افغانستان ته له ازبکستانه په وارداتي برېښنا کې پنځوس سلنه کموالی راغلی
سره له دې چې د افغانستان په ډېرو ولایتونو کې د ژمي سړې سېلۍ لګېږي، ازبکستان وايي چې افغانستان ته یې د برېښنا واردات پنځوس سلنه کم شوي دي.
سره له دې چې د افغانستان په ډېرو ولایتونو کې د ژمي سړې سېلۍ لګېږي، ازبکستان وايي چې افغانستان ته یې د برېښنا واردات پنځوس سلنه کم شوي دي.
د افغانستان د برېښنا شرکت ویلي، چې له پرون راهیسې د خلم او خنجان د سب سټیشنونو تر څنګ د سمنګان، پروان، کاپیسا، پنجشیر، ننګرهار، لغمان، غزني، میدان وردګ، لوګر، پکتیا او خوست ولایتونو کې د برېښنا پرچاوۍ ډېرې شوې دي.
تر دې وړاندې هم هر کال د ژمي په رارسېدو سره د افغانستان په ډېرو ولایتونو کې د برېښنا پرچاوۍ زیاتېږي، چې ورسره خلکو ته یې هم ستونزې ډېرېږي.
له بله پلوه په ازبکستان او تاجکستان کې چې تر دېره افغانستان ته برېښنا صادروي هر کال د ژمي په موسم کې د دغو صادراتو کچه کموي او ښایي یو لامل یې دا وي، چې په دغو هېوادونو کې هم که له یوې خوا د برېښنا تقاضاوې ډېرېږي، ورسره د اوبو کچه هم ټیټیږي چې په دې توګه د برېښنا په تولید کې هم پام وړ کمی راځي.
ګڼ کابل ښاریان او د نورو ولایتونو اوسېدونکي وايي، د صادراتي برېښنا پر ځای به ښه دا وای چې په کور دننه د برېښنا د تولید له پاره کار شوی وای؛ خو په تېرو شلو کالو کې د دې پر ځای چې دې برخې ته پاملرنه وشي، تر ډېره په وارداتي برېښنا تکیه وشوه، چې لا هم د برېښنا د وصل او پرې کېدو واک د بل په لاس کې دی.
دغه مراسم د دې میاشتې په پیل کې د ایران د پلازمینې تهران په عمومي هدیره کې ترسره شوي وو، چیرې چې یوه کوچنی ډله پر څو قطارو ایښو څوکیو ناسته وه، نارینه په مخکې قطارونو کې او ښځې په شا قطارونو کې، له دغو مراسمو په خپره شوې ویډیو کې لیدل کیږي، چې ماشومان شاوخوا په داسې حال کې منډې وهي چې یو ځوان د خوږو یوه کڅوره د مراسمو په ګډون والو ګرځوي او یو بل سړی د قران کریم تلاوت کوي.
خو وژل شوي ۱۲ کسان ایرانیان نه وو. د نورو سرتېرو او د محلي رسنیو د راپورونو له مخې؛ دوی افغانان او د فاطمیون د لېوا برخه وو.
دغه په لویه کچه د پام وړ ځواک یوه لسیزه وړاندې د سوریې کورنۍ جګړې پر مهال د سوریې د ولسمشر بشارالاسد سره د مرستې په موخه د ایران له لوري جوړ شوی و.
ایران هغه وخت په زرګونو افغان کډوال د جګړې لپاره وګومارل چې د سوریې د حکومت ضد ځواکونو او داعش ترهګرو سره مبارزه وکړي.
دغو افغان جنګیالو ته د دې کار په بدل کې د میاشتې ۵۰۰ډالر معاش، بچو ته یې ښوونځي او کورنیو ته یې ایران کې د اقامت اجازه ورکول کېده.
دا فاطمیون لیوا اوس هم شاوخوا زره غړي لري او یو پیاوړی ځواک بلل کیږي، چې ډېری غړي یې په ایران کې مېشت افغان کډوال دي.
دغه لیوا د د قدس ځواک تر قوماندې لاندې کار کوي، چې د ایران د سپاه پاسداران بهرنۍ څانګه ده.
هغو ایراني رسنیو چې له سپاه پاسداران سره تړاو لري او فاطمیون ډلې ته ځانګړې شوې د ټولنیزو رسنیو حسابونو، د دغو وژل شویو افغان جنګیالیو نومونه او عکسونه خپاره کړي او ویلي یې دي، چې دوی په عراق او سوریه کې د امریکا په بریدونو کې وژل شوي دي.
د امریکا دغه بریدونه د جنورۍ په میاشت کې په اردن کې د امریکا په یوه پوځي اډه باندې په ایران کې د جوړې شوې بې پیلوټه الوتکې د برید په غچ کې ترسره شوي. په دغه برید کې درې امریکايي پوځیان وژل شوي وو او امریکا په عراق کې د ایران له ملاتړه برخمنې ملېشې د دغه برید مسوولې بللې وې.
