بلومبرگ به نقل از دو مقام اطلاعاتی سودان و چهار مقام غربی نوشت تهران و مسکو در ماههای اخیر برای ساخت پایگاه نظامی در بندر سودان، با ارتش سودان در حال مذاکره بودهاند و این مذاکرات اکنون با شکست روسیه و ایران در سوریه اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
این خبرگزاری چهارشنبه، ۲۸ قوس، در گزارشی تفصیلی درباره نقش پهپادهای جمهوری اسلامی و تسلیحات روسی در جنگ داخلی سودان، به نقل از دیرار احمد دیرار، فرمانده یک گروه شبهنظامی طرفدار ارتش سودان، نوشت که این کشور از حمایت جمهوری اسلامی و روسیه برخوردار است.
او گفت: «آنها چیزهای مختلفی مانند پهپاد و سلاح ارائه میدهند و اکنون توازن قوا تغییر کرده است.»
حمایت خارجی از ارتش سودان در حالی صورت میگیرد که جنگ داخلی این کشور از ۲۰ ماه پیش تاکنون منجر به یکی از بزرگترین بحرانهای آوارگی در جهان شده و میلیونها نفر را به قحطی کشانده است.
این جنگ که بین دو جنرال، عبدالفتاح البرهان فرمانده ارتش سودان و محمد حمدان داگالو فرمانده نیروهای شبهنظامی واکنش سریع، و برای کنترول این کشور وسیع با خط ساحلی استراتژیک در دریای سرخ در جریان است، یکی از خونینترین جنگهایی است که منطقه ساحل افریقا طی سالهای اخیر تجربه کرده است.
کودتاهای نظامی متوالی در این منطقه باعث شده که نظامیان کشورهای مالی، بورکینافاسو، نیجر و جمهوری افریقای مرکزی از متحدان غربی دور و به روسیه نزدیک شوند و روسیه نیز مزدوران خود را در این کشورها مستقر کرده است.
اما هیچ کدام از کشورهای منطقه به اندازه سودان، کشورهای خارجی را جذب خود نکردهاند و برخلاف شکستی که اخیرا روسیه و جمهوری اسلامی در سوریه متحمل شدند، مسکو و تهران در حال حاضر در سودان در طرف برنده هستند.
با طولانی شدن جنگ داخلی سودان، روسیه میلیونها بشکه سوخت و هزاران سلاح و اجزای جت به ارتش سودان فروخته و جمهوری اسلامی محمولههای اسلحه و دهها پهپاد به سودان ارسال کرده که به ارتش اجازه میدهد بخشهایی از پایتخت، خارطوم را بازپس گیرد.
همچنین این تسلیحات به ارتش سودان اجازه میدهد بخش وسیعی از کشور را از رقیب خود، گروه شبهنظامی واکنش سریع بگیرد.
بلومبرگ نوشت که زرادخانه ارتش سودان به حدی افزایش یافته که در اوایل سال جاری آشیانه جدیدی در شاخه نظامی فرودگاه بندر سودان ساخته است.
این رسانه امریکایی تاکید کرد که هجوم تسلیحات به سودان، به این معنی است که جنگ بهطور فزایندهای در هوا در حال انجام است.
بر اساس ارزیابی امنیتی سازمان ملل که بلومبرگ مشاهده کرده، در اوایل ۲۱ نوامبر، ارتش سودان از سلاحهای ضد هوایی برای سرنگونی رگبار پهپادها در نزدیکی شهرهای عطبره و الدامر استفاده کرد.
بر اساس این گزارش، هر دو طرف بهطور فعال در حال تکمیل تجهیزات تسلیحاتی خود از جمله پهپادها برای تقویت مواضع خود هستند.
بلومبرگ درباره مذاکره روسیه و ایران در ماههای اخیر با ارتش سودان برای ایجاد پایگاههای نظامی در بندر سودان نوشت که این گفتوگوها از آنجا اهمیت پیدا کرده که روسیه در خطر قطع پل هوایی اصلی خود به افریقا بهدلیل از دست دادن احتمالی دو پایگاه نظامی در سوریه پس از سرنگونی بشار اسد است.
