رئيسجمهور پیشین افغانستان میگوید «پاکستان با عواقب سیاستهای عاری از عقلانیت و عاقبتنیندیشانه خود دست به گریبان است و نمیتواند با حمله بر مردم افغانستان از آن رهایی یابد». حامد کرزی گفت پاکستان باید بداند که مردم افغانستان در دفاع از خاک و وطن خود، متحد و یکصدا هستند.
او حملات هوایی و زمینی پاکستان به نقاط مختلف افغانستان را با شدیدترین الفاظ نکوهش کرد.
به گفته رئيسجمهور پیشین افغانستان در این حملات «جمعی از هموطنان عزیز به شمول زنان و کودکان» کشته شدند. کرزی این حملات را تجاوز صریح بر قلمرو افغانستان و ناقض اصول و قواعد بینالمللی میداند.
در یادداشت حامد کرزی آمده است «خیر پاکستان در این است که از تجاوزگری دست بردارد و با بازنگری در سیاستهای زیانبار خود، روابط دوستانه و متمدنانه مبتنی بر اصول همسایگی و موازین جهانی با افغانستان داشته باشد.»
اختلاف بر سر چیست؟
امارت اسلامی طالبان در افغانستان و حکومت پاکستان تنها بازیگران کلیدی این منازعه نیستند. اسلامآباد میگوید که مثلث تحریک طالبان پاکستانی، جداییطلبان بلوچ و گروه طالبان افغان حملات مشترکی علیه پاسگاههای مرزی این کشور انجام داده اند.
مقامهای پاکستانی مدعی اند که حملات این شبهنظامیان با حمایت هند صورت میگیرد و «رژیم طالبان افغان» نیز با آنها همکاری دارد.
پاکستان پس از اسد ۱۴۰۰ که طالبان در کابل به قدرت رسید، ناامنتر شده است. در این مورد، انگشت اصلی انتقاد اسلامآباد هم به طرف طالبان نشانه رفته است.
گزارشهای سازمان ملل متحد تایید میکنند که اعضای تیتیپی یا تحریک طالبان پاکستان، در چهار سال گذشته بارها از خاک افغانستان به پاسگاههای مرزی پاکستان حمله کرده اند. اسلامآباد میگوید طالبان به کسانی پناهگاه داده است که حملات خونباری را در خاک پاکستان انجام داده اند. اما، طالبان این ادعاها را رد کرده است و اسلام آباد را به ناتوانی از تامین امنیت خاکش متهم میکند.
حملات هوایی و پهپادی، درگیریهای رو در روی تمامعیار، ترورهای هدفمند، جاسازی ماین، حملات انتحاری و موتربمب در این نبردها استفاده شده اند.
نیروی هوایی پاکستان مواضع طالبان پاکستانی را در ولایتهای شرقی و جنوبی افغانستان و حتی کابل هدف گرفته اند.
ارتش پاکستان همچنین «عملیات ضدتروریستی» گستردهای علیه شبهنظامیان پشتون و بلوچ در خیبرپختونخوا و بلوچستان راه انداخته است. همچنین، برخی از فرماندهان تحریک طالبان پاکستانی در چهار سال گذشته به دست افراد ناشناس در داخل خاک افغانستان ترور شده اند.
طالبان افغانستان عمدتا به حملات هوایی پاکستان با حملات مرزی پاسخ تلافیجویانه داده است. ذبیحالله مجاهد، سخنگوی طالبان در صفحه رسمی خود در اکس، ویدیویی نشر کرده که در آن بشکه زرد -یادآور حملات انفجاری بزرگ طالبان در جریان جنگ- دیده میشود اما هنوز گزارش تاییدشدهای وجود ندارد که نشان دهد حکومت طالبان علیه پاسگاههای پاکستانی از تاکتیکهایی مثل حمله انتحاری، انفجار موتربمب یا بشکه زرد کار گرفته باشد.
