له پاکستان او ایران څخه د افغان کډوالو د ستنولو په لړ کې تېره ورځ ۳۰۶ کورنۍ راستنې کړل شوې
د طالبانو تر واک لاندې باختر اژانس ویلي، چې دغه افغان کډوالې کورنۍ تېره ورځ د هرات، کندهار، ننګرهار او نیمروز ولایتونو له لارې هېواد ته راستنې کړل شوې دي.
د طالبانو تر واک لاندې باختر اژانس ویلي، چې دغه افغان کډوالې کورنۍ تېره ورځ د هرات، کندهار، ننګرهار او نیمروز ولایتونو له لارې هېواد ته راستنې کړل شوې دي.
له پاکستان او ایرانه دغه افغان کډوال د سه شنبې په ورځ د (وږي ۲۰مه) راستانه شوي دي.
د راستنو شویو کډوالو له ډلې څخه ۲۱ کورنۍ د ننګرهار د تورخم، ۴۴ کورنۍ د کندهار د سپین بولدک، ۹۲ کورنۍ د نمیروز ولایت د ورېښمو له پله او ۱۴۹ کورنۍ د هرات د اسلام کلا له لارې هېواد ته راستنې کړل شوې دي.باختر اژانس ویلي، یادو تازه راستنو کړل شویو کورنیو سره مرستې هم شوې او یو شمیر یې خپلو اصلي مېنو ته رسول شوې دي.د راپورونو له مخې، په دې وروستیو کې له پاکستان او ایرانه د افغان کډوالو د اېستلو لړۍ خورا جدي شوې ده.ایراني چارواکو د وږي په شپږمه نېټه ویلي وو، چې تېرکال یې یوازې د دغه هېواد له البرز ولایت څخه ۵۰ زره کډوال اېستي دي.همدارنګه په دوامداره توګه د پاکستان له لوري هم هره ورځ لسګونه افغان کډوال په زور له دغه هېواده اېستل کېږي.د راپورونو له مخې، هره ورځ لسګونه افغانان د وزګارتیا او د طالبانو د زور زیاتي له امله پر نا قانونه لارو پاکستان او ایران ته ځانونه رسوي.
د کابل په لوېدیځ کې نن له یوې اوږدې مودې ځنډ وروسته د افغانستان د مېرمنو د پرمختګ تاریخي غورځنګ ځینې غړې واټونو ته راوتلې وې او د طالبانو پر ضد یې شعارونه ورکول.
دغه غورځنګ د دغه اعتراض د انځورونو سره په دې اړه یوه خبرپاڼه هم خپره کړې ده.
په دغې خبرپاڼه کې له نړۍوالې ټولنې او د بشري حقونو له ملاتړو سازمانونو غوښتنه شوې، چې پر طالبانو فشار راوړي چې په افغانستان کې له هغو ډلهییزو اعدامونو مخنیوی وکړي چې د طالبانو د ډیکتاتورۍ او د حق غوښتنې په جرم اعدامېږي، چې له قانوني اړخه د توجیه وړ نه دي.
دغه غورځنګ ادعا کوي، چې طالبانو د افغانستان خاوره د سیمهییزو او نړۍوالو ترهګرو لپاره په امن ځای بدله کړې، چې تر بل هر وخته یې نړۍ له ګواښ سره مخ کړې ده.
دغه غورځنګ په نیوکې سره ویلي:« د طالبانو ډېری رهبران چې د نړۍوالو هېوادونو په تور نوملړ کې شامل دي څنګه بهرني سفرونه کولای شي؟ دا په خپله د خطر زنګ دی.»
د دغه غورځنګ په وینا، په نورو هېوادونو کې دغې ډلې ته د افغانستان د خلکو سیاسي استازولۍ سپارل دوی نور هم پیاوړي کړي دي.
دغه غورځنګ وایي، هغه حکومت ته چې نه کورنی او نه هم نړۍوال مشروعیت لري د افغانستان د خلکو سیاسي استازولیو سپارل په خپله د افغانستان د خلکو ټولنیزو او فردي ازادیو ته د شا کولو په مانا ده.
دغه غورځنګ یو وار بیا له ملګرو ملتونو، د سیمې او نړۍ له هېوادونو، سازمانونو او د بشري حقونو ملاتړو بهیرونو غوښتي، چې د طالبانو د ډیکټاتورۍ او سختدریځۍ پر وړاندې دې د امنیت، بشري حقونو، د بیان ازادۍ، د فردي او ټولنیزې ازادۍ او د افغانستان له ښځو ملاتړ وکړي.
