لیک: الیاس کیان د پاکستان مشران په هېواد کې د وسله والو مخالفینو په ځپلو کې د طالبانو له ناتوانۍ خواشیني دي؛ ځکه چې د پاکستان د موقت لومړي وزیر انوارالحق کاکړ په وینا؛ د طالبانو له بیاځلي واک ته رسېدو راهیسې په پاکستان کې د ټي ټي پي بریدونه ۶۰ سلنه زیات شوي.
د پاکستان ځانګړي استازي تر دې وړاندې ویلي وو، چې افغان او پاکستاني طالبان د یوې سکې دوه اړخونه دي. په مطبوعاتي ناستو کې د دا ډول اختلافونو څرګندول حتا د جمهوریت پر مهال هم د ګاونډیو دوه اړخیزو اړیکو تر ټولو بدې دورې کې هم نه دي راپور شوي.
خو ایا طالبان د خپلو پخوانیو مالکانو پر وړاندې یاغي شوي او اوس پاکستان ته ځان وفادار نه بولي او د اسلام اباد پر وړاندې ولاړ دي؟
طالب پلوي فعالان په دې ورځو کې په ټولنیزو رسنیو کې یو انځور لاس په لاس کوي، چې د افغانستان نقشه ښيي، اما دې نقشه کې د افغانستان د رسمي جغرافیا خلاف هغه خاوره هم پکې شامله ده، چې امیر عبدالرحمان خان ۱۳۰ کاله مخکې برېتانیا ته سپارلې وه او اوس د پاکستان خاوره حسابیږي.
په دې نقشه کې چې پېښور او ګوادر د «لوی افغانستان» برخه انځور شوې د طالبانو د استخباراتو په یوه ولایتي دفتر کې لیدل شوې ده.
د پاکستان ضد روایتونه یوازې د طالبانو تر مبلغینو پورې محدود نه دي پاتي. د طالبانو رسمي چارواکي تر ډېره د جمهوري دورې د هغو مشرانو په څېر دي، چې غوښتل يې د امريکا په ملاتړ د خپل هېواد د ناامنۍ پړه د پاکستان پر سر واچوي.
د حقاني شبکې مشر او د طالبانو د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني په دې وروستیو کې ویلي، چې پاکستان باید افغانستان په خپله خاوره کې د ناامنیو او ناکامیو لامل ونه ګڼي.
د طالبانو د دفاع وزیر ملا محمد یعقوب تر دې وړاندې پاکستان ته ویلي وو، چې له افغانانو سره دې تر هغه حده په سختۍ مخ ته ولاړ شي، چې بیا یې د ورکړې توان ولري.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي هم رسنیو ته ویلي، چې تحریک طالبان پاکستان د افغانستان له خاورې د پاکستان پر ضد عمل نه کوي او پاکستان د ډېورنډ کرښه د نړۍوالې پولې په توګه او د تحریک طالبان پر ضد د جګړې لپاره له افغان کډوالو څخه د فشار په توګه کار اخلي.
ښاغلی متقي وايي، چې د ډېورنډ د کرښې منل د طالبانو له اختیاره بهر دي او دوی په دې اړه پرېکړه نه شي کولی.
د پاکستان د مخالفو وسله والو ډلو پر وړاندې له مبارزې ډډه کول او په افغانستان کې د تېرو حکومتونو په څېر د تګلارې غوره کول د پاکستان لپاره د خوب لیدو په څېر دي.
پاکستان له یو ملتپاله حکومته د خلاصون لپاره چې نړۍوال ادرس، خپلواک بهرني سیاست لرل او د نړۍوالو او سیمه ییزو لوی قدرتونو متحد و، د افغانستان د منتخب نظام پر وړاندې د یاغي طالبانو ملاټړ وکړ.
خو د پاکستان پر وړاندې د طالبانو تګلارې په کابل کې د یوه انحصاري رژیم د رامنځته کولو د نظریې د خاوندانو په لاسونو سړې اوبه اچولې دي.
که څه هم تر اوسه څرګنده نه ده چې پاکستان پر طالبانو د فشار اصلي وسیله له لاسه ورکړې وي؛ خو د طالبانو چلند هغه نه دی چې اسلام اباد یې وروسته له خپل ۲۰ کلن ملاتړ څخه له دې ډلې لري.
د پاکستان ناندرۍ له دې امله زیاتې شوې، چې طالبان په حقیقت کې د پاکستان د ګټو پر وړاندې ولاړ دي. هغه ډله چې لا هم له پاکستان سره ټینګې اړیکې لري او د دوی د اکثرو مشرانو کورنۍ لا هم د پاکستان په ښارونو کې ژوند کوي.
سرچینې وايي، چې د طالبانو د کابینې لږ تر لږه درې وزیران پاکستانی تابعیت لري او د خپلو پاسپورټونو د نوي کولو لپاره اسلام اباد ته ځي.
