پاکستانۍ رسنۍ: بلوچستان کې ۳۵۰۰ ښوونځي د ښوونکو د کموالي له امله تړل شوي
پاکستانۍ رسنیو د بلوچستان د پوهنې لنډمهاله وزیر عبدالقادر بخش بلوڅ په حواله لیکلي، چې په تېرو دوو میاشتو کې په صوبه کې څه باندې ۳۵۰۰ ښوونځي د ښوونکو د کمښت له کبله تړل شوي دي.
پاکستانۍ رسنیو د بلوچستان د پوهنې لنډمهاله وزیر عبدالقادر بخش بلوڅ په حواله لیکلي، چې په تېرو دوو میاشتو کې په صوبه کې څه باندې ۳۵۰۰ ښوونځي د ښوونکو د کمښت له کبله تړل شوي دي.
قادر بخش دا هم ويلي، چې په ښوونځيو کې د ماشومانو له شاملولو پرته په دغه ولايت کې د سواد د کچې لوړېدل ناشوني دي.
نوموړي ويلي، چې د تېرکال د سېلابونو له امله په دغه ولايت کې تر ٥٥٠٠ زيات ښوونځي ويجاړ شوي او دا مهال یوازې ٥٠ يې بیارغول شوي دي.
ښاغلي بخش ویلي:« نړۍوالو موسسو د ويجاړو شويو ښوونځيو د جوړولو لپاره د هر ډول مرستې ډاډ ورکړى دى.»
د رسمي شمېرو له مخې، په دغه ولايت کې شاوخوا ۰.۸ مېليونه ماشومان ښوونځي ته له تګه بې برخې دي او څه باندې ۱۹۶۴ ښوونځي ودانۍ نه لري.
رسمي شمېرې ښیي، چې ۱۱ زره ښوونځي برېښنا نه لري، ۱۰ زره یې اوبه نه لري او ۱۸۰۰ یې تشنابونه نه لري.
ښاغلي بخش ویلي:« د پوهنې رياست له ٨٠ سلنې ډېره بودجه د ښوونکو او نورو کارکوونکو پر معاشونو لګول کېږي.»
له تېرې ورځې راهیسې د خیبر پښتونخوا په بېلابېلو برخو کې د افغان کډوالو د نیولو او افغانستان ته یې د شړلو بهیر چټک شوی او د پېښور په ټولو سیمو کې د افغان کډوالو نیونه په پراخه توګه پیل شوې ده.
ګڼ شمېر هغه افغانان چې په پېښور کې اوسېږي واييؤ چې لا هم د هغوی د پلټنې لپاره پولیس کورونو ته نه دي ورغلي؛ خو له ښارونو او بازارونو یې هغه افغانان نیولي چې د دوی په وینا اسناد یې بشپړ نه دي.
محمد ادریس چې پرون مازیګر د پېښور په کارخانو مارکېټ کې پولیسو نیولی، افغانستان انټرنشنل ته یې وویل:« زه یې له خپل دوکانه ونیولم، په بېړه یې دوکان راباندې وتاړه او زه یې له ځانه سره موټر ته پورته کړم، اوس نه پوهیږم چې څه به راپېښیږي.»
د ادریس تر څنګ لسکونه نور افغانان هغو موټرو ته پورته کړای شوي وو، چې په همدې موخه بازارونو ته راوتلي وو.
ادریس وړاندې زیاته کړه:« دلته موږ د څو لسیزو راهیسې اوسېږو او همدغلته دوکانداري کوو. اوس یې چې زه نیولی یم، نه پوهېږم زما د دوکان او پانګې برخلیک به څنګه شي. دلته زما ډېرې پیسې له خلکو سره دي، د څو لسیزو د کار او زیار ټوله شتمني مې همدلته په دوکان کې ده؛ که دوی ما له دغه هېواده تش لاس ستنوي، نو زما د کورنۍ د غړو برخلیک به څنګه کېږي؟»
د پېښور پولیسو که څه هم چې تر اوسه پورې د نویو نیول شویو افغان کډوالو په تړاو څه نه دي ویلي؛ خو ځینو پاکستاني رسنیو په خیبر پښتونخوا کې د دغه نوي بهیر د پیلېدا پخلی کړی او د نیول شویو کډوالو شمېر یې سلګونه کسان یاد کړي دي.
ګڼ افغانان نیوکه کوي، چې د پاکستاني چارواکو د نویو پرېکړو له مخې دوی نه شي کولای چې خپلې شتمنۍ له ځانه سره ولېږدوي او د هر ستنېدونکي کس لپاره یې یوازې د پنځوس زره کلدارو پر پرېښودو هوکړه کړې.