معمولا تحریک طالبان پاکستان و جداییطلبان بلوچ که اسلامآباد آنان را متحدان طالبان افغان میداند، از چنین حملاتی کار میگیرند.
خونینترین ماه در روابط طالبان و پاکستان
در نیمه دوم ماه میزان ۱۴۰۳ (اکتوبر ۲۰۲۵) روابط طالبان و اسلامآباد به بحرانیترین نقطه از زمان بازگشت طالبان به قدرت در ۱۴۰۰ رسید. از ۱۷ تا ۲۳ میزان، پنج درگیری بزرگ و خونین مرزی و همچنان حمله جنگندههای پاکستانی در کابل رخ داده است.
این دور از خشونتها دهها کشته و زخمی بر جای گذاشت و پیامدهایی همچون بستهشدن گذرگاههای تورخم و چمن، فشار بر پناهجویان افغان و توقف تجارت مرزی را در پی داشت.
۱۶ میزان – انگیزه پاکستان از حمله به کابل
در این روز در حملهای در منطقه کوهستانی کرم، ۱۱ نظامی پاکستانی کشته شدند. تحریک طالبان پاکستان مسئولیت حمله را پذیرفت. فردای آن روز، ارتش پاکستان برای نخستینبار از زمان بازگشت طالبان به قدرت، کابل را هدف حملات هوایی قرار داد.
۱۷ میزان – ورود جنگندههای پاکستانی به آسمان کابل
ساعت ۹:۵۰ شب، صدای انفجارهای مهیب در کابل، خوست و جلالآباد شنیده شد. وزارت دفاع طالبان تایید کرد که جنگندههای پاکستانی وارد حریم هوایی افغانستان شدهاند.
پاکستان هم تلویحا تایید کرد و گفت برای دفاع از خودش «هر کاری لازم باشد میکند». این اقدام بیسابقه، بحران در روابط دو طرف را عریانتر کرد.
۱۹ میزان– پاسخ تلافیجویانه طالبان
در این روز، طالبان از چندین ولایت مرزی از جمله کنر، ننگرهار و هلمند به مواضع نیروهای پاکستانی حمله کردند. اسلامآباد از کشته شدن ۲۳ نظامی خود خبر داد و طالبان نیز تلفات خود را ۹ نفر اعلام کرد. آمار دقیق تلفات دو طرف از سوی منابع مستقل منتشر نشده است.
پاکستان مدعی شد طالبان افغان، تحریک طالبان پاکستان و جداییطلبان بلوچ بهطور همزمان به مواضع نیروهایش حمله کردند.
۲۰ میزان – بمباران اسپینبولدک
جنگندههای ارتش پاکستان مرکز نظامی طالبان را در ولسوالی اسپینبولدک قندهار هدف قرار دادند. این تنشها رابطه دو طرف را تا حدی خراب کرد که اسلامآباد خواهان تغییر رژیم در افغانستان شد و گفت امیدوار است مردم افغانستان آزاد شوند و حکومت واقعی خود را تشکیل دهند.
۲۲ و ۲۳ میزان – گسترش درگیریها
درگیریها در نقاط مختلف از جمله قندهار، خوست، پکتیکا و کرم ادامه یافت. طالبان در ولسوالی زازی میدان خوست به پاسگاههای مرزی پاکستان حمله کردند و از ساکنان نوار مرزی در پکتیکا خواستند که خانههای شان را تخلیه کنند. ارتش پاکستان نیز از انهدام چهار پاسگاه طالبان در کرم خبر داد.
در ۲۳ میزان جنگندههای پاکستانی برای دومین بار پایتخت افغانستان را بمباران کردند. ارتش پاکستان این بار با جسارت مسئولیت حمله را به عهده گرفت و گفت مواضع تحریک طالبان پاکستان را زده است.
ماه سنبله بحرانهای امنیتی متعددی روابط طالبان و پاکستان را فرا گرفت. در این ماه، مجموعهای از حملات هوایی، پهپادی و انفجارهای تلافیجویانه صورت گرفت که تنشهای مرزی و داخلی را به بالاترین سطح در سال جاری رساند.
