امنیت شورا ته راپور؛ ملګرو ملتونو د طالب ادارې د رسميت پېژندلو لپاره لار نقشه وړاندې کړه
د ملګرو ملتونو سرمنشي امنیت شورا ته په خپل راپور کې ویلي، چې د نړیوالو ژمنو ته تعهد او د یوه ټولګډونه اساسي قانون د جوړېدو د پروسې پیل به له طالبانو سره د نړۍ د اړیکو د عادي کېدو لامل شي. انتونیو ګوتېرش په افغانستان کې د بشري حقونو وضعیت ته اشاره کړې ده.
په هغه راپور کې چې په دې وروستیو کې یې امنیت شورا ته وړاندې کړی، د ملګرو ملتونو سرمنشي طالبانو ته له نړیوالې انزوا څخه د وتلو او د نړۍ د هېوادونو له خوا د دغې ډلې د رژیم د نه پېژندلو ستونزې د ختمول لار ښوولې ده.
د دغه راپور پر بنسټ چې د چهارشنبې په ورځ د لړم په ۱۷مه د ملګرو ملتونو د امنیت شورا غړو ته وړاندې شو، د طالبانو مشران د نړیوالې ټولنې لخوا د منلو لپاره اړ دي چې غوښتنې یې ومني.
د دغه راپور له مخې، پر نړیوالو ژمنو د طالبانو درېدل او د هغو په عملي کولو کې پرمختګ او د بین الافغاني سیاسي پروسې د رامنځته کېدل چې د یوه جامع اساسي قانون د جوړېدو لامل به شي، د نړیواله ټولنې او د دې ډلې ترمنځ د اړیکو د عادي کېدو دوه مهمې برخې ګڼل کېږي.
په دغه راپور کې ویل شوي، چې طالبان غواړي د نړیوالې ټولنې له خوا د افغانستان د حاکم نظام په توګه په رسمیت وپېژندل شي، خو د ملګرو ملتونو د سرمنشي په وینا، د دې غوښتنې منل په دې پورې تړلي چې طالبان په نړیوالو ژمنو او کنوانسیونونو ودرېږي او سیاست او قانون جوړولو له لارې په عمل کې خپل ښه نیت ثابت کړي.
هغه په خپل راپور کې ویلي چې د دې مکلفیتونو مراعات د یو مخکیني شرط په توګه د نړیوالې ټولنې په ټولو غړو باندې تطبیق کیږي.
د ملګرو ملتونو د سرمنشي په راپور کې د بشري حقونو وضعیت، له ترهګرۍ او نشه یي توکو سره د مبارزې، اقتصاد او ټول شموله حکومتوالۍ په اړه هم خبرې شوې دي.
د بشري حقونو وضعیت
د ملګرو ملتونو سرمنشي د دغه سازمان امنیت شورا ته په خپل نوي راپور کې لیکلي، چې د افغانانو په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو د حقونو محدودیتونه او سرغړونې په افغانستان کې د سیاسي کړکېچ لامل شوې دي.
راپور وايي، طالبانو هڅه کړې چې محدودیتونه د اسلامي شریعت د یوې برخې په توګه توجیه کړي، په داسې حال کې چې د اسلامي همکاریو سازمان او یو شمېر نور یې ردوي.
د ملګرو ملتونو سرمنشي په خپل راپور کې ټینګار کړی چې د ښځو او نجونو وضعیت په ځانګړې توګه د نجونو د تعلیمي محدودیتونو تر ټولو عامه مسله په بحثونو او مشورو کې مطرح شوې ده.
په راپور کې یادونه شوې چې دا موضوع نه یوازې د افغان ښځو او نجونو له خوا راپورته شوې، بلکې د هرې ټولنیزې ډلې، سوداګرو، دیني عالمانو، قومي مشرانو، مدني ټولنې او د روغتیا او پوهنې کارپوهانو او د افغان حکومت د پخوانیو چارواکو له طالبانو څخه اساسي غوښتنو څخه ده.
د دې ارزونې له مخې طالبان په دې باور دي چې د یو شمېر پخوانیو سیاسي څېرو د راستنېدو او د ملکي خدمتونو د یوې لویې برخې د ساتلو له امله د دوی حکومت ټول شموله دی. خو دا په داسې حال کې ده چې دا اقدامات په افغانستان کې د نړیوالو سازمانونو او ټولنیزو ډلو لخوا کافي نه دي ګڼل شوي.
