین نوشته است که بیجینگ برای گسترش روابط و افزایش همکاری اقتصادی با افغانستان تلاش میکند.
عبدالکبیر در این دیدار گفته حکومت طالبان با چین روابط خوب دارد و اکنون همکاریهای اقتصادی و تجارتی میان افغانستان و چین در حال افزایش است. این مقام طالبان به مقام چین اطمینان داده که از افغانستان علیه هیچ کشوری تهدید صورت نمیگیرد.
تنش طالبان و پاکستان و نقش میانجی چین
به دلیل افزایش بیسابقه حملات تیتیپی در پاکستان، روابط میان طالبان افغان و پاکستان پرتنش است. اسلامآباد بارها طالبان را متهم کرده که به تحریک طالبان پاکستانی پناه داده و این گروه شبهنظامی از خاک افغانستان در پاکستان حملات ترورستی انجام میدهد. موضوعی که طالبان آن را تکذیب کرده است.
رسانههای پاکستان گزارش دادند که اسلامآباد «شواهد قانع کنندهای» را در مورد پناهگاههای تحریک طالبان پاکستانی و دیگر گروهها در خاک افغانستان با نماینده ویژه چین در امور افغانستان شریک کرده است. یو شیائوونگ روز دوشنبه با مقامهای وزارت خارجه پاکستان در اسلامآباد گفتوگو کرد.
گفته شده این اسناد و اطلاعات شامل شواهد تازهای است مبنی بر اینکه چگونه افغانستان تحت کنترول طالبان صلح و ثبات منطقه را تهدید میکند.
عبدالکبیر در دیدار با دیپلوماتهای چین، گفت که افغانستان تازه از جنگها بیرون شده و حکومت طالبان به خاطر «احیای اقتصاد ملی و توسعه همکاریهای منطقهای» تلاش میکند. او گفته برای تحکیم ثبات در منطقه، بر همکاریهای منطقهای تاکید کرد.
یعقوب مجاهد، چین را کشور همسایه و همکار و شریک مردم افغانستان دانسته است.