۵ سنبله – حملات پهپادی به خوست، ننگرهار و کنر
پهپادهای پاکستانی مواضعی در ولایتهای خوست، ننگرهار و کنر را هدف قرار دادند. به گفته مقامهای طالبان، سه غیرنظامی از جمله کودکان کشته و هفت نفر زخمی شدند. طالبان در واکنش سفیر پاکستان را احضار و اعتراض رسمی خود را اعلام کرد.
ارتش و حکومت پاکستان گفته است که حمله به شبه نظامیان تیتیپی در داخل افغانستان را حق خود میداند. آنها گفتند که در برابر حمله تیتیپی واکنش نرمی از خود نشان نخواهند داد.
مشکلات مرزی از نخستین ماههای به قدرت رسیدن طالبان آغاز شد
طالبان از نخستین ماههای تسلط بر افغانستان سعی کرد کنترول خود را در سرتاسر مرزهای افغانستان تحکیم کند. این گروه در همان نخستین ماههای روی کار آمدن به سرعت در مرزها با کشورهای همسایه بهشمول ایران، تاجیکستان و پاکستان درگیر شد.
هنوز حکومت هبتالله یکساله نشده بود که پاکستان به خوست و کنر حمله هوایی کرد. در ۱۹ حمل ۱۴۰۱ درگیری مرزی شدیدی بین طالبان و مرزبانان پاکستانی اتفاق افتاد. به دنبال آن، ۲۷ حمل، تنها هشت ماه پس از بازگشت طالبان به قدرت، پاکستان حملات هوایی در ولایتهای خوست و کنر انجام داد که منجر به تلفات غیرنظامیان شد.
۳۴ درگیری مرزی و فرامرزی تا جدی آن سال رخ داد. در ۱۷ اسد ۱۴۰۱ طالبان با مرزبانان پاکستانی در ولسوالی دانگام ولایت کنر درگیر شدند.
درگیریهای پراکنده مرزی طالبان نهتنها با پاکستان بلکه با ایران و اوزبیکستان نیز اتفاق افتاد. از جمله، طالبان در ۱ الی ۲۰ سرطان و ۹ الی ۱۹ اسد به تبادل آتش با نیروهای مرزی ایران پرداختند.
در ۱۴ سرطان راکتهایی به شهر ترمذ اوزبیکستان از خاک افغانستان شلیک شد که بعدا به داعش نسبت داده شد.
در یک گزارش سه ماهه سازمان ملل آمده است که از ۲۶ سرطان تا ۲۲ عقرب ۱۴۰۱ حدود ۱۷ بار در امتداد مرزهای افغانستان با همسایگانش درگیری رخ داده است.
از ۱۷ حادثه گزارششده، ۱۴ مورد در مرز افغانستان و پاکستان رخ داد؛ از جمله درگیری بین نیروهای طالبان و نیروهای مرزی پاکستان در منطقه دند پتان ولایت پکتیا در ۲۳ سنبله و درگیری در ولسوالی اسپین بولدک ولایت قندهار در ۲۷ و ۲۸ میزان.
به نقل از گزارش یوناما، در سال ۱۴۰۲ نیروهای مرزی طالبان دستکم ۱۹ بار با همسایگان درگیر شده که از این جمله ۱۷ درگیری در مرزها با پاکستان اتفاق افتاده است.
از جمله درگیریهای مرزی در ولسوالی دند پتان ولایت پکتیا در ۲۴، ۲۸، ۲۹، ۳۰ عقرب و ۵ قوس ۱۴۰۲ رخ داده است. برعلاوه، درگیری در ولسوالی دانگام ولایت کنر در ۱۶ قوس، در ولسوالی اسپین بولدک ولایت قندهار در ۲۰ قوس و ۲۴ قوس به وقوع پیوسته است.
