اخراج بیش از '۱۶ هزار' مهاجر افغان در یک روز ایران
کمیسیون عالی طالبان برای رسیدگی به مشکلات مهاجرین اعلام کرد که بیش از ۱۶ هزار مهاجر افغان تنها در روز سهشنبه،۱۷ سرطان، از ایران اخراج شدهاند.
براساس آمار این کمیسیون، ۱۳ هزار و ۳۲۴ نفر از طریق مرز اسلامقعله و سه هزار و ۲۸۹ نفر از راه پل ابریشم وارد افغانستان شدهاند.
این کمیسون در خبرنامهای نوشت که روز سهشنبه دو هزار و ۱۰ خانواده مهاجر از طریق اسلامقلعه و ۴۹۶ خانواده از طریق گذرگاه ابرشیم به کشور بازگشتهاند.
طالبان گفته روز سهشنبه ۲۳۷ مهاجر دیگر از طریق مرز سپین بولدک و ۲۵۵ مهاجر از طریق مرز تورخم از پاکستان هم بازگشتهاند.
در پی تشدید روند اخراج مهاجران افغان از ایران جبهه مقاومت ملی افغانستان و حزب جمعیت اسلامی خواستار بازنگری روند اخراج مهاجران افغان از ایران شدند. آنها از ایران خواستند در برخورد با مهاجران افغان با صبر و بردباری عمل کند.
با تشدید اخراج مهاجران افغان از ایران، واکنش جریانها و احزاب مخالف طالبان نسبت به سیاستهای ایران در این زمینه نیز افزایش یافته است. جبهه مقاومت ملی افغانستان در اعلامیهای تاکید کرد که ایران باید از برخوردهای سختگیرانه با مهاجران افغان خودداری کند.
این جبهه روز سهشنبه، دهم سرطان در بیانیهای نسبت به وضعیت افغانها در افغانستان تحت حاکمیت طالبان هشدار داد و تاکید کرد که مهاجرت افغانها به کشورهای همسایه تلاشی برای نجات جانشان بوده است.
جبهه مقاومت از حکومت ایران خواسته است، تا زمانی که وضعیت افغانستان بهبود نیافته، با مهاجران افغان با صبر و بردباری رفتار کند. در این اعلامیه همچنین از مردم ایران به دلیل پذیرایی از مهاجران افغان قدردانی شده است.
جبهه مقاومت به مهاجران افغان ساکن ایران اطمینان داده است که «با جدیت و از طریق راههای معقول و مؤثر» پیگیر وضعیت آنها خواهد بود و برای حمایت از آنان تلاش میکند.
با این حال، حزب جمعیت اسلامی به رهبری صلاحالدین ربانی در اعلامیهای از ایران خواسته است تا به شرایط دشوار افغانستان تحت کنترول طالبان توجه کند. این حزب تاکید کرده است که بازگرداندن افغانها باید با تدبیر و در هماهنگی کامل با موازین بینالمللی انجام شود.
حزب جمعیت اسلامی از جامعه جهانی نیز خواسته است تا در حمایت از مهاجران افغان و ساماندهی وضعیت اقامتی آنان در ایران، همکاری و تلاش کنند.
در بخشی از اعلامیه این حزب به «خلأ مشروعیت در ساختار حکومتی افغانستان، بحران شدید اقتصادی و سلطه گروههای فاقد مسئولیت و دارای عملکردهای تهدیدآمیز برای امنیت داخلی» اشاره شده است.
پیشتر، جبهه آزادی افغانستان نیز اعلام کرده بود که بدرفتاری، تبعیض، بازداشتهای خودسرانه و اخراج گسترده مهاجران افغان نقض حقوق بشر و کرامت انسانی است.
این جبهه تمامی اشکال بدرفتاری با مهاجران و بازگشت اجباری آنان را برخلاف قوانین بینالمللی خوانده و «به شدت» محکوم کرده بود.