همچنین این گفتوگوها از آنجایی که جمهوری اسلامی خود را به دلیل حملات مداوم اسرائیل به نیروی نیابتی خود ضعیف میبیند، اهمیت دارد.
در همین حال، به گفته بازرسان ایالات متحده و سازمان ملل متحد، امارات متحده عربی به عنوان حامی اصلی نیروهای پشتیبانی سریع عمل کرده است. امارات چنین اتهامی را بارها رد کرده است.
هر دو طرف درگیر، هزینه تسلیحات خود را با استفاده از درآمد حاصل از فروش طلای سودان پرداخت کردهاند که بیش از یک میلیارد دلار در سال تنها برای ارتش سودان درآمد دارد.
بلومبرگ نوشت اگرچه دولت چین طرفی را انتخاب نکرده، اما هر دو طرف از پهپادهای ساخت چین استفاده کردهاند. بیجینگ یک بندر ۱۴۰ میلیون دالری در سودان ساخته و در حال مذاکره با ارتش برای سرمایهگذاری در یک پالایشگاه نفت جدید و بازسازی بزرگترین کشتارگاه کشور است.
با تشدید جنگ، جمهوری اسلامی که روابط دیپلماتیک خود را پس از هفت سال وقفه در اواخر سال ۲۰۲۳ با سودان از سر گرفت، مقامات دیپلماتیک را به بندر سودان اعزام کرد و سفارت خود در سودان را افتتاح کرد.
رژیمهای تهران و خارطوم در بیشتر سه دهه گذشته به هم نزدیک بودند و پس از به دست گرفتن قدرت بشیر در سال ۱۹۸۹ بهدلایل ایدئولوژیک با یکدیگر متحد شدند. جمهوری اسلامی به دولت بشیر کمک کرد تا سرویس اطلاعاتی خود را تاسیس کند.
اما این روابط در سال ۲۰۱۵ زمانی که سودان به سمت عربستان سعودی متمایل شد و نیروهای خود را برای کمک به جنگ علیه حوثیهای مورد حمایت جمهوری اسلامی اعزام کرد، تیره شد.
بلومبرگ به نقل از مقامات اطلاعاتی و دیپلماتها نوشت که اکنون تهران بهطور فعال در حال تامین تسلیحات و پهپادهای ارتش سودان به همراه تصاویر ماهوارهای و تصاویر تسلیحات میدان نبرد است.
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی و نمایندگی ایران در سازمان ملل به درخواستهای متعدد بلومبرگ برای اظهارنظر پاسخ ندادند.
به گفته ویم زویننبورگ، کارشناس تسلیحات و مدیر پروژه خلع سلاح بشردوستانه در پکس، یک سازمان هلندی حامی صلح، در ژانویه، سربازان نیروهای پشتیبانی سریع یک پهپاد را در نزدیکی خارطوم سرنگون کردند که از نوع ابابیل ساخت جمهوری اسلامی بود. این پهپاد در سودان و با قطعات ایرانی ساخته شده بود.
او همچنین یک پهپاد جنگی مهاجر ساخت صنایع هوایی قدس جمهوری اسلامی را که حامل مهمات هدایت شونده دقیق است، در پایگاه هوایی نزدیکی خارطوم در ژانویه شناسایی کرد.
تصاویر ماهوارهای به تاریخ ماه می نشان میدهد که یک آشیانه جدید و چندین مکان ذخیرهسازی در شاخه نظامی فرودگاه بندر سودان ساخته شده است.
بلومبرگ بر اساس دادههای ردیابی پرواز، گزارش داد که بین ژانویه و ژوییه سال جاری، حداقل هفت پرواز از سوی قشم فارس ایر، یک شرکت هواپیمایی تحت تحریم ایالات متحده که با نیروی قدس سپاه پاسداران ارتباط دارد، بین تهران و بندر سودان انجام شد.
همچنین این رسانه به نقل از یک سازمان ناظر بر جنگها (Conflict Observatory)، نوشت که چهار پرواز از این هفت پرواز از فرودگاه مهرآباد تهران که محل پایگاه نیروی هوایی جمهوری اسلامی است، انجام شده است.
در طول سال ۲۰۲۳ چنین پروازهایی ثبت نشده بود.