د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد د ټاپي پروژې له پرانیستغونډې څو شېبې وړاندې په یوه خبرې ناسته کې وویل، دا پروژه د افغانستان او سیمې د اقتصادي اتصال په برخه کې ډېره ګټوره ده او نن یې په رسمي بڼه د افغانستان په خاوره کې چارې پیل شوې.
د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد د هرات په ولایت کې رسنیو ته د یوه خبري کنفرانس پر مهال د یادې پروژي په اړه معلومات ورکړل.
نوموړي وویل، چې د افغانانو۳۰ کلن انتظار پای ته ورسېد او نن به د افغانستان په خاوره کې د ټاپي پروژې چارې پیل شي.
نوموړي وویل، د ټاپي پروژې لومړی فاز تر هراته رسېدلی او هرات ته په رسېدو سره به د ګازو په نل لیکه کې ګاز هم ور خوشې شي.
د دغه نل لیکې دویم فاز له هراته پیل او تر هلمند ولایته رسېږي.
د نوموړي په خبره، په هلمند کې به هم د ګازو د ګټې اخیستنې مرکز ورته جوړ شي، چې خلک له ګازو برخمن شي.
مجاهد وايي، د دغه نل لیکې درېیم فاز تر کندهاره رسېدلی دی چې په هغه ولایت کې به هم د ګازو د استفادې مرکز جوړ شي.
د تاپي ګازو نل لیکې څلورم فاز د کندهار د سپین بولدک له ولسوالۍ څخه د پاکستان خاورې ته غځول کېږي او له هغه ځایه به تر هندوستانه د ترکمنستان د ګازو په رسېدو سره به دغه پروژه بشپړه شي.
ښاغلی مجاهد وايي، دا پروژه د سیمې لپاره د اقتصادي تړاو او سون توکو د اسانه رسېدو په برخه کې تر ټولو ستره پروژه ده.
نوموړی وايي، د یادې پروژې په پیل سره به نوري فابیبر انټرنېټي لېن هم وغځول شي او افغانستان به د انټرنېټ له لارې د نړۍ جال سره ونښلول شي.
د نوموړي په خبره هممهاله په دغه پروژه کې د رېل پټلۍ او د یو پوخ سړک د جوړېدو چارې هم شاملې دي.
مجاهد وايي، په دغه پروژه کې به زرګونه افغانانو ته د کار کولو زمینه هم برابره شي او تر څنګ به یې د ګازو او انټرنېت بیې هم را ټیټې شي.
د ټاپي پروژې د پرانیستې لپاره نن په هرات کې ټول ښوونځي او دولتي ادارې رخصت کړل شوې او د طالبانو د کابینې یو شمېر وزیران د یادې پروژې د پرانیستې په موخه هرات ته رسېدلي دي.
په دغې مناظره کې د ډیموکراټانو نوماندې کماله هرېس وویل، چې ټرمپ د افغانستان حکومت څنډې ته کړ او نېغ په نېغه یې « د طالبانو په نوم له یو ترهګریز سازمان سره خبرې پیل کړې.»
ټرمپ په ځواب کې وویل، له طالبانو سره مې مذاکره وکړه ځکه چې امریکایان یې وژل.
دغه مناظره تېره شپه د امریکا په ځایي وخت د شپې په نهو بجو په واشنګټن کې ترسره شوه.
په دغې مناظره کې د امریکا د کورنیو مسلو ترڅنګ د اوکراین او روسیې، د اسراییل او حماس او د افغانستان په اړه هم خبرې وشوې.
اغلې هرېس د دې پوښتنې په ځواب کې چې ایا هغه له افغانستانه د وتنې مسووله ده، وویل:« زه له افغانستانه د وتنې په اړه د بایډن هوکړې سره موافقه وم.»
اغلې هرېس له افغانستانه د وتنې د خبرو پر دوام وویل: څلورو ولسمشرانو وویل چې دغه کار به وکړي او جوبایډن هم دغه کار وکړ. په پایله کې یې امریکایي مالیه ورکوونکو چې د ورځې ۳۰۰مېلیون ډالره دغې جګړې لپاره ورکول، نور یې نه ورکول.
په همدې حال کې کماله هرېس د ټرمپ د ولسمشرۍ پرمهال له طالبانو سره د دوحې تړون کمزوری او وحشتناک یاد کړ.