در ۲۷ قوس یک گلوله خمپاره به ولسوالی زازی میدان ولایت خوست فرود آمد. همزمان با آن، در ماه عقرب دو فرمانده ارشد تحریک طالبان پاکستان در ولایت پکتیا و ولایت ننگرهار کشته شدند.
در ۷ قوس، تحریک طالبان پاکستان پایان آتشبس ثور ۱۴۰۲ با دولت پاکستان را اعلام و دستور از سرگیری حملات علیه نیروهای امنیتی پاکستان را صادر کرد.
درگیریهای امنیتی در ۱۴۰۲
به نقل از گزارش سازمان ملل متحد، از ۱۲ دلو ۱۴۰۱ تا ۱۲ ثور ۱۴۰۲ در مجموع ۱۴ درگیری مرزی بین طالبان و پاکستان، از جمله در گذرگاه تورخم و در ولسوالی برمل ولایت پکتیکا، رخ داد. در همین مدت طالبان شش بار با مرزبانان ایرانی به تبادل آتش پرداختند.
خواجه محمد آصف، وزیر دفاع پاکستان و جنرال ندیم انجم، رئیس آیاسآی به کابل آمدند تا از طالبان بخواهند جلو تحریک طالبان پاکستانی را بگیرد و نگذارد این گروه پاکستان را ناامن کند. اما، این سفر نتیجهای در پی نداشت.
در ۱۰ حوت ۱۴۰۱، در هوتلی در ولایت خوست که اعضای طالبان پاکستانی رفت و آمد داشتند، انفجاری رخ داد که در اثر آن، یک نفر کشته و ۱۰ نفر دیگر زخمی شدند. هیچ گروهی مسئولیت این رویداد را بهعهده نگرفت.
در ادامه بین ۳۰ ثور تا ۹ اسد ۱۴۰۲ در مجموع سه درگیری مرزی بین مرزبانان پاکستانی و طالبان اتفاق افتاد.
در ۲۱ سرطان، در دو حمله جداگانه در بلوچستان پاکستان دستکم ۱۲ عضو ارتش این کشور کشته شدند. بعد از این حمله آصف درانی، فرستاده ویژه سابق پاکستان به کابل آمد و نگرانیهای امنیتی پاکستان را مطرح کرد.
یوناما گزارش داده است که از ۱۰ اسد تا ۳۰ میزان ۱۴۰۲ رویدادهای امنیتی ناشی از تنشها در امتداد مرز پاکستان و افغانستان ادامه داشت.
در ۱۵ سنبله، نیروهای طالبان و پاکستان بر سر اعمار یک پاسگاه مرزی در نزدیکی گذرگاه تورخم درگیر شدند. در این درگیری شش نفر کشته و ۱۲ نفر دیگر زخمی شدند. این درگیری باعث شد تورخم تا ۲۴ سنبله بسته بماند.
در ۱۲ میزان، طالبان و مرزبانان پاکستانی در منطقه چمن جنگیدند. در این درگیری دو غیرنظامی کشته و سه نفر دیگر زخمی شدند.
سازمان ملل تایید کرد که در همین مدت تحریک طالبان پاکستانی چندین بار از پکتیا به تبادل آتش با نیروهای امنیتی پاکستان پرداختند. مرزبانان پاکستانی نیز در سه ماه هفت بار به کنر هاوان پرتاب کردند.
در سه ماه آخر سال ۲۰۲۳ نیز مرز دیورند گواه نبردهای شدید بود. دلیل این درگیریها حضور طالبان پاکستانی در خاک افغانستان بوده است. سازمان ملل نوشت که در این مدت سه بار نیروهای پاکستانی اعضای طالبان پاکستانی را در نورستان و پکتیا هدف قرار دادند.
در ۱۰ عقرب، نیز مرزبانان پاکستانی در کنر به سوی طالبان که مشغول ساختوساز یک پاسگاه جدید بودند، شلیک کردند و درگیری اتفاق افتاد.