موسسه بینالمللی «ورلد ویژن» گزارش داد که رویکرد اولیه ایران در بازگرداندن مهاجران که عمدتاً شامل مردان جوان بود، تغییر کرده و اکنون زنان، خانوادههایی با سرپرستی زنان و کودکان بدون همراه نیز مجبور به بازگشت میشوند. این موسسه افزود که ظرفیت ارائه خدمات در مرز بسیار محدود است.
این سازمان روز سهشنبه، دهم سرطان در گزارشی نوشت که بازگشت مهاجران افغان از ایران، فشار بر خدمات عمومی شکننده و کمکهای ناکافی را تشدید خواهد کرد.
نصیبه، زنی که از ایران بازگشته، به ورلد ویژن گفت که ۱۵ سال پیش همراه با شوهرش برای درمان پسر بیمارشان به ایران رفتند اما بهدلیل نداشتن بیمه، مجبور شدند هزینههای سنگینی پرداخت کنند. او گفت که با وجود فروش تمام داراییها، موفق به نجات فرزندشان نشدند و این فاجعه شوهرش را دچار آسیب روانی و اعتیاد کرد.
نصیبه افزود: «حالا هیچچیز ندارم. من سرپرست خانواده هستم، چون شوهرم بیمار است. اول از همه به سرپناه نیاز داریم. من خیاط هستم و مهارت دارم اما ابزار، مکان مناسب برای کار و امکانات لازم را در اختیار ندارم.»
این نهاد بینالمللی گزارش داده است که خانوادهها برای دریافت درمان فوری یا کمکهای اولیه، در اطراف ورودی چادرها و واحدهای موقتی در مرز تجمع کردهاند.
برخی مهاجران بازگشته نیز گفتهاند که در مسیر رسیدن به مرز، تلفنهایشان از آنها گرفته شده است. در اعلامیه این سازمان آمده است که هزاران نفر با نیازهای پیچیده و در عین حال دسترسی بسیار محدود به مرز میرسند در حالی که ظرفیت موجود تنها پاسخگوی شمار اندکی از آنان است.
این سازمان همچنین به چالشهای فراگیر در افغانستان از جمله زیرساختها و خدمات عمومی ناکافی، دسترسی محدود به آموزش و مهارتآموزی بهویژه برای زنان و دختران و کمبود جدی فرصتهای شغلی و معیشتی، اشاره کرده است.
ریحانه ۱۱ ساله نیز به این نهاد گفت: «حکومت برای ما مهلت تعیین کرده بود که باید بازگردیم و ما پیش از پایان آن مهلت، داوطلبانه آمدیم. اما خاطرات تلخی از بدرفتاری با هموطنانمان در ذهن دارم.»
روز دوشنبه، نهم سرطان آخرین مهلت بازگشت مهاجران افغان دارای کارت اقامتی (پیاوآر) یا کارت گواهی ثبتنام در پاکستان است.
حدود ۱.۴ میلیون افغان دارای این کارتها سال گذشته یک تمدید یکساله دریافت کرده بودند که امروز به پایان میرسد.
مهلت خروج برای افغانهای دارنده کارت گواهی ثبتنام در پاکستان امروز پایان یافت امروز آخرین مهلت بازگشت مهاجران افغان دارای کارت اقامتی (پیاوآر) یا کارت گواهی ثبتنام در پاکستان است. حدود ۱.۴ میلیون افغان دارای این کارتها سال گذشته یک تمدید یکساله دریافت کرده بودند که اکنون به پایان میرسد. پیشنهاد تمدید اقامت شهروندان افغانستان مقیم پاکستان که کارت گواهی ثبتنام یا پیاوآر دارند، به کابینه پاکستان فرستاده شده است. بنابر گزارشها قرار است کابینه، پیشنهاد تمدید اقامت سه تا شش ماهه دارندگان این کارتها را بررسی کند. رسانههای پاکستانی روز یکشنبه هشتم سرطان گزارش دادند که موضوع تمدید اقامت پناهجویان افغان دارای کارت گواهی ثبتنام، در نشستی در سطح عالی بررسی شده است. به گفته منابع، وزارت امور اقوام و قبایل و وزارت داخله پاکستان هنوز خلاصهای برای درخواست تمدید به کابینه فدرال ارائه نکردهاند. با این حال، منابع به افغانستان اینترنشنال میگویند پیشنهاد تمدید ششماهه در حال بررسی است و انتظار میرود به زودی ارائه شود. قیصرخان آفریدی، سخنگوی کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان میگوید دولت پاکستان در حال بررسی تمدید اقامت مهاجران افغان دارای کارت پیاوآر به مدت ۳ تا ۶ ماه است.
