اندوه مسیحیان غزه از درگذشت پاپ فرانسیس
اعضای جامعه کوچک مسیحیان غزه روز دوشنبه گفتند از درگذشت پاپ فرانسیس، که برای صلح در این سرزمین ویرانشده تلاش میکرد «دلشکسته» هستند.
اعضای جامعه کوچک مسیحیان غزه روز دوشنبه گفتند از درگذشت پاپ فرانسیس، که برای صلح در این سرزمین ویرانشده تلاش میکرد «دلشکسته» هستند.
در سراسر خاورمیانه، مسیحیان فلسطینی، لبنانی و سوری اعم از کاتولیک و ارتدوکس، از ارتباط مداوم پاپ فرانسیس با آنها بهعنوان تسلی خاطر تمجید کردند.
این ارتباط در زمانی بود که اقلیت مسیحی در خاورمیانه با جنگ، سختی و آزار و اذیت مواجه هستند.
جورج آنتون، ۴۴ ساله و یک مقام مسیحی در غزه، به خبرگزاری رویترز گفت: «ما قدیسی را از دست دادیم که هر روز به ما میآموخت چگونه شجاع باشیم، چگونه صبور بمانیم و قوی بایستیم. ما مردی را از دست دادیم که هر روز در هر جهتی برای محافظت از این گله کوچک خود میجنگید.»
آنتون گفت که فرانسیس ساعاتی پس از آغاز جنگ در غزه در اکتبر ۲۰۲۳ با کلیسای غزه تماس گرفت و او نه تنها با کشیش بلکه با همه افراد حاضر در اتاق صحبت میکرد.
آنتون گفت: «ما از مرگ پاپ فرانسیس دلشکستهایم، اما میدانیم که او کلیسایی را از خود به جا گذاشته که به ما اهمیت میدهد و ما را به نام میشناسد — تکتک ما را».
شمار مسیحیان غزه تنها به چند صد نفر میرسد.
با اینکه پیشبینی پاپ جدید قماری خطرناک محسوب میشود که نباید بر سر آن شرطبندی کرد، اما پس از اعلام خبر درگذشت پاپ فرانسیس در سن ۸۸ سالگی، در واتیکان بحث درباره گزینههای احتمالی جانشینی بالا گرفته است.
رویترز سپس به ترتیب حروف الفبای لاتین، از ۹ نفر که امکان و زمینه انتخاب شدن بهعنوان پاپ جدید را دارند، نام برده است:
۱- ژانمارک آولین (فرانسه) - ۶۶ ساله
اسقف اعظم مارسی که در میان کاتولیکهای فرانسوی به «ژان بیستوچهارم» معروف است، بهخاطر شباهتش به پاپ ژان بیستوسوم، پاپ اصلاحطلب دهه ۱۹۶۰ یکی از نامزدهای احتمالی جانشینی پاپ فرانسیس است.
پاپ فرانسیس حتی یکبار به شوخی گفته بود که جانشینش شاید همین نام را برگزیند.
آولین شخصیتی گرم، شوخطبع و نزدیک به اندیشههای فرانسیس دارد؛ بهویژه در حوزه مهاجرت و روابط با دنیای اسلام.
او دانشآموخته الهیات و فلسفه است و از خانوادهای مهاجر و اسپانیاییتبار در الجزایر زاده شده که پس از استقلال آن کشور به فرانسه کوچ کرد.
او با حمایت پاپ فرانسیس، پلههای ترقی را بهسرعت طی کرد: از اسقفی در ۲۰۱۳ تا کاردینالی در ۲۰۲۲. سازماندهی کنفرانس بزرگ کلیسایی درباره مسائل مدیترانهای در سال ۲۰۲۳، جایگاه او را بیش از پیش مستحکم کرد.
او در صورت انتخاب، نخستین پاپ فرانسوی از قرن چهاردهم به این سو خواهد بود، اگرچه ناتوانی در صحبت روان به زبان ایتالیایی میتواند برای ایفای نقش اسقف رم، مانعی جدی باشد.