ایراني چارواکو په رسمي توګه دا رد کړې چې د امریکا په بریدونو کې د ایران سره تړلي پوځي کسان دې وژل شوي وي. په ملګرو ملتونو کې د ایران سفیر امیر سعید ایراواني د امریکا له برید څو ورځې وروسته د ملګرو ملتونو امنیت شورا ته وویل، چې هیواد یې په عراق او سوریه کې د بریدونو لاندې راغلو پوځي مرکزونو سره کوم تړاو نه لري. نوموړي پر امریکا تور ولګاوه چې پر هیواد یې ناسم تورونه پورې کوي او ویې ویل، چې په د امریکا په بریدونو کې یوازې ملکي وګړي وژل شوي دي.
د ایران سپاه پاسداران، د دوی تر قوماندې لاندې د افغانانو جنګیالیو د وژل کېدو پخلی نه دی کړی، او نه هم کوم ایراني چارواکي ویلي، چې د دغو وژل شوو جنګیالیو غچ به اخلي.
د افغان جنګیالیو د وژل کیدو موضوع د ایران له څلورو ښارونو - تهران، شیراز، قم او مشهد څخه راڅرګنده شوه، چیرې چې د ایراني رسنیو له خوا د خپرو شوو د عکسونو او ویډیوګانو له مخې د افغانانو جسدونه په پټه توګه د هغوی کورنیو ته سپارل شوي دي.
د جنازې په مراسمو کې د افغانانو تابوتونه په شنو ټوکرانو پوښل شوي وو؛ خو د هېڅ هېواد بېرغ پرې نه و لګیدلی. دغه جنازې په مشهد، قم او شیراز ښارونو کې د جنازې مراسمو لپاره زیارتونو ته ور وړل شوې وې.
ځینو ماتم کوونکو د فاطمیون لېوا ژېړ بېرغ او نښان ځان سره لیږدوه. د عکسونو او ویډیوګانو له مخې، ځایي چارواکو، دیني عالمانو او د سپاه پاسداران یوه استازي او د افغان کډوالو د ټولنې غړو په ځینو جنازو کې ګډون کړی و.
دوو کوچنیو نجونو چې ګلابي جاکټونه یې اغوستي وو او سرونه یې پټ وو، د تهران په څنډه کې د یوې بلې جنازې په مراسمو کې د خپل پلار تابوت ته ژړل.
حسین احساني په منځني ختیځ کې د اورپکو او تروریستي ډلو کارپوه، چې په ایران کې رالوی شوی؛ خو په خټه افغان دی، وايي: «د افغانانو تر منځ دا اندېښنه مخ پر زیاتېدو ده چې هغوی وژل کېږي او ایران د خپلو ګټو د خوندي کولو لپاره د هغوی ساتنه نه کوي. افغانان داسې احساس کوي، چې دوی د جګړې د سونتوکو په توګه کارول کیږي. "
په ملګرو ملتونو کې د ایران ماموریت دې پوښتنې ته ځواب نه دی ورکړی، چې ایا په ملګرو ملتونو کې د ایران سفیر په امنیت شورا کې د وینا پر مهال د فاطمیون له مرګ ژوبلې خبر و که نه.
د قدس ځواک د جنګیالیو په ګډون یو شمېر افغانانو د دغو وژنو په اړه خپله غوسه او ناهیلي د فاطمیون ډلې ته ځانګړو شویو ټولنیزو شبکو د حسابونو له لار څرګند کړې ده. ځینو غړو د قدس ځواک چوپتیا تر پوښتنې لاندې راوسته او دا یې تبعیض بللی دی.
د ایراني رسنیو د راپورونو او عکسونو له مخې؛ په وژل شویو افغان جنګیالیو کې دوه جګپوړي قوماندانان هم شامل وو، چې د قدس ځواک د وژل شوي پخواني قوماندان جنرال قاسم سلیماني نږدې ملګري وو او د سوریې د جګړې په ډګر کې یې یو ځای عکسونه اخیستي وو. دوی د سید علي حسیني او سید حمزه علوي په توګه معرفي شوي.
سلیماني په ۲۰۲۰ کال کې په عراق کې د امریکا له خوا ووژل شو.
ډېری افغانان چې په تېرو لسیزو کې ایران ته کډوال شوي، هزاره ګان دي، دوی په افغانستان کې یو له لویو توکمونو څخه دي او لکه ډېری ایرانیان د شعیه مذهب پېروان دي.
په کور دننه، هزاره ګان د امریکايي ځواکونو له طبیعي متحدینو څخه وو، ځکه طالبانو او القاعده د امریکا سره د دوی ګډ دښمنان و؛ خو نن د منځني ختیځ په کړکېچن حالت کې، دوی اوس له ایران سره یو ځای له سیمې څخه د امریکايي ځواکونو د ایستلو په لټه کې دي.
یادونه: دغه مطلب له عراقي رسنۍ شفق نیوز څخه ژباړل شوی دی.