به تازگی یک نشست در سطح بلند میان نمایندگان وزارت امور اقوام و قبایل، وزارت خارجه، وزارت داخله و نهادهای امنیتی پاکستان برگزار شده است. در این نشست، وضعیت کنونی مهاجران، نگرانیهای امنیتی و نیازهای بشردوستانه مورد بررسی قرار گرفته است. آفریدی تأیید کرده که پیشنهادهای مربوط به تمدید به کابینه فدرال ارائه شده و انتظار میرود تصمیم نهایی به زودی اتخاذ شود. او گفته است که این تمدید احتمالی بهعنوان یک اقدام بشردوستانه تلقی میشود. کارتهای پیاوآر برای شمار قابلتوجهی از مهاجران افغان ثبتشده در پاکستان، هویت قانونی و اجازه اقامت موقت فراهم میکند. بر مبنای آمار آژانس پناهندگان ملل متحد، آمار مهاجران افغان در پاکستان به سه و نیم میلیون نفر میرسد. از این میان یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر کارت اقامت پیاوآر و ۸۰۰ هزار نفر دیگر کارت ایسیسی دارند. ۶۰۰ هزار مهاجر فاقد مدارک رسمی اقامت هستند. پیش از این نیز حکومت پاکستان به تاریخ ۲۰ سرطان سال گذشته اقامت ۱.۴۵ میلیون پناهجوی افغان را برای یک سال تمدید کرد.
در پی موج تازهی اخراج مهاجران افغان از ایران، تنها در هفت روز گذشته، بیش از ۵۶ هزار زن و کودک از طریق گذرگاه مرزی اسلامقلعه وارد افغانستان شدهاند؛ آماری که بهلحاظ ترکیب جنسیتی، گروه سنی و شدت بازگشت، در سالهای اخیر بیسابقه توصیف میشود.
براساس آمارهایی که برخی نهادها در اختیار افغانستان اینترنشنال قرار دادهاند، در فاصلهی ۱ تا ۷ سرطان ۱۴۰۴، مجموعاً ۱۳۷ هزار و ۸۲۲ نفر از ایران به افغانستان بازگشتهاند. از این میان، شمار زنان بیش از ۴۰ هزار نفر گزارش شده و حدود ۱۶ هزار و ۶۰۰ کودک زیر پنج سال نیز در میان بازگشتکنندگان قرار داشتهاند؛ آماری که بهگونهای تقریباً برابر میان دختران و پسران تقسیم میشود. همچنین، بیش از ۹۷ هزار مرد در این بازه زمانی از ایران اخراج شده یا بهصورت داوطلبانه به کشور بازگشتهاند.
این ترکیب جمعیتی، در مقایسه با موجهای پیشین بازگشت مهاجران، دگرگونی آشکاری را به تصویر میکشد. اگرچه مردان همچنان بخش عمدهی جمعیت بازگشتی را تشکیل میدهند، اما اکنون نزدیک به یکسوم کل بازگشتکنندگان را زنان و بیش از یکدهم را کودکان خردسال تشکیل میدهند. در مجموع، حدود ۴۱ درصد از بازگشتکنندگان در این بازه زمانی را زنان و کودکان تشکیل دادهاند؛ آماری که حاکی از درگیر شدن گستردهی خانوادهها در این مرحله از بحران مهاجرت است.