۲- پتر اردو (مجارستان) - ۷۲ ساله
کاردینال مجار، چهرهای میانهرو در میان محافظهکاران کلیسا است که همزمان توانسته با جناح اصلاحطلب نیز میانه خوبی داشته باشد.
اردو در نشست محرمانه کاردینالها برای انتخاب پاپ جدید (کنکلاو) در سال ۲۰۱۳ نیز از گزینههای مطرح بود و بهدلیل سابقه پررنگ در اروپا و آفریقا و تمرکز بر «بشارت نو» برای بازآفرینی ایمان در کشورهای سکولار، مورد توجه بود.
گرچه در بحران مهاجرت ۲۰۱۵ با سخنانش علیه پذیرش پناهجویان از سوی کلیسا خبرساز شد، که موضعی همسو با نخستوزیر ملیگرای مجارستان، ویکتور اوربان بود، اما هرگز تقابلی علنی با پاپ فرانسیس نداشت.
اردو استاد حقوق کلیساست و به چند زبان از جمله ایتالیایی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیایی و روسی مسلط است. اگر کاردینالها بهدنبال دورهای آرام پس از سالهای پرتنش پاپ فرانسیس باشند، او میتواند گزینهای جذاب باشد.
۳- ماریو گرک (مالتا) - ۶۸ ساله
او دبیرکل مجمع اسقفها (سینود) و نمایندهای پرنفوذ از کوچکترین کشور اتحادیه اروپاست. گرک که در آغاز محافظهکار شناخته میشد، طی سالهای اخیر به چهرهای برجسته در جریان اصلاحات پاپ فرانسیس بدل شده است.
او در سال ۲۰۱۴ با دفاع از حقوق اقلیتهای جنسی در کلیسا، مورد تحسین شخص پاپ قرار گرفت. از آن زمان به بعد، او به یکی از ستارههای در حال اوج کلیسا تبدیل شد.
گرچه محافظهکاران سرسخت همچون کاردینال گرهارد مولر، او را متهم به انحراف از اصول کلیسا کردهاند، گرک همچنان نفوذ زیادی میان کاردینالها دارد و اهل اجماع است، نه تقابل.
۴- خوان خوزه اومیا (اسپانیا) - ۷۹ ساله
اسقف اعظم بارسلون، چهرهای مردمی و خوشخلق است که در خط مشی و دیدگاه بسیار به پاپ فرانسیس نزدیک است.
اومیا بیشتر عمرش را وقف عدالت اجتماعی و حمایت از فقرا کرده است. او در سال ۲۰۱۵ از سوی فرانسیس به مقام کاردینالی ارتقا یافت که نشانهای از حمایت پاپ از مواضع پیشرو او در کلیسای اسپانیا بود.
او با بحران گسترده آزار جنسی روحانیون در اسپانیا مواجه شد و گرچه از قربانیان عذر خواست، آمارهای مستقل را زیر سوال برد؛ موضعی که احتمالا در روند انتخاب پاپی، از آن علیه او استفاد شود.
۵- پیترو پارولین (ایتالیا) - ۷۰ ساله
وزیر امور خارجه واتیکان، و گزینهای محبوب میان شرطبندهاست. پارولین یکی از قویترین دیپلوماتهای واتیکان است و از سال ۲۰۱۳، عملا «نخستوزیر» پاپ فرانسیس بوده است.
نقش کلیدی پارولین در مذاکرات با چین و ویتنام، دفاع از وحدت کلیسا و حفظ ارتباط با حکومتها از ویژگیهای اوست. با وجود انتقاد محافظهکاران از توافقش با بیجینگ، پارولین تاکید دارد این توافق از شکاف در کلیسا جلوگیری کرده است.
او چهرهای آرام و دیپلوماتیک است و میتواند پس از سه پاپ غیرایتالیایی، کرسی پاپی را به کشور مبداء بازگرداند.
۶- لوییس آنتونیو تاگل (فیلیپین) - ۶۷ ساله
تاگل، که به «فرانسیس آسیایی» معروف است، با دیدگاههای عدالتمحور و مردمیاش شباهتهای فراوانی به پاپ فقید دارد.