ګڼ خلک د پاکستان پر دغې پرېکړې نیوکه کوی او هغه په لوی لاس د افغان کډوالو د شتمنیو برمته کول ګڼي.
په دې اړه څو، څو ځلې طالب چارواکو هم نېوکې کړې او هغه یې ظالمانه پرېکړه بللې وه؛ خو اسلام اباد ته د طالبانو د سوداګرۍ او صنعت د وزیر له راتګ سره سم داسې رپوټونه هم خپاره شول، چې ګواکې طالب چارواکي په دې برخه کې د پاکستانی غاړې سره په خبرو اترو بوخت دي؛ خو د دغو خبرو اترو پایلې لا هم رسنیزې شوې نه دي.
د بلوچستان د اطلاعاتو وزیر جان اڅکزي ویلي، که افغان طالبان په افغانستان کې د پاکستاني وسله والو د فعالیتونو مخه ونه نیسي؛ "پاکستان به د ترهګرو تر پټنځایونو ولاړ شي او هغوی ته به عبرت ورکړي". هغه وویل چې "د ترهګرو او د هغوی د ملاتړو جرم" د پاکستان لپاره یو دی.
د ډان ورځپاڼې د راپور له مخې؛ اڅکزي د چهارشنبې په ورځ په کوېټه کې په یوه خبري غونډه کې د تحریک طالبان پاکستان د فعالیتونو په اړه د طالبانو پر بې تفاوتۍ سخته نیوکه وکړه او دغې ډلې ته یې ګواښ وکړ.
هغه وویل، چې افغان طالبانو "د دې پر ځای چې د ترهګرۍ مخه ونیسي، وسله والو ته پټنځایونه او پرمختللې وسلې ورکړي دي".
افغان طالبانو په وار - وار د تحریک طالبان پاکستان د فعالیتونو پر وړاندې د اقدام غوښتنه رد کړې ده او د تحریک طالبان پاکستان ستونزه یې د پاکستان د داخلي ستونزو له امله ګڼلې ده.
د دې دلیل په ځواب کې د پاکستان لومړي وزیر پرون وویل، چې افغان طالبان پوهیږي چې د تحریک طالبان پاکستان ډله په افغانستان کې ده او په دغه هېواد کې پر پاکستاني ځواکونو خپل بریدونه پلانوي.
کاکړ زیاته کړه: “ که چېرې پاکستان د داعش ملاتړ وکړي او هغوی هلته لاړ شي په کابل کې چاودنې وکړي؛ نو بیا به د طالبانو او افغانان رویه د پاکستان په اړه څه ډول وي”.
نوموړي ویلي، چې طالبان باید په دې وپوهېږي، چې له افغانستانه څخه یو شمېر خلک راځي او په پاکستان کې چاودنې کوي او خلک وژني ښايي تر یوه حده وزغمل شي؛ خو که چېرې له حده واوړي نو بیا خو یې په اړه تصمیم نیول پکار دي.
هغه زیاته کړې، چې دواړه هېوادونه باید د ښو ګاونډیانو په توګه له یو بل سره چلند وکړي.
د پاکستان موقت لومړی وزیر د داعش د ملاتړ خبره پر داسې مهال کوي، چې د تېر کال په وروستیو کې د طالبانو د کورنیو چارو وزرات یو سند په رسنیو کې خپور شو، چې پکې ویل شوي وو، چې د داعش پټنځایونه د ډېورنډ له پولې ښکته غاړې د تیراه او یو شمېر نورو سیمو کې د پاکستان د پوځ په مرسته جوړ شوي دي.
د انوارالحق کاکړ په خبره، پاکستاني طالبان د منځنۍ اسیا هېوادونو کې نه، بلکې په افغان ځمکه کې دي او له هغه ځایه د پاکستان پرضد عملیات پلانوي.
افغان طالبانو د پاکستاني چارواکو دا تورونه تل رد کړي او وایي، هیچا ته اجازه نه ور کوي چې افغانستان د نورو هېوادونو پرضد وکاروي.
طالبان وايي، دوی پاکستان کې امن غواړي او په همدې خاطر یې د واک په لومړیو کې د اسلام اباد او پاکستاني طالبانو د خبرو کوربتوب هم وکړ.