اغلې هرېس وویل: ټرمپ ځانته معامله ګر وایي؛ خو ان د هغه سلاکارانو ویلي، چې دغه هوکړه کمزورې او وحشتناکه وه.
هغې په خپل سیال کلکه نیوکه وکړه او ویې ویل:« ټرمپ ان له طالبانو سره مذاکره وکړه او هغوی یې د ډیوېډ کمپ ته چې د امریکا د ډیموکراسۍ نښه ده، وروبلل.»
د افغانستان په اړه د ټرمپ څرګندونې
خو ډونالډ ټرمپ له طالبانو سره یې له مذاکرې دفاع وکړه. هغه وویل، د طالبانو سره له تړون وروسته په ۱۸میاشتو کې هیڅ یو امریکایي سرتېری نه دی وژل شوی.
هغه زیاته کړه:« عبدالغني برادر ته مې وویل، چې نور زموږ سرتېري ونه وژني چې بیا درته سرخوږی جوړېږي چې له هغې وروسته د ۱۸ میاشتو په موده کې یې زموږ سرتېري ونه وژل.»
د دوحې تړون په ۲۰۲۰کال کې کله چې ټرمپ د امریکا ولسمشر و، لاسلیک شو.
ډونالډ ټرمپ نیوکه وکړه، چې د بایډن حکومت د دغه تړون ګټې پلې نه کړې.
ټرمپ د هغه بیان پر دوام چې بایډن پرې نه ښود چې د دوحې د تړون ګټې پلې شي؛ زیاته کړه:« تړون مشروط او پړاو، په پړاو و، چې رعایت نه شو.»
هغه په افغانستان کې د امریکایي وسلو پرېښودو ته په اشارې سره د جوبايډن د حکومت په موده کې له افغانستانه د امریکایي ځواکونو د وتنې څرنګوالی «د شرم وړ» ګڼلی دی.
ښاغلي ټرمپ په هغو ځرګندونو کې چې انګېرل کېږي د لومړي ځل لپاره یې کړې، وایي:« د دوحې تړون زموږ لهخوا لغوه شوی و، ځکه چې طالبانو پرې عمل نه و کړی.»
د روغتیا د نړۍوال سازمان عمومي مشر د سې شنبې په ورځ وویل، چې هر کال په بېلابېلو هېوادونو کې له ۷۰۰زره څخه ډېر خلک ځان وژنه کوي.
تر دې مخکې د ملګرو ملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي په افغانستان کې د نجونو د ځان وژنې د زیاتوالي په اړه هم خبرداری ورکړی و.
د روغتیا نړۍوال سازمان عمومي منشي ټېډروس اډهانوم د سې شنبې په ورځ په خپله فیسبوک پاڼه کې د ځان وژنې د مخنیوي سپارښتنې کړې دي.
په همدې حال کې د سې شنبې په ورځ د ځان وژنې د مخنیوي د نړۍالې ورځې په مناسبت د روغتیا نړۍوال سازمان د سویل ختیځې اسیا د سیمې شمېرې خپرې کړې، چې ښيي په دغه سیمه کې هر کال تر ۲۰۰ زرو زیات د ځان وژنې پېښې ثبتې شوې دي.
د روغتیا نړۍوال سازمان د ځان وژنې د مخنیوي نړۍوالې ټولنې سره په همکارۍ ویلي، چې دا د ۲۰۲۴ تر ۲۰۲۶ "د ځان وژنې په اړه د داستان بدلون" "خبرې وکړئ" تر بحث لاندې دی.
د دې خبرو موخه د ځان وژنې مخنیوی دی.
د روغتیا نړۍوال سازمان وايي، ځان وژنه اوس هم د مړینې یو له اصلي لاملونو څخه دی او د عمر او جنسیت په بېلابېلو خلکو کې لیدل کېږي.
په افغانستان کې د ځان وژنې کره شمېرې نه دي معلومې.
د افغانستان لپاره د بشري حقونو په برخه کې د ملګرو ملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بېنېټ د افغانستان په سویل کې د پېغلو نجونو د ځان وژنې لوړ شمېر ټکان ورکوونکی وباله.
ښاغلي بېنېټ تېر کال د وري میاشتې په ورستیو کې په خپل راپور کې لیکلي:ځینې راپورونه ښیي چې ځان وژنه ۵۰ سلنه د پېغلو نجونو په منځ کې پېښېږي»
تر دې وړاندې سي اېن اېن خبري شبکې په افغانستان کې د ډاکټرانو په حواله راپور ورکړی و، چې د طالبانو له واکمنۍ وروسته د نجونو په منځ کې د ځان وژنې هڅې زیاتې شوې دي.