او در گذشته رییس نهاد خیریه بینالمللی کاریتاس بوده و تجربه مدیریت در واتیکان نیز دارد. با این حال، رسوایی مدیریتی در این نهاد خیریه و برکناری کامل رهبری آن در ۲۰۲۲، ممکن است موقعیتش را تضعیف کرده باشد.
با ریشههایی در فیلیپین و تبار چینی، تاگل چهرهای جهانی و محبوب است، اما آیندهاش در کنکلاو به نگاه کاردینالها به گذشته پرچالش اخیر او بستگی دارد.
۷- جوزف توبین (امریکا) - ۷۲ ساله
اسقف اعظم نیوآرک، یکی از معدود گزینههای امریکایی در فهرست جانشینان احتمالی پاپ فرانسیس است. هرچند انتخاب یک پاپ امریکایی هنوز دور از ذهن است، توبین با ویژگیهایی چون سابقه درخشان، رویکرد صلحطلب و حمایت از حقوق اقلیتها، شایسته توجه است.
او در جریان رسواییهای جنسی در کلیسای امریکا، از شفافیت حمایت کرد و توافقات پنهانی کلیسا با قربانیان را عمومی ساخت. توبین همچنین به صراحت درباره لزوم خوشامدگویی به جامعه الجیبیتی در کلیسا سخن گفته است.
۸- پیتر ترکسن (غنا) - ۷۶ ساله
او چهرهای سرشناس از آفریقا است که تجربه کار در بالاترین سطوح واتیکان و همچنین سابقهای طولانی در کشیشی دارد. ترکسن در زمینه عدالت اجتماعی و محیط زیست بسیار فعال بوده و در مجامعی چون اجلاس داووس حاضر شده است.
گرچه ترکسن در سال ۲۰۲۱ از مسئولیتش در واتیکان کنارهگیری کرد، همچنان رییس دو آکادمی پاپی است. خودش میگوید برای پاپ شدن دعا نمیکند، اما برخی منتقدانش معتقدند حضور پررنگ رسانهای او، نشانهای از تمایلش به این جایگاه است.
۹- ماتئو ماریا زوپی (ایتالیا) - ۶۹ ساله
زوپی اسقف اعظم بولونیا و چهرهای محبوب با لقب «برگولیوی ایتالیایی» است که شباهت زیادی به پاپ فرانسیس دارد.
زوپی کشیشی مردمی، اهل دوچرخهسواری، سادهزیست و صلحطلب است. او از رهبران انجمن سنتاِگیدیوی رم است که در صلح موزامبیک در دهه ۹۰ نقش ایفا کرد.
در سالهای اخیر، نماینده ویژه پاپ در بحران اوکراین بود و تلاش کرد برای بازگرداندن کودکان ربودهشده اوکراینی، میانجیگری کند. اما مواضع مبهم کلیسای ایتالیا درباره آزار جنسی و روابط نزدیک زوپی با نهادهای محافظهکار، ممکن است به ضررش تمام شود.
جمعبندی
انتخاب پاپ جدید همواره ترکیبی از الهام روحانی، ملاحظات دیپلوماتیک و توازن قدرت درون کلیسا همراه است. در میان این کاردینالها، نامهایی وجود دارد که میتوانند کلیسا را به دورهای تازه و متفاوت هدایت کنند، اما اگر تاریخ چیزی به ما آموخته باشد، همین است که هیچگاه نباید با قاطعیت در مورد پاپ بعدی سخن گفت.
جمهوری اسلامی ایران از نخستین کشورهای اسلامی بود که به درگذشت پاپ فرانسیس واکنش نشان داد. تاکنون عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، و مسعود پزشکیان، رئیسجمهور این کشور، درگذشت پاپ فرانسیس را تسلیت گفتهاند.
رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، در پیامی در شبکه اجتماعی اکس پاپ فرانسیس را «دولتمرد محترم» توصیف کرد و نوشت: «او به گفتوگوی میان ادیان مختلف اهمیت میداد و بهویژه در برابر تراژدیهای انسانی، از جمله مسئله فلسطین، ابتکار عمل نشان داده بود.»