پاکستان په پیل کې د طالبانو له ضد ادبیاتو څخه ډډه کړې وه، چې د طالبانو موقتې ادارې ته کافي وخت ورکړي چې د پاکستاني ضد ډلو پر ضد اقدام وکړي.
اوس لوړ پوړو پاکستاني چارواکو ویلي، چې طالبان باید د پاکستان له حکومت او تحریک طالبان پاکستان څخه یو انتخاب کړي.
ښاغلي درانی چې د افغان مهاجرینو د یوې ډلې د شړلو له امله پر پاکستان له سختو نیوکو وروسته د اسلام اباد او کابل د اړیکو په اړه د «سفیر میز» په نوم په یوه تلویزیوني پروګرام کې خبرې کولې، زیاته کړه: "د افغانستان په خاوره کې د ټي ټي پي د مشرانو حضور د دې ډلې غړو د تګ راتګ ازادي او فعالیتونه پر پاکستاني طالبانو د طالبانو د کنټرول نشوتوالی په ګوته کوي".
ښاغلي دراني وویل، چې دا مهال د ټي ټي پي شپږ زره غړي له خپلو کورنیو سره په افغانستان کې شتون لري، دغه کسان له پولې هاخوا په بریدونو کې لاس لري، د پاکستان امنیتي ځواکونه په نښه کوي او د دې هېواد په ملکي وګړو په ډله ییزه وژنه کې لاس لري.
هغه دا خبرداری هم ورکړ، چې پاکستان طالبانو ته ویلي چې په کابل کې د طالبانو حکومت باید د پاکستان د حکومت او "پاکستاني طالبانو" ترمنځ انتخاب وکړي؛ ځکه چې له دواړو سره همکاري نه شي کولی.
طالب چارواکو تل دغه تورونه رد کړي او ویلي یې دي، چې دا ډول خبرې د دواړو هېوادونو اړیکې زیانمنوي او په افغانستان کې هېڅ ترهګره ډله شتون نه لري.
اوس داسې ښکاري چې پاکستان پر طالبانو د فشار د زیاتولو لپاره اقدامات کوي او دا ګامونه د مهاجرینو د یوې ډلې په شړلو سره پیل شوي دي.
بل ګام د پاکستان اخطار دی، چې په نړۍواله کچه به د طالبانو د حکومت د پیاوړي کولو له هڅو ډډه وکړي او د دې خبرې بل مطلب دا دی، چې د طالبانو د ادارې د رسمي کولو کوم پلان به د اسلام اباد پر میز نه وي.
خو پوښتنه دا ده، چې ایا پاکستان به د هغو ډلو ملاتړ وکړي چې د طالبانو مخالف دي، لکه داعش یا د مقاومت جبهې؟
شاید د دې مسالې په اړه اټکل کول ډېر وختي وي.
خو لږ تر لږه دا اندېښنه په پاکستان کې د پالیسي جوړونکو په منځ کې راپورته شوې، چې د طالبانو ړوند ملاتړ یوه لویه تېروتنه وه او حتا طالبان هم د پاکستان د ګټو د خوندي کولو لپاره یوه نیابتي ډله نه شي کېدی.
د طالبانو د خوست امنیه قوماندانۍ مطبوعاتي دفتر نن سې شنبه د ( لړم ۲۳مه ) د یوې خبرپانې خپرولو سره ویلي، چې د دغه ولایت لپاره د طالبان امنیه قوماندان له هغه خوستي ځوان سره لیدلي چې څه موده وړاندې په دغه ولایت کې طالب وسلوالو صحرايي محاکمه کړی و او بیا ترې وېډیو ثبت کړې وه.
په خبرپاڼه کې راغلي هغه درې تنه طالب وسلوال د طالبانو خوست امنیه قوماندانۍ په امر نیول شوي دي.
افغانستان انټرنشنل د ویډیو په اړه د لړم ۲۱ مه د خوست تڼیو ولسوالۍ له اوسیدونکو سره خبرې وکړې او موندنې ښیي چې دغه ویډیو څو موده وړاندې ثبت شوې ده.
که څه هم د بادشاه زالله جرم نه دی معلوم؛ خو په دغه وېډيو کې یو طالب په خبرو کې وايي، چې کواکې د طالبانو په شان څېره یې جوړه کړې ده او د «مجاهد» له نومه ناوړه ګټه اخلي.
دغه خوستی ځوان په ژړغوني غږ طالب ته وايي، چې برېتونه دې ورته نه قیچی کوي؛ خو طالب وسلوال یې خبرو ته پام نه کوي او د سر وېښتانو ترڅنګ یې برېتونه هم ور قیچي کوي.
دا ځوان په خبرو کې وايي:"تر دې یې مړ وی؛ نو به ښه و"، په مقابل کې یو طالب ورته وایي:" که زموږ قوماندان ته دا خبره وکړې، ممکن هغه دې ووژني".