یک محقق این سازمان گفت که جمهوری اسلامی، در کنار روسیه، سودان را یکی از معدود بازارهای فروش سلاح خود میداند.
در فروردین امسال نیز گزارش رسانهها حاکی از حضور پهپادهای ساخت ایران در سودان بود.
به گزارش رویترز به نقل از یک منبع ارشد ارتش سودان، یک سال پس از شروع جنگ داخلی این کشور، پهپادهای ساخت ایران به ارتش سودان کمک کردند تا جریان درگیری را تغییر دهد، پیشروی نیروهای شبهنظامی واکنش سریع (RSF) را متوقف کند و قلمروهای اطراف پایتخت را باز پس گیرد.
شش منبع ایرانی، مقامهای منطقهای و دیپلماتهایی که خواستند نامشان فاش نشود، در گفتوگو با رویترز اعلام کردند ارتش سودان طی چند ماه گذشته به پهپادهای ساخت ایران مجهز شده است.
بیش از دهها نفر از ساکنان خارطوم به رویترز گفتند در ماههای اول جنگ نیروهای مسلح سودان (SAF) از برخی پهپادهای قدیمیتر، آتشبارهای توپخانه و جتهای جنگنده استفاده میکردند، اما موفقیت چندانی در ریشهکن کردن جنگندههای نیروهای شبهنظامی واکنش سریع مستقر در محلههای پرجمعیت خارطوم و شهرهای دیگر نداشتند.
به گفته پنج شاهد عینی ساکن منطقه، ۹ ماه پس از آغاز درگیریها،ارتش سودان شروع به استفاده از پهپادهای بسیار موثرتری از پایگاه وادی سیدنا واقع در خارطوم کرد.
ساکنان گفتند به نظر میرسد پهپادها فعالیتهای شبهنظامیان را زیر نظر دارند و مواضع آنها را هدف قرار میدهند.
همچنین ارتش به وسیله این پهپادها اهداف حملات توپخانه در اُمدرمان، یکی از سه شهر کرانه رود نیل را مشخص میکند.
تامین تسلیحات از ایران میتواند روابط ارتش سودان با ایالات متحده را پیچیده کند، زیرا این امر منجر به فشار برای مذاکره میان طرفهای درگیر میشود.
پیشتر جان گادفری، سفیر سابق ایالات متحده در سودان، به خبرنگاران گفت گزارشهای مربوط به حمایت تسلیحاتی ایران از ارتش سودان «بسیار نگرانکننده هستند».
تام پریلو، فرستاده ویژه امریکا در سودان، نیز در مصاحبهای گفت که ترس از نفوذ بیشتر جمهوری اسلامی یا عناصر افراطی اسلامی در سودان یکی از دلایلی است که ایالات متحده معتقد است باید توافق صلح هر چه زودتر حاصل شود.
سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا نیز گفت که ایالات متحده گزارشهای مربوط به حمایت جمهوری اسلامی از ارتش سودان را دیده است و اوضاع را زیر نظر دارد.
او گفت: «ایالات متحده با دخالت خارجی برای حمایت از یکی از طرفهای درگیر در سودان مخالف است. این کار تنها درگیری را تشدید و طولانی میکند و خطر گسترش بیشتر بیثباتی منطقهای را به دنبال دارد.»
بیش از ده منبع شامل مقامهای غربی، ایرانی و امنیتی به رویترز گفتند که همه جنبههای تجارت نفت، از ناوگان کشتیرانی که مخفیانه نفت خام تحریم شده ایران را حمل میکنند تا لجستیک و شرکتهای واسطه فروش نفت، تحت نفوذ فزاینده سپاه قرار گرفتهاند.
میزان کنترول سپاه بر صنعت نفت ایران پیش از این به تفصیل گزارش نشده بود.
با وجود تحریمهای شدید غرب، جمهوری اسلامی سالانه بیش از ۵۰ میلیارد دالر درآمد نفتی دارد که تا کنون بزرگترین منبع ارز خارجی و پیوند دهنده آن با اقتصاد جهانی بوده است.
تسلط فزاینده نهاد نظامی سپاه بر صنعت نفت ایران به نفوذ آن در تمام عرصههای اقتصاد این کشور افزوده است.