فرانکوالتر اشتاینمایر، رئیسجمهور آلمان نیز درگذشت پاپ فرانسیس را تسلیت گفت و او را «مردی صلحطلب» خواند. او گفت: «فروتنی، صمیمیت، شوخطبعی و از همه مهمتر ایمان عمیق پاپ، دلهای مردم سراسر جهان را لمس کرد و به آنان پناه، نیرو و جهت بخشید.»
ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین، در پیامی در شبکه اجتماعی اکس نوشت: «میلیونها نفر در سراسر جهان در سوگ درگذشت پاپ فرانسیس، عزادارند.»
رئیسجمهور روسیه نیز درگذشت پاپ فرانسیس را تسلیت گفت. کاخ کرملین با اشاره به دیدارهای ولادیمیر پوتین با پاپ، اعلام کرد که او در دوران خود نقش فعالی در ترویج گفتوگو میان کلیسای ارتدکس روسیه و کلیسای کاتولیک رم ایفا کرده بود.
خاویر میلی، رئیسجمهور آرژانتین، نیز در واکنش به مرگ پاپ فرانسیس ابراز تأسف کرد. پاپ فرانسیس در شهر بوئنوس آیرس، پایتخت آرژانتین، به دنیا آمده بود.
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، در پیامی نوشت: «از دیدارهایمان و حمایت پاپ فرانسیس از مأموریت آژانس سپاسگزارم. تعهد او به صلح، اثری فراموشنشدنی بر جای گذاشته است.»
چارلز سوم، پادشاه بریتانیا با ابراز «اندوه عمیق» نسبت به درگذشت پاپ فرانسیس واکنش نشان داد. چارلز سوم، که ریاست کلیسای انگلستان را بر عهده دارد، بههمراه همسرش اوایل ماه جنوری با پاپ دیدار کرده بود.
همچنین اورسولا فندرلاین، رئیس کمیسیون اروپا، محمد بن زاید، رئیس امارات متحده عربی، نخستوزیر نیوزیلند و شماری از دیگر رهبران جهان درگذشت پاپ فرانسیس را تسلیت گفتهاند.
از انتخاب او به عنوان نخستین پاپ از امریکای لاتین در سال ۲۰۱۳ تا فعالیتهای مختلفش در سطح بینالمللی، دوران رهبری او با تغییرات چشمگیری همراه بود.
در اینجا به برخی از آمار و نکات برجسته از دوران پاپی او میپردازیم:
انتخاب او به عنوان پاپ و مدت رهبری معنوی
با انتخاب خورخه ماریو برگولیو، کاردینال آرژانتینی، در ۱۳ مارچ ۲۰۱۳ به عنوان پاپ، کلیسای کاتولیک شاهد آغاز دورهای متفاوت شد. دورهای که بیش از یک دهه ادامه یافت و او را به یکی از تأثیرگذارترین رهبران مذهبی قرن حاضر بدل کرد.
فرانسیس بیش از میانگین ۷.۵ سالهی پاپهای پیشین در این مقام باقی ماند. او همچنین دومین پاپ سالمند در تاریخ بود. تنها پاپی که هنگام تصدی این مقام عمر طولانیتری داشت، لئون سیزدهم بود که در سال ۱۹۰۳ و در ۹۳ سالگی درگذشت. پیش از او، هیچ شواهد معتبری از پاپی با سن بالاتر وجود ندارد.
کاردینالها
در حال حاضر ۲۵۲ کاردینال در کلیسا وجود دارد. آنها که به خاطر کلاه قرمزشان «شاهزادگان کلیسا» نامیده میشوند، به پاپ مشورت میدهند، اسقفنشینهای مهم دنیا را اداره میکنند و مسئولیت بخشهای قدرتمند واتیکان را بر عهده دارند.
از این تعداد، ۱۳۵ کاردینال کمتر از ۸۰ سال دارند و طبق قوانین کلیسا، اجازه دارند پس از مرگ یا کنارهگیری فرانسیس در جلسه انتخاب پاپ جدید شرکت کنند. به این افراد «کاردینالهای رأیدهنده» گفته میشود. ۱۰۹ نفر از آنها را پاپ فرانسیس منصوب کرده و بقیه را پاپهای قبلی انتخاب کردهاند.
