په کندهار ښار کې د یو کور د چت پرېوتو له امله درې خویندې مړې شوې دي
په کندهار کې ځايي سرچېنې وايي، چې د دغه ښار په شپږمه ناحیه کې د یو کور چت پرېوتې او له امله یې په دغه خونه کې درې خویندې مړې شوې دي.
په کندهار کې ځايي سرچېنې وايي، چې د دغه ښار په شپږمه ناحیه کې د یو کور چت پرېوتې او له امله یې په دغه خونه کې درې خویندې مړې شوې دي.
سرچېنې وايي، دغه پېښه هغه مهال شوې چې د دغه کور خاوند غوښتل چې د خونې د څڅېدو د مخنیوي په پار د خونې پر بام کانکرېټ واچوي چې د بام له درنېدو له امله بام پرېوت او په خونه کې درې تنه ناستې خویندې تر لاندې شوې.سرچېنې وايي، چې د دغو مړو شویو نجونو عمرونه د شپوږ او دیارلسو کلونو تر منځ وو.تر دې وړاندې هم د افغانستان په بېلابېلو ولایتونو کې د کورونو د چتونو د پرېوتو له امله ځیني کسان وژل شوي چې ډېر یې مېرمنې او ماشومان وو.
د نړۍوالې محکمې لوی څارنوال کریم خان وایي، چې ډېر به ژر د طالب چارواکو د نیولو د حکمونو د صادرولو غوښتنه وکړي.
نوموړي وویل، چې په افغانستان کې د ښځو پروړاندې د بشري حقونو د نقض په اړه څېړنې روانې دي.
نوموړی دغه څرګندونې په داسې حال کې کوي، چې د طالبانو مشر ملا هبت الله اخوندزاده په یو نوي فرمان کې په طبي انسټیټوټونو کې د نجونو پر زده کړو هم بندیز ولګاوه.
له دې سره، د نړۍوالې جنایي محکمي د غړو هېوادونو د دیوان ۲۳مه غونډه هم نن په هالنډ کې د لاهه په ښار کې پيل شوه.
دا غونډه د ۲۰۲۴ کال د ډسمبر له ۲مې تر ۷مې نېټې پلان شوې ده.
کریم خان د دوشنبې په ورځ په دې ناسته کې په خپله بیانیه کې وویل: «زه کولی شم چې دا تایید کړم چې په عالي ټیمي هڅو سره مو کار وکړ. مونږ به ډېر ژر د افغانستان د وضعیت په اړه په دوسیو کې د نیونو حکم صادر کړو.»
نوموړي د دې حکم نور جزیات نه دي ورکړي.
تېره اونۍ چیلي، کاسټاریکا، هسپانیا، فرانسې، لوګزامبورګ او مکسیکو په افغانستان کې د ښځو د حقونو د نقض دوسیه د جرمونو نړۍوالې محکمې ته وړاندې کړه.
د جرمونو نړۍوالې محکمې هم ومنله، چې په دې اړه دوسیه یې ترلاسه کړې ده.
یادې محکمې په دې وروستیو کې د اسراییل د لومړي وزیر بنیامین نتنیاهو، د دې هېواد د مخکیني دفاع وزیر یواو ګالانټ او د میانمار د ډیکټاټور مشر د نیولو حکم هم صادر کړی دی.
وړاندوینه کېږي، چې دغه محکمه به د هغو طالب چارواکو د نیولو حکم هم صادر کړي، چې د افغان ښځو پر وړاندې په سیستماتیک ډول تاوتریخوالو او د جنسیتي توپیر په مسله کې لاس لري.
د امریکا په پېسټبورګ پوهنتون کې د نړۍوالو حقونو څارونکی فواد پویا افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د افغانستان په اړه د یادې محکمې څېړنې په جدي توګه پیل شوي دي.