د طالبانو د بندیزونو له امله د افغان نجونو او ښځو د ځان وژنې مشخصې شمېرې نه دي خپرې شوي.
تر دې مخکې ګارډین ورځپاڼې هم په افغانستان کې د طبي مرکزونو د معلوماتو پر بنسټ راپور ورکړی و، چې واک ته د طالبانو له رسېدو وروسته د هغو ښځو شمېر ډېر شوی چې ځان وژنه کوي او یا هم د ځان وژنې پلان لري.
د افغانستان بهرنیو چارو پخواني وزیر د هغه راپور په غبرګون کې چې په جلال اباد ښار کې د خوارځواکۍ او نورو ناروغیو له امله سلګونه ماشومان مړه شوي، پر طالبانو غږ کړی چې له بشري مرستو دې ناوړه ګټه نه اخلي. حنیف اتمر خبرداری ورکړ چې افغانستان له ستر بشري ناورین سره مخ دی.
اتمر د سې شنبې په ورځ وروسته له هغه په خپله ایکس پاڼه کې اعتراض وکړ چې، د بي بي سي په يوه راپور کې ويل شوي وو، په تېرو شپږو مياشتو کې د جلال اباد په روغتون کې ٧٠٠ ماشومان مړه شوي.
د دغو ماشومانو د مړینې د زیاتوالي اصلي لاملونه خوارځواکي او د مخنیوي وړ ناروغۍ بلل شوې دي. چې په منځنۍ کچه یې په جلال اباد کې هره ورځ تر درېيو پورې د ماشومانو ژوند اخیستی.
د بي بي سي د راپور له مخې په افغانستان کې شاوخوا ۳،۲ میلیونه ماشومان له خوارځواکۍ سره مخ دي.
نړۍوال بنسټونه وايي، لږ تر لږه ۲۷ میلیونه افغانان بشري مرستو ته اړتیا لري. خو ملګري ملتونه وايي، له افغانستان سره په نړۍوالو مرستو کې کموالی راغلی دی.
ورته مهال، له افغانستان سره د امریکا د مرستو د څارنې د دفتر په ګډون یو شمېر بنسټونو ویلي چې طالبانو له نړۍوالو مرستو ناوړه ګټه اخیستې او په دې برخه کې یې د ناوړه ګټې اخیستنې د مخنیوي لپاره کوم ګامونه نه دي پورته کړي.
پخواني وزیر اتمر د خپلې ایکس پاڼې له لارې په طالبانو غږ کړی، چې باید د ژوند د ژغورلو لپاره د افغانستان ملي عواید په مسوولیت سره وکاروي.
د مخکیني حکومت دغه وزیر په افغانستان کې د تیلو، ګازو او نورو کانونو د ایستلو لسګونه تړونونو ته اشاره کوي، چې طالبانو د چین، ایران او منځنۍ اسیا له شرکتونو سره لاسلیک کړي دي.
حنیف اتمر له طالبانو وغوښتل چې په «هېواد کې د ښځو پر بنسټیزو حقونو لګیدلي ټول بندیزونه لرې کړي، چې هغوی وکولای شي د بشري مرستو په رسولو کې برخه واخلي او هغه په سم او مساوي ډول تر ټولو اړمنو ورسوي.»
هغه د بشري مرستو پر دوام ټینګار وکړ او د نړۍ له هېوادونو یې وغوښتل چې د «طالبانو پر تګلارو د کرکې له امله باید دغه مرستې بندې نه کړي چې د میلیونونو افغانانو ژوند له ګواښ سره مخ کوي.»
د طالبانو یوه ویاند ویلي چې دوی ته دا وضعیت له پخواني حکومت څخه په میراث پاتې دی. دا هغه ادعا ده چې د روغتیا او بشري مرستو د بنسټونو وروستۍ ارزونې یې د طالبانو له وروستیو تګلارو سره تړي.
په افغان ماشومانو کې خوارځواکۍ خبره نوې نه ده. په ۱۳۹۳ کال کې د افغانستان د روغتیا وزارت ځینو شمېرو ښودلې وه چې له افغانستان سره د نړۍوالو مرستو له کیدو سره هم تر ۴۰ سلنې زیات ماشومان له خوارځواکۍ سره مخ دي.