سفرهای خارجی پاپ فرانسیس
پاپ فرانسیس ۴۷ بار به خارج از یتالیا سفر کرد و از بیش از ۶۵ ایالت و منطقه بازدید کرد و در مجموع بیش از ۴۶۵ هزار کیلومتر سفر کرد. او در سال ۲۰۱۳ به برازیل سفر کرد.
در سفر خارجی خود در سال ۲۰۱۴ به اردن، فلسطین، اسرائیل، کوریای جنوبی، فرانسه و ترکیه رفت. در ادامه سفرهای خود در سال ۲۰۱۵ به سریلانکا، فیلیپین، بوسنیهرزگوین، اکوادور، بولیوی، پاراگوئه، کوبا، ایالات متحده، کنیا، اوگاندا و جمهوری افریقای مرکزی رفت.
سفرهای خارجی پاپ فرانسیس در سال ۲۰۱۶ به مکزیک، یونان، ارمنستان، لهستان، گرجستان، آذربایجان و سویدن انجام شد و در یک سال بعد به مصر، پرتغال، کلمبیا، میانمار و بنگلادیش رفت.
پاپ از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴، سفرهای پرشماری به مناطق مختلف جهان انجام داد. او در این سالها به کشورهای متنوعی از جمله شیلی، جاپان، عراق، کانادا، مجارستان، اندونزیا و امارات متحده عربی رفت. او همچنین حدود ۳۷ سفر در داخل ایتالیا انجام داد.
قدیسان معرفیشده از سوی پاپ فرانسیس
پاپ فرانسیس بیش از ۹۰۰ قدیس جدید معرفی کرده است که از جمله آنها میتوان به پاپهای پیشین چون ژان بیستوسوم، ژان پل دوم و پل ششم اشاره کرد، همچنین مادر ترزای کلکته و اسقف اعظم سالوادور، اسکار رومرو، که در سال ۱۹۸۰ کشته شد.
او بیش از ۱٬۳۵۰ نفر را نیز به مقام تَطویب رسانده است. تطویب آخرین مرحله پیش از قدیسی است.
بخشنامههای پاپ
فرمانها یا بخشنامههای پاپ مهمترین نوع سند پاپ است.
فرانسیس چهار بخشنامه نوشت که از سال ۲۰۱۳ با «لومِن فیدهای» (نور ایمان) آغاز شد، که به اهمیت ایمان مسیحی پرداخته است.
در سال ۲۰۱۵، او «لاوداتو سی» (ستوده باد) را منتشر کرد که خواستار اقدام فوری در خصوص تغییرات اقلیمی بود. او این اثر را در سال ۲۰۲۳ بهروزرسانی کرد با یک «دعوت پاپی» به نام «لاوداته دیوم» (خدا را ستایش کنید)، که در آن از منکران تغییرات اقلیمی و سیاستمداران خواست تا نظر خود را تغییر دهند.
در سال ۲۰۲۰، فرمان «فراتلی توتی» (برادران همه) به موضوع همبستگی میان مردم در دنیای پس از پاندمی پرداخت.
در سال ۲۰۲۴، فرمان «دیلکست نوس» (او ما را دوست داشت) از کاتولیکها خواست تا «دنبالکردن دیوانهوار پول» را رها کنند و به جای آن خود را به ایمانشان اختصاص دهند.
او همچنین اسناد عمده دیگری مانند «آییننامههای پاپی» و «دعوتهای پاپی» نوشت.
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، روز دوشنبه اعلام کرد عراقچی به چین میرود تا رایزنیهای منظم تهران را با متحدان خود از جمله بیجینگ و مسکو درباره پرونده هستهای ادامه دهد.
سخنگوی وزارت خارجه چین نیز دوشنبه در واکنش به سوالی درباره این سفر تاکید کرد که بیجینگ و تهران در تمامی سطوح و حوزهها ارتباط و همکاری فعالانه دارند.
پیشتر و در ۱۹ حمل، نشست سهجانبه جمهوری اسلامی، روسیه و چین پشت درهای بسته و بدون حضور خبرنگاران در مسکو برگزار شد.
