آیتالله علی سیستانی مرجع تقلید شیعیان جهان در نجف عراق، درگذشت پاپ فرانسیس رهبر کاتولیکهای جهان را تسلیت گفت. در پیام سیستانی آمده که پاپ فرانسیس شخصیتی بود که «در میان بسیاری از ملتهای جهان، جایگاه معنوی و روحانی والا داشت.»
سیستانی افزود: «او نقش برجستهای در خدمت به صلح و همبستگی با مظلومان و ستمدیدگان در جهان ایفا کرد.»
در حوت ۱۳۹۹، پاپ فرانسیس با آیتالله علی سیستانی، در عراق، دیدار کرد.
در پی این دیدار، دفتر سیستانی با انتشار بیانیهای اعلام کرد او در دیدار با رهبر کاتولیکهای جهان بر ضرورت زندگی مسیحیان عراق در صلح و امنیت و برخورداری آنان «از همه حقوق اساسی» تاکید کرد.
این دیدار که پشت درهای بسته برگزار شد، به دلیل بیسابقه بودن دیدار یک پاپ با یک مرجع شیعه در نجف، از سوی ناظران «تاریخی» توصیف شد.
حدود یک درصد جمعیت عراق را مسیحیان تشکیل میدهند و آنان در سالهای اخیر قربانی درگیریهای خشونتآمیز و تروریسم شدهاند.
با اینکه پیشبینی پاپ جدید قماری خطرناک محسوب میشود که نباید بر سر آن شرطبندی کرد، اما پس از اعلام خبر درگذشت پاپ فرانسیس در سن ۸۸ سالگی، در واتیکان بحث درباره گزینههای احتمالی جانشینی بالا گرفته است.
رویترز سپس به ترتیب حروف الفبای لاتین، از ۹ نفر که امکان و زمینه انتخاب شدن بهعنوان پاپ جدید را دارند، نام برده است:
۱- ژانمارک آولین (فرانسه) - ۶۶ ساله
اسقف اعظم مارسی که در میان کاتولیکهای فرانسوی به «ژان بیستوچهارم» معروف است، بهخاطر شباهتش به پاپ ژان بیستوسوم، پاپ اصلاحطلب دهه ۱۹۶۰ یکی از نامزدهای احتمالی جانشینی پاپ فرانسیس است.
پاپ فرانسیس حتی یکبار به شوخی گفته بود که جانشینش شاید همین نام را برگزیند.
آولین شخصیتی گرم، شوخطبع و نزدیک به اندیشههای فرانسیس دارد؛ بهویژه در حوزه مهاجرت و روابط با دنیای اسلام.
او دانشآموخته الهیات و فلسفه است و از خانوادهای مهاجر و اسپانیاییتبار در الجزایر زاده شده که پس از استقلال آن کشور به فرانسه کوچ کرد.
او با حمایت پاپ فرانسیس، پلههای ترقی را بهسرعت طی کرد: از اسقفی در ۲۰۱۳ تا کاردینالی در ۲۰۲۲. سازماندهی کنفرانس بزرگ کلیسایی درباره مسائل مدیترانهای در سال ۲۰۲۳، جایگاه او را بیش از پیش مستحکم کرد.
او در صورت انتخاب، نخستین پاپ فرانسوی از قرن چهاردهم به این سو خواهد بود، اگرچه ناتوانی در صحبت روان به زبان ایتالیایی میتواند برای ایفای نقش اسقف رم، مانعی جدی باشد.
۲- پتر اردو (مجارستان) - ۷۲ ساله
کاردینال مجار، چهرهای میانهرو در میان محافظهکاران کلیسا است که همزمان توانسته با جناح اصلاحطلب نیز میانه خوبی داشته باشد.
اردو در نشست محرمانه کاردینالها برای انتخاب پاپ جدید (کنکلاو) در سال ۲۰۱۳ نیز از گزینههای مطرح بود و بهدلیل سابقه پررنگ در اروپا و آفریقا و تمرکز بر «بشارت نو» برای بازآفرینی ایمان در کشورهای سکولار، مورد توجه بود.
گرچه در بحران مهاجرت ۲۰۱۵ با سخنانش علیه پذیرش پناهجویان از سوی کلیسا خبرساز شد، که موضعی همسو با نخستوزیر ملیگرای مجارستان، ویکتور اوربان بود، اما هرگز تقابلی علنی با پاپ فرانسیس نداشت.
اردو استاد حقوق کلیساست و به چند زبان از جمله ایتالیایی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیایی و روسی مسلط است. اگر کاردینالها بهدنبال دورهای آرام پس از سالهای پرتنش پاپ فرانسیس باشند، او میتواند گزینهای جذاب باشد.