د نوموړي په وینا، د محکمې اوسنۍ څېړنې د مخکینیو څېړنو دوام دی، چې د لومړي ځل لپاره د ۲۰۲۰ کال د مارچ په میاشت کې پیل شوې وې.
هغه دغه راز زیاتوي، چې نوې څېړنې له مخکینۍ دوسیې ملاتړ کوي او هغه پراخوي.
د امریکا په پېسټبورګ پوهنتون کې د نړۍوالو حقونو یاد څارونکی زیاتوي: «د نیولو حکم نه یوازې طالبانو ته متوجه دی، بلکې د افغانستان د اسلامي جمهوري د مخکیني حکومت غړي هم ښایي تر تعقیب لاندې ونیسي.»
نوموړی وایي، چې د هېوادونو له خوا د دې دوسیې وړاندې کول نړۍواله جنایي محکمه اړ کولی شي، چې ډېر ژر په دې اړه پرېکړه وکړي.
دا په داسې حال کې ده، چې د دغې محکمې څېړنې د افغانستان د مخکیني حکومت له اعتراضونو وروسته وځنډېدې.
کریم خان ټینګار کړی، چې دفتر یې له هغه وخت راهیسې په خپلواکه، بې طرفه او پیاوړي توګه د افغانستان د وضعیت په اړه څېړنې کړي دي.
په دې څېړنو کې د ښځو او نجونو پروړاندې د سیسټماټبک ځورولو اړوند تورونه هم شامل دي.
د یادولو ده، چې طالبانو تر دې وړاندې لاهه محکمې ته د یادې ډلې د بشري حقونو د نقض په اړه د دوسیې د وړاندې کولو پروړاندې کوم غبرګون نه و ښودلی.
د طالبانو مشر ملا هبت الله اخوندزاده په یوه نوي فرمان کې په طبي انسټیټوټونو کې د نجونو پر زده کړو بندیز لګولی دی.
د طالبانو د عامې روغتیا وزارت د دوشنبې په ورځ د انسټیټوټونو مسوولانو ته ویلي، چې تر دې وروسته نجونې په دې مراکزو کې د زده کړو اجازه نه لري.
دا په داسې حال کې ده، چې طالبانو تر دې وړاندې له طبي انسټیټوټونو پرته له شپږم ټولګي پورته په ټولو روزنیزو مرکزونو کې د نجونو په زده کړو بندیز لګولی و.
نجونو په تېرو څه باندې درېیو کلونو کې یوازې د قابلګۍ، درمل جوړولو، لابراتوار، اکسرې، فیزوټراپي، نرسنګ او د غاښونو د پروتز په برخو کې د زده کړو اجازه درلوده.
په کابل کې د یوې خصوصي تحصیلي موسسې مشر افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د طالبانو د عامې روغتیا وزیر نن د انسټیټوټونو مسوولان غوښتي و او د ملا هبت الله نوی فرمان یې دوی ته ورساوه.
د هغه په وینا، د یاد وزارت وزیر ټینګار وکړ چې نجونې له نن څخه انسټیټوټونو ته د ننوتلو اجازه نه لري.
سرچینې زیاته کړې: «د طالبانو د عامې روغتیا وزیر پرته له دې چې ووایي جلسه د څه په اړه ده، دوی یې وزارت ته وغوښتل او هغه د هبت الله د نوي فرمان په اړه ان د پوښتنې اجازه هم ور نه کړه.»
یوې بلې سرچینې هم افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې د ملا هبتالله د نوي حکم پر اساس ټول دولتي او غیردولتي طبي موسسې د نجونو پر مخ بندې شوي دي.
په کابل کې د یو طبي انسټیټوټ مشر وویل: «زمونږ ډېری محصلینې ښځې وې، خو نن ټولې په کور ناستې دي.»
نوموړي زیاته کړه، چې د نجونو پر زده کړو له بندیزونو وروسته د دغو انسټیټوټونو د فعالیت دوام ستونزمن او ان ناشونی شوی دی، ځکه چې د دوی ډېری محصلینې ښځېنه وې.