شش متخصص شامل مقامهای غربی و کارشناسان امنیتی و همچنین منابع ایرانی گفتند که سپاه پاسداران تا ۵۰ درصد از صادرات نفت ایران را در اختیار دارد. در حالی که سه سال پیش تنها ۲۰ درصد از آن در کنترول این نهاد قدرتمند نظامی بود.
ارزیابی سه منبع بر بنیاد اسنادی در مورد کشتیرانی جمهوری اسلامی مبتنی است و بخشی از ارقام خود را نیز از نظارت بر فعالیت کشتیرانی توسط نفتکشها و شرکتهای مرتبط با سپاه بدست آوردهاند.
سپاه پاسداران برای گسترش کنترول خود بر صنعت نفت، در قلمرو نهادهای دولتی مانند شرکت ملی نفت ایران و شرکت تابعه آن در تجارت نفت وارد عمل شده است.
سپاه یک نیروی قدرتمند سیاسی، نظامی و اقتصادی با روابط نزدیک با علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی است. سپاه نه تنها در سیاست داخلی بلکه در سیاست خارجی ایران، به ویژه در ارتباط به منطقه نقش مهمی دارد.
سپاه پاسداران از طریق بازوی عملیات برون مرزی خود، نیروی قدس، با ارائه پول، سلاح، فناوری و آموزش به حزب الله در لبنان، حماس در غزه، حوثیهای در یمن و شبه نظامیان در عراق، در خاورمیانه نفوذ خود را گسترش داده است.
بر اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی حکومت امریکا، درآمد نفتی ایران در سال ۲۰۲۳ به ۵۳ میلیارد دالر رسید. این در حالی است که این درآمد در سال ۲۰۲۲ حدود ۵۴ میلیارد دالر بود، در سال ۲۰۲۱ این رقم ۳۷ میلیارد دالر و در سال ۲۰۲۰ هم ۱۶ میلیارد دالر بود.
بر اساس آمار اوپک، علیرغم تحریمهای غرب، تولید نفت ایران در سال جاری به بیش از ۳.۳ میلیون بشکه در روز رسیده است که بالاترین میزان از سال ۲۰۱۸ است.
همه منابع گفتند که چین بزرگترین خریدار نفت ایران است و بیشتر آن به پالایشگاههای مستقل میروند و سپاه شرکتهایی را برای تسهیل تجارت با خریداران در آنجا ایجاد کرده است.
یک منبع دخیل در فروش نفت ایران به چین گفت: «درآمدهای صادرات نفت تقریباً به طور مساوی بین سپاه و شرکتهای تابع شرکت ملی نفت ایران تقسیم میشود.» این فرد گفت که سپاه نفت را با تخفیف به خریدارانی چون شرکتهای چینی میفروشد.
دو منبع غربی تخمین زدند که سپاه به طور متوسط ۵ دالر در هر بشکه تخفیف داده است اما میتواند به ۸ دالر هم برسد. در حال حاضر، هر بشکه نفت در بازار جهانی به قیمت ۷۰ دالر به فروش میرسد، اما به علت نوسانات بین المللی، مانند جنگ اوکراین، قیمت نفت در دو سال گذشته افزایش نیز داشته است.
نفت مستقیماً توسط حکومت به سپاه و نیروی قدس اختصاص مییابد. بر اساس منابع و اسناد اطلاعاتی مشاهده شده توسط رویترز، سپس به آنها بستگی دارد که نفت را بازاریابی و ارسال کنند و سازوکاری برای پرداخت درآمد ایجاد کنند.
شرکتهای تابع شرکت ملی نفت ایران تخصیص جداگانهای دارند.
با این حال، با توجه به اینکه واشنگتن سپاه را یک سازمان تروریستی میشناسد، بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ماه جنوری، احتمالا تحریمها بر جمهوری اسلامی را سختتر کند. برخی مقامهای جمهوری اسلامی گفتند که تهران از هم اکنون خود را آماده دوره ترامپ میکند.
ترامپ و جمهوریخواهان بارها از افزایش تولید و فروش نفت ایران انتقاد کرده و علت آن را عدم سختگیری لازم حکومت بایدن در اجرای تحریم صنعت نفت ایران دانسته اند.