په راپور کې په هېواد کې دننه او بهر د ډېرو طالب چارواکو او افغان وګړو له خولې ویل شوي، چې اوسني بندیزونه د افغانستان د ټولنې، کلتور او دودونو استازي نه کوي او باید ژر تر ژره لرې شي.
د ملګرو ملتونو په ارزیابۍ کې د افغانستان وروستیو حالاتو ته په کتو د طالبانو د محدودیتونو تر څنګ د طالبانو توکمیز حکومتي جوړښت مسلې ته اشاره شوې او لیکلي یې دي چې قومي او مذهبي اقلیتونه دولتي خدماتو ته د لاسرسي پر مهال له تبعیض سره مخامخ دي.
ددې ارزیابۍ له مخې، افغان وګړو د نورو تبعیضي کړنو په اړه هم اندیښنې راپورته کړي، لکه د مذهبي، سیاسي یا کلتوري ازادۍ څخه د دوی د حقونو انکار.
په همدې حال کې راپور کې ټینګار شوی چې د بښنې له اعلان سره بیا هم له پخوانیو حکومتي چارواکو او امنیتي ځواکونو د غچ اخیستنې په ګډون د هغوی ناقانونه وژل او نیول دوام لري.
اقتصادي او بشري مسایل
ملګري ملتونه په خپله وروستۍ کتنه کې وايي، چې د طالبانو تر واکمنۍ وروسته په افغانستان کې د بانکي فعالیتونو کمښت او د پانګونې په برخه کې د باور نشتوالي په هېواد کې اقتصادي بحران لاپسې زیات کړی دی.
د راپور له مخې، د افغانستان ګاونډیو هېوادونو ټینګار کړی چې د افغانستان یو پیاوړی او سالم اقتصاد د سیمه ییزې سوداګرۍ لپاره حیاتي دی او د دوی هېوادونو ته د اقتصادي ګواښونو او د ډله ییزو مهاجرتونو د کمولو لامل به شي.
د ملګرو ملتونو نظرونه ښیي چې د مالي روڼتیا په برخه کې د طالبانو ناکامي، د قضايي سیسټم لغوه کول او اساسي قانوني تضمینونه او د اقتصادي مشارکت او پانګونې نشتوالی هم د دې لامل شوي چې افغان اقتصاد له ستونزو او نازک حالته ونه وځي.
له ترهګرۍ او نشه يي توکو سره مبارزه
ملګري ملتونه وايي، په داسې حال کې چې د کوکنارو د تولید په اړه د طالبانو د مشرتابه پرېکړه د ناقانونه نشه یي توکو پر وړاندې د نړیوالې مبارزې په برخه کې یو مثبت ګام دی، خو احتمال لري چې د افغانستان پر کلیوالي اقتصاد، کورنۍ هوساینې او لوی اقتصادي ثبات باندې به سختې منفي اغیزې ولري.
د راپور په یوه بله برخه کې په افغانستان کې د ترهګرۍ د زیاتېدونکي خطر په اړه اندېښنه ښودل شوې او ویل شوي، چې طالبانو یې د کنټرول لپاره د ځینو اقداماتو په عملي کولو سره لېوالتیا ښودلې ده. خو په راپور کې راغلي چې دغه اقدامات د بې ثباتۍ د زیاتوالي په اړه د سیمې د هېوادونو اندېښنې نه شي لرې کولی.
د افغانستان سیاسي نمایندګي
د دې راپور له مخې، د ملګرو ملتونو په عمومي اسامبله کې د څوکۍ د نیولو لپاره د لازمو شرایطو د برابرولو لپاره د طالبانو له ټینګار سره سره، د ملګرو ملتونو عمومي اسامبلې د دې ډلې د استازو د اسنادو بیا کتنه د پرله پسې دوو کلونو لپاره وځنډوله.
د افغانستان په اړه په وروستیو غونډو کې نړیوالو سازمانونو له افغانستان سره د ښکیلتیا او د یوې ګډې نړیوالې تګلارې د پراختیا ملاتړ وکړ، خو بیا هم د طالبانو په رسمیت پیژندلو ټینګار کوي.
ملګري ملتونه وايي، د ملګرو ملتونو په ګډون په نړیوالو سازمانونو کې د افغانستان د استازیتوب په اړه د هوډ نشتوالی بالاخره د افغانانو په زیان دی او د ډېرو سیمه ییزو او نړیوالو لومړیتوبونو په پام کې نیولو سره د دغه هېواد وړتیا محدودوي.