هغه دغه راز ټینګار کوي، چې طبي انسټیټوټونه وروستی ځای و، چې ښځو او نجونو کولی شو زده کړې په کې وکړي، خو اوس دا فرصت هم له دوی څخه واخیستل شو.
طبي انسټیټوټونو د دوشنبې په ورځ خپلو محصلینو ته وویل، چې سر له سبا دې نور درسونو ته نه راځي.
د یادو موسسو په تړل کېدو سره به په افغانستان کې د ښځینه روغتیاپالانو د کموالي او ان د ناورین لامل شي.
پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو سره له شپږم ټولګي څخه پورته د نجونو پرمخ ښوونځي وتړل شول او تر هغه وروسته بیا د پوهنتونونو دروازې هم د نجونو پر وړاندې بندې شوې.
دا محدودیتونه د هرې ورځې په تېرېدو سره پراخ شول او په ځینې دولتي او غیر دولتي ادارو کې د ښځو د کار کولو مخه هم ونیول شوه.
سربېره پر دې، پارکونو، حمامونو، ارایشګاوو او له محرم پرته سفرونو ته د ښځو پر تګ بندیز ولګېد.
د طالبانو دغه محدودیتونه له پراخو کورنیو او نړۍوالو غبرګونونو سره هم مخ شوي دي.
د ملګرو ملتونو د بشري حقونو دفتر او ځینو هېوادونو د طالبانو دغه محدودیتونه د بشري حقونو ښکاره نقض او جنسیتي توپیر بولي.
ځیني هېوادونه د ښځو د حقونو د سرغړونو دوسیه لاهه محکمې ته وړاندې کړې ده، خو طالبانو یې په غبرګون کې پر ښځو محدودیتونه او بندیزونه نور هم زیات کړي دي.
د امریکا د استازو جرګې غړي ټیم بورچټ د پخواني ولسمشر لومړي مرستیال امرالله صالح ته د افغانستان د راتلونکي په اړه د خبرو اترو په موخه واشنګټن ته د راتګ بلنه ورکړه.
نوموړي په خپل اېکس کې لیکلي: «تر هغه وخته چې د افغانستان کنټرول د طالبانو په لاس کې وي، دغه هېواد به امریکا ته ګواښ وي.»
بورچټ د دوشنبې په ورځ د خپلې بلنې په پیغام کې امرالله صالح د افغانستان د ولسمشر په توګه یاد کړ.
هغه دغه راز زیاته کړې: «ولسمشر امرالله ته بلنه ورکوم، چې په واشنګټن کې له ماسره وګوري ترڅو د افغانستان او د خلکو په اړه یې خبرې اترې وکړو.»
امرالله صالح د افغانستان د پخواني حکومت تر ړنګېدو وروسته ځان د هېواد د ولسمشرۍ سرپرست اعلان کړی و. هغه په یوه پیغام کې ویلي و، چې د افغانستان د اسلامي جمهوریت د اساسي قانون له مخې، د ولسمشر د غیابت، تښتېدو یا مړینې په صورت کې لومړی مرستیال د ولسمشرۍ د مقام د سرپرست په توګه ټاکل کېږي.
له دې سره، هغه بیا وروسته اعلان وکړ چې د ولسمشرۍ له څوکۍ څخه لاس په سر کېږي.
ټیم بورچټ د کانګرس د استازو جرګې د څارنې او بهرنیو چارو کمېټو غړی او د ټرمپ ملاتړی دی.
نوموړي تر دې وړاندې له واشنګټن څخه غوښتي و، چې د طالبانو له مخالفینو ملاتړ وکړي.
هغه د وږي په میاشت کې هم ویلي و، چې د «ویانا له پروسې» څخه چې د مقاومت جبهې په ګډون د طالبانو مخالفې ډلې هم په کې شته د امریکا د ملاتړ طرحه یې د استازو جرګې ته وړاندې کړه.