۳- ماریو گرک (مالتا) - ۶۸ ساله
او دبیرکل مجمع اسقفها (سینود) و نمایندهای پرنفوذ از کوچکترین کشور اتحادیه اروپاست. گرک که در آغاز محافظهکار شناخته میشد، طی سالهای اخیر به چهرهای برجسته در جریان اصلاحات پاپ فرانسیس بدل شده است.
او در سال ۲۰۱۴ با دفاع از حقوق اقلیتهای جنسی در کلیسا، مورد تحسین شخص پاپ قرار گرفت. از آن زمان به بعد، او به یکی از ستارههای در حال اوج کلیسا تبدیل شد.
گرچه محافظهکاران سرسخت همچون کاردینال گرهارد مولر، او را متهم به انحراف از اصول کلیسا کردهاند، گرک همچنان نفوذ زیادی میان کاردینالها دارد و اهل اجماع است، نه تقابل.
۴- خوان خوزه اومیا (اسپانیا) - ۷۹ ساله
اسقف اعظم بارسلون، چهرهای مردمی و خوشخلق است که در خط مشی و دیدگاه بسیار به پاپ فرانسیس نزدیک است.
اومیا بیشتر عمرش را وقف عدالت اجتماعی و حمایت از فقرا کرده است. او در سال ۲۰۱۵ از سوی فرانسیس به مقام کاردینالی ارتقا یافت که نشانهای از حمایت پاپ از مواضع پیشرو او در کلیسای اسپانیا بود.
او با بحران گسترده آزار جنسی روحانیون در اسپانیا مواجه شد و گرچه از قربانیان عذر خواست، آمارهای مستقل را زیر سوال برد؛ موضعی که احتمالا در روند انتخاب پاپی، از آن علیه او استفاد شود.
۵- پیترو پارولین (ایتالیا) - ۷۰ ساله
وزیر امور خارجه واتیکان، و گزینهای محبوب میان شرطبندهاست. پارولین یکی از قویترین دیپلوماتهای واتیکان است و از سال ۲۰۱۳، عملا «نخستوزیر» پاپ فرانسیس بوده است.
نقش کلیدی پارولین در مذاکرات با چین و ویتنام، دفاع از وحدت کلیسا و حفظ ارتباط با حکومتها از ویژگیهای اوست. با وجود انتقاد محافظهکاران از توافقش با بیجینگ، پارولین تاکید دارد این توافق از شکاف در کلیسا جلوگیری کرده است.
او چهرهای آرام و دیپلوماتیک است و میتواند پس از سه پاپ غیرایتالیایی، کرسی پاپی را به کشور مبداء بازگرداند.
۶- لوییس آنتونیو تاگل (فیلیپین) - ۶۷ ساله
تاگل، که به «فرانسیس آسیایی» معروف است، با دیدگاههای عدالتمحور و مردمیاش شباهتهای فراوانی به پاپ فقید دارد.
او در گذشته رییس نهاد خیریه بینالمللی کاریتاس بوده و تجربه مدیریت در واتیکان نیز دارد. با این حال، رسوایی مدیریتی در این نهاد خیریه و برکناری کامل رهبری آن در ۲۰۲۲، ممکن است موقعیتش را تضعیف کرده باشد.
با ریشههایی در فیلیپین و تبار چینی، تاگل چهرهای جهانی و محبوب است، اما آیندهاش در کنکلاو به نگاه کاردینالها به گذشته پرچالش اخیر او بستگی دارد.
۷- جوزف توبین (امریکا) - ۷۲ ساله
اسقف اعظم نیوآرک، یکی از معدود گزینههای امریکایی در فهرست جانشینان احتمالی پاپ فرانسیس است. هرچند انتخاب یک پاپ امریکایی هنوز دور از ذهن است، توبین با ویژگیهایی چون سابقه درخشان، رویکرد صلحطلب و حمایت از حقوق اقلیتها، شایسته توجه است.
او در جریان رسواییهای جنسی در کلیسای امریکا، از شفافیت حمایت کرد و توافقات پنهانی کلیسا با قربانیان را عمومی ساخت. توبین همچنین به صراحت درباره لزوم خوشامدگویی به جامعه الجیبیتی در کلیسا سخن گفته است.
۸- پیتر ترکسن (غنا) - ۷۶ ساله
او چهرهای سرشناس از آفریقا است که تجربه کار در بالاترین سطوح واتیکان و همچنین سابقهای طولانی در کشیشی دارد. ترکسن در زمینه عدالت اجتماعی و محیط زیست بسیار فعال بوده و در مجامعی چون اجلاس داووس حاضر شده است.