۶۵ رویداد امنیتی در مرز دیورند تا جنوری ۲۰۲۵
در ۲۸ اسد نیروهای هوایی پاکستان به ولایتهای خوست و پکتیکا، ظاهراً به مواضع گروه حافظ گلبهادر حمله کردند. پس از این حمله هوایی، نیروهای طالبان در نقاط مرزی در ولایتهای پکتیا و پکتیکا با نیروهای پاکستانی به تبادل آتش پرداختند که باعث شد گذرگاه انگور اده بسته شود.
در گزارش سازمان ملل آمده است که از دلو ۱۴۰۲ تا ۲۴ ثور ۱۴۰۳ تحریک طالبان پاکستانی از ولایت خوست به پایگاه مرزی پاکستان حمله کرد. در همین مدت تیتیپی ۱۳ بار از پکتیا به سوی سربازان پاکستانی شلیک کرد.
براساس گزارش دبیرکل سازمان ملل، از ۲۶ ثور تا ۱۰ اسد ۱۴۰۳، شانزده درگیری مرزی و از ۱۱ اسد تا ۱۰ عقرب، ۲۸ درگیری مسلحانه میان طالبان و مرزبانان پاکستانی رخ داده است. به گفته ملل متحد، ظاهرا توسعه زیرساختها به ویژه ایستهای بازرسی باعث شروع درگیریها شد. این رویدادها منجر به بستهشدن مسیرهای بازرگانی و بیجا شدن غیرنظامیان شدند.
در ۲۲ اسد درگیریها در تورخم منجر به بستهشدن مسیرهای تجارتی و جابجایی کارمندان ملل متحد و سازمان بینالمللی مهاجرت شد.
در۱۶ و ۱۷ سنبله ۱۴۰۳ نیز طالبان با پاکستانیها در تورخم و زازی میدان ولایت خوست درگیر شدند.
یک درگیری در ۲۷ سنبله در ولسوالی کرم پاکستان و موردی دیگر در ۲۹ سنبله در ساحه غلامخان ولایت خوست اتفاق افتاد.
منازعه دیگری در ۴ میزان در ولسوالی گوشته ولایت ننگرهار اتفاق افتاد و سپس در ۹ میزان همین درگیری به ولایت کنر نیز گسترش پیدا کرد.
در ۱۵ تا ۱۸ میزان درگیریهایی نیز در شورآبک ولایت قندهار گزارش شد.
سازمان ملل گزارش داد که در ۱۳ اسد یک انفجار در ولایت کنر یک عضو تحریک طالبان را کشت. در ۳۰ سنبله و ۸ میزان دو عضو دیگر طالبان پاکستانی در رویدادهای جداگانه در ولسوالی برمل ولایت پکتیکا در اثر شلیک گلوله کشته شدند.
شش درگیری از عقرب الی دلو ۱۴۰۳
بنا به گزارش سازمان ملل، از عقرب الی دلو شش درگیری مسلحانه بین نیروهای طالبان و نیروهای امنیتی پاکستان رخ داده است. در این مدت، هم طالبان و هم پاکستانیها به گونه قابل توجهی حضور نظامی خود را در امتداد مرزهای شرقی و جنوبی افغانستان افزایش دادند.
در ۴ جدی ۱۴۰۳، پاکستان حملات هوایی را در محلاتی که گمان میرفت مخفیگاههای تحریک طالبان پاکستانی در ولسوالی برمل ولایت پکتیکا بود، انجام داد.
در ۷ جدی طالبان با نیروهای پاکستانی در ولسوالی علیشیر ولایت خوست و ولسوالی دند پتان ولایت پکتیا درگیر شدند.
سازمان ملل متحد در ۹ جدی بهدلیل درگیری دو طرف، فعالیت بشردوستانه خود را در ولایتهای پکتیکا، خوست و پکتیا برای یک هفته متوقف کرد.
