با این که خلافت خود خوانده داعش در عراق و سوریه فروپاشید و هزاران جنگجوی داعش کشته و زندانی شدند، اما داعش همچنان توان خود را برای افراطی کردن شهروندان مسلمان غربی و ترغیب آنان به حملات خشونت بار حفظ کرده است.
در روز اول سال میلادی، شمس الدین جبار، شهروند امریکا با موتر خود به مردم در نیواورلینز هجوم برد که در آن رویداد دستکم چهارده نفر کشته شدند. پولیس فدرال امریکا اعلام کرد که او عضو فعال داعش نبود اما به این گروه بیعت کرده و تحت تاثیر تبلیغات آن قرار داشت.
نیویارک تایمز در مقاله‌ای نوشت که مهارت داعش در تبلیغات و استفاده موثر از رسانه‌های اجتماعی به این گروه کمک کرده است تا همچنان افرادی را به سوی خود جلب کند.
داعش که قلمرو خود را از دست داده است، بارها از مسلمانان در غرب خواسته است به تجمعات مردم، از جمله بازارهای عمومی حمله کنند. این تاکتیک موثر بوده و حامیان رادیکال داعش با موتر و چاقو به مردم عادی در کشورهای غربی حمله می‌کنند.
نیویارک تایمز نوشت که نصب پرچم داعش روی موتر جبار شباهت زیادی به تصویری داشت که در یکی از ویدیوهای داعش با عنوان «بدون ترحم آن‌ها را زیر بگیرید»، نمایش داده شده بود.
هانس جاکوب شندلر، مقام پیشین سازمان ملل و مدیر ارشد پروژه مقابله با افراط‌گرایی، به نیویارک تایمز گفت: «تروریسم در اصل یک جنگ رسانه‌ای است. این جنگ نظامی نیست، زیرا روشن است که داعش نمی‌تواند از لحاظ نظامی غرب را شکست دهد.»
با وجود فشارهای جهانی، دامنه فعالیت داعش از خاورمیانه تا شمال افریقا گسترده شده است. شاخه‌های این گروه در کشورهایی مانند افغانستان، سومالیا، مالی، جمهوری دموکراتیک کنگو، قفقاز، ترکیه و سایر نقاط جهان فعال اند.
آنچه این شاخه‌های پراکنده را به هم متصل می‌کند، فعالیت و ارتباطات رسانه‌ای پیشرفته این گروه است. کارشناسان معتقدند که این فعالیت رسانه‌ای به صورت غیرمتمرکز اداره می‌شود اما همچنان تحت کنترول این گروه است.
رسانه‌ها و استراتژی مدرن داعش
داعش استراتژی رسانه‌ای مدرنی را دنبال می‌کند. پخش ویدیوهای آنلاین، استفاده گسترده از شبکه‌های اجتماعی و پخش و نشر خبرنامه هفتگی، بخشی از این استراتژی است. در خبرنامه داعش فهرستی از فعالیت‌های این گروه منتشر شده و هدف آن تشویق خوانندگان به خشونت است.
این خبرنامه هفتگی النبا نام دارد. کول بونزل از موسسه هوفر دانشگاه استنفورد گفت که النبا فعالیت‌های این گروه از جمله حملات آن، در مناطق مختلف جهان را به خوانندگان خود گزارش می‌دهد.
به گفته بونزل، «خبرنامه النبا هر پنجشنبه منتشر می‌شود و یکی از ابزارهای اصلی ارتباط جهانی داعش با هوادارانش است. آن‌ها سرمقاله دارند، حملات هفته گذشته را گزارش می‌دهند، آمار حملات و تلفات را ارایه می‌کنند و این روش اصلی آن‌ها برای حفظ ارتباط با هواداران شان است.»
النبا در ابتدا از طریق پیامرسان تلگرام و سایر پلتفرمها منتشر میشد و با بسته شدن کانالهای مختلف داعش، این گروه راههای دیگر را برای انتشار پیام خود جستجو کرده است.
در آخرین شماره خبرنامه اشارهای به حمله نیواورلینز نشده و داعش مسئولیت آن را نیز به عهده نگرفته است.
الگوریتمها و رادیکالسازی کاربران
الگوریتمهای شبکه‌های اجتماعی که برای افزایش تعامل بیشتر با کاربران طراحی شدهاند، بهطور ناخواسته برخی کاربران را به سوی افراط‌گرایی میکشاند.
شندلر میگوید: «گروههای تروریستی دیگر نیازی به تلاش زیاد برای رادیکال کردن مردم ندارند؛ الگوریتم این کار را برای آن‌ها انجام می‌دهد.»
او افزود: «هدف الگوریتم این است که کاربر را روی پلتفرم نگه دارد و محتوایی که دوست دارد به او ارایه دهد. اگر علاقهمندی فرد به افراط‌گرایی اسلامی باشد یا در فرآیند رادیکالسازی قرار داشته باشد، دیدگاه او تغییر می‌کند.»
فعالیت رسانه‌ای پیشرفته داعش، از خبرنامههای هفتگی گرفته تا بهرهگیری از الگوریتمهای شبکه‌های اجتماعی، توانسته است نفوذ این گروه را زنده نگه دارد و تهدیدی جدی برای امنیت جهانی ایجاد کند.
داعش از ابزارهای غیرمتمرکز اینترنتی استفاده می‌کند که مسدود کردن آن‌ها دشوار است و بخشی از پیامرسانی خود را به «وب تاریک» منتقل کرده است، دنیای غیرمجازی که کاربران علاقمند محتواهای غیرقانونی و مجرمان تلاش می‌کنند به دور چشم حکومتها به فعالیت خود ادامه دهند.
داعش و حامیانش در شبکههایی مانند تلگرام، توییتر و فیسبوک، پیامهای خود را منتشر می‌کنند و در صورت مسدود شدن حسابها، حسابهای جدیدی میسازد.
کارشناسان تروریسم با انتقاد از شبکه‌های اجتماعی که زمینه چنین فعالیت و تهدیدی را فراهم کردهاند، هشدار دادهاند که افراطگرایان با استفاده از پلتفرمهای اجتماعی به راحتی با حامیان بالقوه خود در شبکه‌های اجتماعی ارتباط برقرار می‌کنند.