گرچه ترکسن در سال ۲۰۲۱ از مسئولیتش در واتیکان کنارهگیری کرد، همچنان رییس دو آکادمی پاپی است. خودش میگوید برای پاپ شدن دعا نمیکند، اما برخی منتقدانش معتقدند حضور پررنگ رسانهای او، نشانهای از تمایلش به این جایگاه است.
۹- ماتئو ماریا زوپی (ایتالیا) - ۶۹ ساله
زوپی اسقف اعظم بولونیا و چهرهای محبوب با لقب «برگولیوی ایتالیایی» است که شباهت زیادی به پاپ فرانسیس دارد.
زوپی کشیشی مردمی، اهل دوچرخهسواری، سادهزیست و صلحطلب است. او از رهبران انجمن سنتاِگیدیوی رم است که در صلح موزامبیک در دهه ۹۰ نقش ایفا کرد.
در سالهای اخیر، نماینده ویژه پاپ در بحران اوکراین بود و تلاش کرد برای بازگرداندن کودکان ربودهشده اوکراینی، میانجیگری کند. اما مواضع مبهم کلیسای ایتالیا درباره آزار جنسی و روابط نزدیک زوپی با نهادهای محافظهکار، ممکن است به ضررش تمام شود.
جمعبندی
انتخاب پاپ جدید همواره ترکیبی از الهام روحانی، ملاحظات دیپلوماتیک و توازن قدرت درون کلیسا همراه است. در میان این کاردینالها، نامهایی وجود دارد که میتوانند کلیسا را به دورهای تازه و متفاوت هدایت کنند، اما اگر تاریخ چیزی به ما آموخته باشد، همین است که هیچگاه نباید با قاطعیت در مورد پاپ بعدی سخن گفت.
جمهوری اسلامی ایران از نخستین کشورهای اسلامی بود که به درگذشت پاپ فرانسیس واکنش نشان داد. تاکنون عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، و مسعود پزشکیان، رئیسجمهور این کشور، درگذشت پاپ فرانسیس را تسلیت گفتهاند.
رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، در پیامی در شبکه اجتماعی اکس پاپ فرانسیس را «دولتمرد محترم» توصیف کرد و نوشت: «او به گفتوگوی میان ادیان مختلف اهمیت میداد و بهویژه در برابر تراژدیهای انسانی، از جمله مسئله فلسطین، ابتکار عمل نشان داده بود.»
فرانکوالتر اشتاینمایر، رئیسجمهور آلمان نیز درگذشت پاپ فرانسیس را تسلیت گفت و او را «مردی صلحطلب» خواند. او گفت: «فروتنی، صمیمیت، شوخطبعی و از همه مهمتر ایمان عمیق پاپ، دلهای مردم سراسر جهان را لمس کرد و به آنان پناه، نیرو و جهت بخشید.»
ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین، در پیامی در شبکه اجتماعی اکس نوشت: «میلیونها نفر در سراسر جهان در سوگ درگذشت پاپ فرانسیس، عزادارند.»
رئیسجمهور روسیه نیز درگذشت پاپ فرانسیس را تسلیت گفت. کاخ کرملین با اشاره به دیدارهای ولادیمیر پوتین با پاپ، اعلام کرد که او در دوران خود نقش فعالی در ترویج گفتوگو میان کلیسای ارتدکس روسیه و کلیسای کاتولیک رم ایفا کرده بود.
خاویر میلی، رئیسجمهور آرژانتین، نیز در واکنش به مرگ پاپ فرانسیس ابراز تأسف کرد. پاپ فرانسیس در شهر بوئنوس آیرس، پایتخت آرژانتین، به دنیا آمده بود.
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، در پیامی نوشت: «از دیدارهایمان و حمایت پاپ فرانسیس از مأموریت آژانس سپاسگزارم. تعهد او به صلح، اثری فراموشنشدنی بر جای گذاشته است.»
چارلز سوم، پادشاه بریتانیا با ابراز «اندوه عمیق» نسبت به درگذشت پاپ فرانسیس واکنش نشان داد. چارلز سوم، که ریاست کلیسای انگلستان را بر عهده دارد، بههمراه همسرش اوایل ماه جنوری با پاپ دیدار کرده بود.
همچنین اورسولا فندرلاین، رئیس کمیسیون اروپا، محمد بن زاید، رئیس امارات متحده عربی، نخستوزیر نیوزیلند و شماری از دیگر رهبران جهان درگذشت پاپ فرانسیس را تسلیت گفتهاند.