مقامهای جمهوری اسلامی گفته بودند این نشست در سطح کارشناسی و درباره موضوع برنامه هستهای، برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ است.
عراقچی شامگاه یکشنبه ۳۱ حمل در گفتوگو با شبکه تلویزیونی راشاتودی، از آمادگی تهران برای گسترش موضوعات در دستور کار این گفتوگوهای سهجانبه خبر داد و همکاری سه کشور را «ضرورتی در شرایط فعلی دنیا» خواند.
شبکه العربیه ۳۰ حمل گزارش داد به دنبال آغاز مذاکرات تهران و واشینگتن، جمهوری اسلامی تماسهای خود را با روسیه و چین برای جلب حمایت بیشتر این کشورها در روند گفتوگوها افزایش داده است.
سفر عراقچی به بیجینگ در شرایطی انجام میشود که روابط میان چین و امریکا در پی اعلام تعرفههای جدید از سوی دولت ترامپ به تاریکترین حد خود در سالهای اخیر رسیده است.
لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، ۱۹ حمل در واکنش به وضعیت پرونده هستهای جمهوری اسلامی از امریکا خواست تا «صداقت سیاسی و احترام متقابل» نشان دهد، اما در روزها و هفتههای گذشته در مواجهه با پرونده هستهای جمهوری اسلامی چندان فعال نبوده است.
دومیندور از مذاکرات غیرمستقیم میان تهران و واشینگتن ۳۰ فروردین با میانجیگری عمان در شهر رم ایتالیا برگزار شد.
قرار است سوم ثور نشست کارشناسی و فنی و همچنین شنبه ششم ثور نشست سطح عالی میان عراقچی و ویتکاف برگزار شود که به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی هر دو در مسقط، پایتخت عمان، خواهند بود.
شفافسازی هستهای و تداوم رایزنی منطقهای
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی در پاسخ به سوالی درباره حضور وزیر دفاع عربستان سعودی در ایران، گفت این سفر «از قبل برنامهریزی شده» و همزمانی آن با مذاکرات رم «تصادفی» بود و افزود: «ایران از مدتها پیش ابتکار تماس و رایزنی با کشورهای منطقه را آغاز کرده و در چارچوب سیاست همسایگی در حال توضیح روند مذاکرات برای کشورهای همسایه است.»
بقائی همچنین بار دیگر تاکید کرد که مساله اصلی تهران در هر مذاکرهای، «رفع تحریمهای غیرقانونی و ظالمانه» است و افزود که این رفع تحریمها باید «ملموس و موثر» باشد و امکان بازگشت ایران به فعالیتهای اقتصادی و بانکی عادی را فراهم کند.
ستیون ویتکاف، نماینده ویژه دولت ترامپ در امور خاورمیانه و سرپرست هیات امریکایی در مذاکرات، پیشتر تاکید کرده بود تهران باید تمام اورانیوم غنیشده خود را نابود یا به کشوری ثالث منتقل کند و برنامه هستهای خود را بهطور کامل برچیند. موضوعی که جمهوری اسلامی با آن مخالف است.
ایراناینترنشنال ۲۸ حمل در گزارشی به نقل از منابع دیپلوماتیک در تهران نوشت وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی در جریان دور اول مذاکرات، طرحی سهمرحلهای را به امریکا پیشنهاد کرد که هدف آن کاهش تنشهای هستهای در ازای رفع تحریمها و دسترسی به داراییهای مسدود شده ایران است.
با اینحال با پیشرفت مذاکرات، هنوز تکلیف حدود ۱۷ هزار دستگاه سانتریفیوژ ایران که مهمترین بخش زیرساخت غنیسازی کشور محسوب میشوند مشخص نیست.
این ماشینها توانایی رساندن سطح غنیسازی به ۹۰ درصد (درجه تسلیحاتی) را دارند.
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی گفت تهران آماده است در صورت وجود شبههای درباره «فعالیتهای صلحآمیز هستهای خود»، از طریق اقدامات داوطلبانه و شفافسازی، نگرانیها را برطرف کند.
بقائی افزود در نشست کارشناسی پیشِرو میان تهران و واشینگتن امکان ورود به جزییات بیشتری نیز وجود دارد.