د پاکستان سرپرست لومړی وزیر ټي ټي پي او افغان طالبانو اړیکو ته په اشارې سره وايي، چې که چېرې پاکستان د داعش او یا ورته نورو وسلوالو ډلو ملاتړ وکړي نو د طالبانو او افغانانو غبرګون او رویه به له پاکستان سره څه ډول وي؟
نوموړي له جیونیوز سره په مرکې کې ویلي، چې افغان طالبان ښه پوهېږي چې د تحریک طالبان پاکستان وسلوال د دغه هېواد پرضد له کومه ځایه عملیات کوي.
کاکړ زیاته کړه: “ که چېرې پاکستان د داعش ملاتړ وکړي او هغوی هلته لاړ شي په کابل کې چاودنې وکړي؛ نو بیا به د طالبانو او افغانان رویه د پاکستان په اړه څه ډول وي”.
نوموړي ویلي، چې طالبان باید په دې وپوهېږي، چې له افغانستانه څخه یو شمېر خلک راځي او په پاکستان کې چاودنې کوي او خلک وژني ښايي تر یوه حده وزغمل شي؛ خو که چېرې له حده واوړي نو بیا خو یې په اړه تصمیم نیول پکار دي.
هغه زیاته کړې، چې دواړه هېوادونه باید د ښو ګاونډیانو په توګه له یو بل سره چلند وکړي.
کاکړ د طالبانو د ویاند ذبیح الله مجاهد وروستیو څرګندونو ته د غبرګون د نه ښودلو تر څنګ وویل، چې نه غواړي د ځینو خلکو خبرو ته ځواب ووايي.
د پاکستان موقت لومړی وزیر د داعش د ملاتړ خبره پر داسې مهال کوي، چې د تېر کال په وروستیو کې د طالبانو د کورنیو چارو وزرات یو سند په رسنیو کې خپور شو، چې پکې ویل شوي وو، چې د داعش پټنځایونه د ډېورنډ له پولې ښکته غاړې د تیراه او یو شمېر نورو سیمو کې د پاکستان د پوځ په مرسته جوړ شوي دي.
د انوارالحق کاکړ په خبره، پاکستاني طالبان د منځنۍ اسیا هېوادونو کې نه، بلکې په افغان ځمکه کې دي او له هغه ځایه د پاکستان پرضد عملیات پلانوي.
افغان طالبانو د پاکستاني چارواکو دا تورونه تل رد کړي او وایي، هیچا ته اجازه نه ور کوي چې افغانستان د نورو هېوادونو پرضد وکاروي.
طالبان وايي، دوی پاکستان کې امن غواړي او په همدې خاطر یې د واک په لومړیو کې د اسلام اباد او پاکستاني طالبانو د خبرو کوربتوب هم وکړ.
انوارالحق کاکړ هم د جیو نیوز جرګه پروګرام کې ویلي، کله چې دوه کاله مخکې د خبرو تظاهر وشو، نو د ټي ټي پي خلک د کابل په هغو خبرو کې په رڼو سترګو ولیدل شول.
که څه هم طالب چارواکي وايي، پاکستاني طالبان له وزیرستانه دغو خبرو ته ورغلي وو، خو هغه وخت شنونکو ویل، طالبان دې خبرو سره اسلام اباد او نړۍ ته دا پلمه په لاس ور کړه چې ګویا د پاکستاني وسلوالو کوربانه دي.
ښاغلی کاکړ وايي، اوس به افغان طالبان دا پرېکړه کوي چې پاکستاني طالبان اسلام اباد ته سپاري او که پخپله یې پرضد ګام پورته کوي.
هغه ویلي، دا د منلو نه ده چې افغان ځمکه د پاکستان په خلاف کارېږي او افغان طالبان یې ننداره کوي.
د پاکستان د پارلمان یوه پخواني غړي د پاکستان د سترې محکمې له یوه قاضي سره له دغه هېواد څخه د افغان کډوالو د ډله ییز اخراج په اړه د بیا کتنې په اړه موافقه اعلان کړه.
محسن داوړ د دوشنبې په ورځ (د لړم په ۲۹مه) پر خپلې اېکس پاڼې لیکلي، چې د دوی د استیناف غوښتنه منل شوې او محکمه به یې په اړه پریکړه وکړي.
څو اونۍ وړاندې د چهارشنبې په ورځ (د لړم په لسمه) یو شمېر پاکستاني سیاستوالو او د بشري حقونو فعالانو د پاکستان له سترې محکمې څخه د افغان کډوالو د ایستلو په اړه د پاکستان د موقت حکومت د فرمان د لغوه کولو غوښتنه وکړه.