در ۱۴ جدی ۱۴۰۳، مرزبانان پاکستانی چندین روستا را در ولسوالی تیرزایی ولایت خوست هدف قرار دادند. همچنین، ۲۰ الی ۲۳ جدی نیز درگیریهای مسلحانه در ولسوالی دانگام ولایت کنر اتفاق افتاد. شلیک هاوان و درگیریهای سنگین در ولسوالی سرکانی ولایت کنر نزدیک به ۲۵۰ خانواده را آواره کرد.
سازمان ملل متحد تایید کرد که افراد ناشناس دستکم دو حمله به فرماندهان ارشد تحریک طالبان پاکستانی در ولایت کنر انجام دادند. چنانچه، در ۱۰ قوس در ولسوالی شلتن ولایت کنر یک فرمانده تحریک طالبان پاکستانی کشته و دو فرمانده دیگر زخمی شدند.
در ۱۳ قوس، چهار فرمانده ارشد تحریک طالبان پاکستانی در ولسوالی شیگل ولایت کنر کشته شدند.
درگیریها از دلو ۱۴۰۳ تا اسد ۱۴۰۴
بنا به گزارش دبیرکل سازمان ملل، اکثر درگیریها در ولسوالیهای مرزی گوشته، نازیان، لعلپور و مهمند دره ولایت ننگرهار، ولسوالیهای خاص کنر و دُر بابای ولایت کنر و ولسوالیهای تریزی، گربز و زازی میدان ولایت خوست اتفاق افتاده اند. یک درگیری هم در ولسوالی دیشوی ولایت هلمند رخ داده است.
در واکنش به این تحولات هر دو طرف حضور نظامیان خود را در مرز افزایش دادند.
در ۴ حوت ۱۴۰۳، درگیریهای مسلحانه در ولایت ننگرهار باعث بستهشدن گذرگاه تورخم شد.
سازمان ملل متحد تایید کرد که در ۲۸ دلو در ولسوالی سرخکانی ولایت کنر یک فرمانده ارشد تحریک طالبان پاکستانی حین تلاش برای عبور از مرز آماج حمله افراد ناشناس قرار گرفت و زخمی شد.
در ۲۱ حوت یک فرمانده دیگر تحریک طالبان پاکستانی در ولایت کنر کشته شد.
در ۲ ثور ۱۴۰۴، در ولسوالی برمل ولایت پکتیکا ۱۸ فرد مظنون به عضویت در گروههای مسلح کشته و شماری زخمی شدند. آنان در جریان عبور از مرز آماج حمله نیروهای پاکستانی قرار گرفتند.
حکومت پاکستان اعلام کرد که در ۷ ثور ۱۴۰۴ نیروهای امنیتی پاکستان ۵۴ فرد مظنون به عضویت در تحریک طالبان پاکستانی را در مرز کشتند.
از ۱۱ ثور تا ۹ اسد ۱۴۰۴، دستکم ۱۴ بار نیروهای مرزی پاکستان و طالبان در ولایتهای خوست، کنر، ننگرهار و پکتیکا درگیر شدند و خاک دو کشور را گلوله باران کردند.
در فاصله ۹ تا ۱۱ جوزا، یک درگیری مسلحانه در پی ساخت یک پاسگاه بازرسی توسط نیروهای طالبان در نزدیکی گذرگاه غیررسمی بهرامچه در ولایت هلمند رخ داد که باعث بیجاشدن موقت حدود ۵۰ خانواده شد.
در مجموع، طی این دوره ۱۲ مورد مشاهده پهپاد و دو مورد مشاهده جنگنده در ولایتهای قندهار، پکتیکا، گردیز، خوست و پکتیا گزارش شده است.
این درگیریها نشان میدهند که طالبان و پاکستان مایل نیستند در رابطه به کاهش درگیریهای مرزی برسر ایجاد تاسیسات، در مورد سازوکارها و پروتوکلهایی به توافق برسند.
همچنان، به علت حضور شبهنظامیان پاکستانی در ولایتهای همجوار پاکستان، وقوع درگیرهای مرزی، حملات هوایی در خاک افغانستان و ترورهای هدفمند طالبان پاکستانی ادامه خواهد یافت.