څو میاشتې وړاندې په کندهار کې ناست د طالبانو مشر ملا هبت الله یو فرمان صادرلو سره امر وکړ، چې له دې وروسته هېڅ طالب له محکمې پرته د هېڅ مجرم ته سزا نه شي ورکولی.
په دغه فرمان کې راغلي وو، چې مجرم ته د سزا ورکولو پرمهال د انځورونو او وېډیوګانو اخیستو اجازه نه شته.
دغه وېډیو په ټولنیزو رسنیو کې د ګڼو افغانانو پراخ غبرګونونه راپارولي وو.
د خوست یوه اوسیدونکي لیکلي وو:"دا کس بله لاره نه لري ترڅو د طالبانو پرضد وسله واخلي او وجنګیږي، دا یوه صحرايي محاکمه ده او هېڅ څوک دا حق نه لري چې د چا غرور مات کړي".
د خوست یو بل اوسیدونکي لیکلي وو: " که هر څومره لوي مجرم وي، دوی حق نه لري چې داسې چلند ورسره وکړي، که دوی دا صلاحیت لري نو بیا عدلي او قضايي ارګانونه د څه لپاره دي".
له دې وړاندې هم ورته وېډیوګانې خپرې شوې دي، خو تر اوسه طالبانو خپل وسلوال د ورته کړنو له امله نه دي محاکمه کړي.
نیوکې دا دي، چې طالبان د خپلو غړو د محاکمه کولو لپاره کوم قانون نه لري او دغې ډلې په افغانستان کې د رسنیو سانسورولو سره له مطبوعاتو هم پر طالبانو د نیوکو چانس اخیستی دی.
اوس پوښتنه دا ده، چې ایا د دې وېډیو له خپرېدو سره به اوس طالبانو د خپل مشر ملا هبت الله له فرمانه سرغړونکي طالب وسلوال د نورو افغانانو په څېر علني محاکمه کړي او که نه؟
د يادو مرکزونو مسوولینو وويل، چې وسله والو طالبانو په ټولګيو کې د نجونو عکسونه اخيستي او له هغوى يې غوښتي، چې د زده کړې مرکزونه ترک کړي.
د دوی په وينا؛ وسله والو طالبانو د لړم په ٢٣مه د سې شنبې په ورځ نیوکه وکړ، چې نجونې د اړتيا وړ حجاب نه مراعتوي او په ټولګيو کې يې نارينه ښوونکي درس ورکوي.
سیمه ییزو مسوولینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې په هرات کې د طالبانو د پوهنې ریاست د "تاف ګیت"، "مصلح"، "مسلم"، "نانونت"، "عطایي"، "ابن سینا" او "نسا" ښوونیز مرکزونه تړلي دي.
په دغو ښوونیز مرکزونو کې ځینو نجونو په انګلیسي، الماني او کمپیوټر کې زده کړې کولې.
د سرچينې د معلوماتو له مخې؛ په هرات کې د نجونو د يو شمېر نورو ښوونيزو مرکزونو دروازې هم د طالبانو د وېرې له امله تړل شوې دي.
یوې ښځینه زده کوونکې افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې درې ورځې وړاندې په هرات کې طالبانو د نجونو د ښوونځیو د دروازې د تړلو اقدام کړی و.
دغې زده کوونکې زياته کړه، چې وسله والو طالبانو د ښوونځي په دروازه کې د ښوونیزو مرکزونو ټولګيو ته د تګ مخه نيولې ده.
د دغو ښوونیزو مرکزونو يو ښوونکي وويل، چې څو ورځې وړاندې طالبانو له دوى څخه د ښوونیز مرکز د تړلو غوښتنه کړې وه.
هغه زياته کړه، چې د دغه ښوونیز مرکز مسوولينو نجونو ته خبر ورکړى، چې تر څو ورځو پورې دې ټولګیو ته له تګ څخه ډډه وکړي.
طالب سرچینو تر اوسه د نجونو د ښوونیزو مرکزونو د تړل کېدو په اړه څه نه دي ویلي؛ خو د طالبانو د پوهنې په ریاست کې ځینو سرچینو ویلي چې دغه تړل موقتي دي.
په تېرو دوو کلونو کې طالبانو له شپږم ټولګي څخه پورته د نجونو د ښوونځيو د دروازو د تړلو ترڅنګ، پر پوهنتون او د مېرمنو پر کار بندیز لګولی.
په وروستیو میاشتو کې داسې راپورونه خپاره شول، چې په کابل کې طالبانو ښوونیزو مرکزونو ته د نجونو پر تګ هم بندیز لګولی دی.
طالبانو پر ښځو او نجونو پراخ بندیزونه لګولي دي. د طالبانو د محدودیتونو له مخې ښځې په نادولتي موسسو کې د کار کولو اجازه نه لري. دغې ډلې د ښځو پر ورزش او تفریح هم بندیز لګولی دی.