د پاکستان قامپاله سیاستوال محسن داوړ، د پاکستان د خلکو ګوند مشر او سناتور فرحت الله بابر او د پاکستان د جماعت اسلامي ګوند پخواني سناتور مشتاق احمد د دې غوښتنې په چمتو کولو مشترک کار کړی.
په وړاندیز کې راغلي، چې له پاکستان څخه د افغان کډوالو د جبري ایستلو حکم د دغه هېواد د اساسي قانون خلاف دی او باید لغوه شي.
تر دې مخکې د چهارشنبې په ورځ (د لړم ۱۷ مه) د پاکستان د سترې محکمې سکرتریت د مهاجرینو د اخراج غوښتنه رد کړه.
خو محسن داوړ د دوشنبې په ورځ (د لړم په ۲۹مه) اعلان وکړ، چې هغه او د هغه یو شمېر همکارانو یې محکمې ته یوه بله غوښتنه کړې او د پاکستان سترې محکمې هغه ومنله.
دوه پاکستاني سیاستوالو فرحت الله بابر او عمر اعجاز ګیلاني له ښاغلي داوړ سره د دې غوښتنې د تنظیمولو لپاره ورغلي وو.
بل خوا د کډوالو د برخې یوه وکیله منیزه کاکړ هم د دغې خبر په اورېدو خوښي ښودلې او ویلي یې دي، چې دا د افغان کډوالو لپاره یو ښه خبر دی.
پاکستاني چارواکو د دوشنبې په ورځ اعلان کړی، چې په هېواد کې د بې اسناده کډوالو پر ضد د روانو عملیاتو په ترڅ کې تر ۴۰۰ زرو ډېر افغانان بېرته خپل هېواد ته ستانه شوي دي.
اوټ لوک د پاکستاني چارواکو په حواله وايي؛ هغه ۱،۴ افغان کډوال چې په دغه هېواد کې د معتبرو اسنادو د درلودونکو په توګه ثبت شوي کولی شي، چې په پاکستان کې پاتې شي.
دغې خبري رسنۍ په پاکستان کې د کډوالو د کمپونو له خراب وضعیت هم یادونه کړې او ویلي یې دي، چې د پاکو اوبو نشتوالی او د روغتیايي خدماتو کمښت د دې سبب شوی، چې افغان کډوال ژر تر ژره ځانونه تورخم ته ورسوي او د ډېورنډ پر فرضي کرښې واوړوي.
له ۱۹۸۰ کال را په دې خوا میلیونونه افغانان افغانستان ته د شوروي اتحاد له ځواکونو را وروسته پاکستان ته کډوال شول او دا شمېره په ۲۰۲۱ کال کې د طالبانو له خوا د واک د بیا تر لاسه کولو وروسته لا زیاته شوه.
په پاکستان کې د موقت حکومت له واک ته رسېدا وروسته دغه حکومت د کډوالو د ایستلو پلان جوړ کړ او د نومبر له لومړۍ نېټې څخه یې په جبري ډول د کډوالو د ایستلو هڅې پیل کړې.
دا مهال په پاکستان کې پولیس کور په کور ګرځي او د افغان کډوالو اسناد ګوري؛ هغه کډوال چې ټاکل شوي اسناد نه لري په زور له دغه هېواده ایستل کیږي.
تېره اونۍ د امریکا د سولې انسټیټیوټ اعلان وکړ، چې د افغانستان اقتصادي وضعیت له ځوړ سره مخ دی.
په داسې حالاتو کې چې د افغانستان اقتصادي حالت له ځوړ سره مخ دی، د څه باندې یو میلیون کډوالو بېرته راستنېدل به د افغانستان اقتصادي وضعیت لا کړکېچن کړي.
د روغتیا نړۍوال سازمان خبرداری ورکړی، چې د سړې هوا له پیل سره - سره شاوخوا 1.3 میلیونه افغانان له پاکستان څخه افغانستان ته راستنیږي، چې د بد روغتيايي وضعیت وړاندوینه هم کېدی شي.
د افغان کډوالو دا ډول اخراج د نړۍوالو او کورنیو بشري حقونو ډلو له خوا له پراخو نیوکو سره مخ شو؛ خو د پاکستان موقت حکومت ویلي، چې دوی به د ایستلو پلان عملي کوي.
بل خوا په افغانستان کې د طالبانو تر مشرۍ لاندې ادارې ویلي، چې دوی راستنیدونکو افغانانو ته سرپناه او خواړه برابروي.