بازگشت فزاینده در میانه هفته
روند بازگشت در روزهای میانی هفته با شتاب چشمگیری افزایش یافت. در فاصلهی ۳ تا ۶ سرطان ۱۴۰۴، همزمان با اعلام آتشبس میان ایران و اسرائیل، شمار عبورکنندگان از گذرگاه مرزی اسلامقلعه از مرز ۱۸ هزار نفر در روز فراتر رفت و تنها در تاریخ ۶ سرطان، این رقم به نزدیک به ۳۶ هزار نفر رسید.
Social Media
در همین بازهی زمانی، ورود زنان و کودکان نیز به بالاترین سطح خود رسید. بهعنوان نمونه، در تاریخ ۲۶ جون، بیش از ۵٬۶۰۰ زن و دستکم ۱٬۷۰۰ کودک خردسال از طریق مرز وارد افغانستان شدند. چنین حجمی از بازگشت زنان و کودکان در فاصلهی چند روزه، در سالهای اخیر بیسابقه گزارش شده است.
مقامهای محلی در ولایت هرات از فشار سنگین بر ظرفیتهای اسکان، خدمات صحی و روند رسیدگیهای اولیه خبر دادهاند. بهگفتهی این منابع، ورود هزاران خانواده تنها در عرض چند روز، نهادهای امدادی و ساختارهای حکومتی را با چالشهای جدی و فزاینده مواجه ساخته است.
در کنار نهادهای امدادی، شماری از شرکتهای خصوصی نیز مسئولیت تهیه غذا، حملونقل و تأمین برخی منابع اولیه را بر عهده گرفتهاند. منابع محلی میگویند که مقامهای طالبان نیز وظیفهی هماهنگی و جمعآوری کمکها را در گذرگاه مرزی اسلامقلعه به عهده دارند.
با وجود این اقدامات، ناظران نسبت به کمبود شدید امکانات در محل هشدار دادهاند. بهویژه گروههای آسیبپذیر مانند کودکان، زنان باردار و سالمندان، همچنان با چالشهای جدی در زمینهی دسترسی به سرپناه، مراقبتهای صحی و تغذیه روبهرو هستند.
سازمان حقوقبشری حالوش گزارش داد که شماری از مهاجران افغان در ایران پیامکی از اداره اتباع سیستانوبلوچستان دریافت کردهاند که در آن به آنها دستور داده شده تا ۱۵ سرطان خاک ایران را ترک کنند.
طبق گزارش، برخی از این مهاجران در ایران متولد شدهاند.
حالوش گفته است این گزارش را بر اساس روایت مستقیم مخاطبان پیامک و بررسی محتوای رسمی پیام، تنظیم کرده است.
بر اساس این گزارش، یکی از دریافتکنندگان پیامک، مردی ۳۵ ساله متولد ایران با چهار فرزند، خانه، موتر و سابقه چند دهه اقامت در ایران است. او به حالوش گفته که هرگز افغانستان را ندیده و نمیداند اکنون باید چه کار کند.
حالوش افزوده است که این افراد، با وجود داشتن زندگی تثبیتشده، ناگهان در معرض اخراج از اردوگاهها قرار گرفتهاند و این اقدام آنان را میان دو راهی ترک همهچیز یا مواجهه با فشار و برخوردهای سختگیرانه قرار داده است.
در روزهای اخیر، جمهوری اسلامی پس از آتشبس با اسرائیل، اخراج و فشارها علیه مهاجران افغان را تشدید کرده است.
در حدود یک هفته گذشته، دهها هزار مهاجر افغان از ایران اخراج شدهاند. این مهاجران از بدرفتاری ماموران ایرانی نیز شکایت میکنند.