په دې طرحه کې له امریکا او نورو هېوادونو غوښتنه شوې، چې د ویانا په غونډو کې ګډون وکړي.
نوموړي په دې طرحه کې د ویانا پروسه د طالبانو پر وړاندې د سیاسي ځواکونو لپاره هر اړخیز پلټفرم بللی دی.
د استازو د جرګې یاد غړي په یوې اعلامیه کې وویل: «دغه لایحه طالبان د یوې ترهګرې ډلې په توګه غندي او له محتده ایالاتو غواړي، چې په ویانا کې ګډون وکړي او دغه راز نور هېوادونه هم له دې بهیر سره یو ځای شي.»
امرالله صالح د افغانستان د جمهوري نظام تر ړنګېدو وروسته د متحده ایالاتو یو له جدي منتقدینو څخه دی.
نوموړي له افغانستان سره امریکا په خیانت تورنه کړه.
صالح د امریکا او طالبانو ترمنځ د دوحې د تړون سر سخت مخالف هم دی.
د پاکستان ملي شورا کې د خیبر پښتونخوا د کورمې ولسوالۍ استازی وايي، چې اسلام اباد کې یې د طالبانو له سفیر نه غوښتنه کړې، چې پاکستاني طالبان کنټرول کړي. حمید حسین د دوشنبې په ورځ په اسلام اباد کې د طالبانو له سفیر سرداراحمد شکیب سره کتلي دي.
انجنیر حمید حسین له دې ناستې وروسته په یوه ویډیويي پیغام کې وویل چې د طالبانو له سفیر سره یې د خرلاچي پر لاره او د میوو او سبزیو پر درېدلو موټرو خبرې کړې، چې باید لاره ور کړل شي او ستونزو ته یې رسیده ګي وشي.
نوموړي وویل چې ددوی په سیمه کې د پاکستان پوځ د جنګیالیو خلاف چې ده ورته د خوارج اصطلاح وکاروله، عملیات پیل کړي او د طالبانو حکومت باید پر ډیورنډ کرښه ددې جنګیالیو د تګ او راتګ مخه ونیسي.
هغه زیاته کړه « چونکې زمونږ حکومت د خوارجو خلاف عملیات پیل کړي نو دا چې موږ پر کرښه پراته یو، کیدای شي دوی دلته مداخلت وکړي یا موږ ته ستونزې جوړوي خوارج، دې سلسله کې ما ورنه وغوښتل چې د افغانستان له اړخه خوارج زموږ خواته مداخلت ونه کړي، نو سفیر وویل چې موږ کوښښ کوو چې زموږ له خوا هیڅ ډول مداخلت ونه شي».
حمید حسین له دې وړاندې د لیندۍ پر پنځمه په یوه لاریون کې وویل چې په کورمه ولسوالۍ کې روانې شخړې د شیعه او سني ترمنځ نه دي، بلکې په دې شخړو کې د پاکستان امنیتي ادارې ښکیلې دي.
حسین دا «حکومتي ترهګري» وبلله او ویې ویل چې خلک هرڅه ویني او یوازې ننداره نه کوي.
د روغتیا نړیوال سازمان وايي چې د روان کال له پیل راهیسې په افغانستان او پاکستان کې د پولیو ۸۱ پېښې ثبت شوې دي. دغه سازمان د دوشنبې په ورځ راپور ورکړ، چې په افغانستان کې د پولیو ۲۵ او په پاکستان کې ۵۶ نورې پېښې ثبت شوې دي.
د روغتیا د نړیوال سازمان د راپور له مخې، تېره اونۍ د ماشومانو د فلج دوه نوې پېښې په اروزګان او هلمند ولایتونو او یوه پېښه په خیبر پښتونخوا ایالت کې ثبت شوې ده.
د روغتيا نړيوال سازمان د معلوماتو له مخې، چې په افغانستان او پاکستان کې د پوليو مياشتنۍ احصايې وړاندې کوي، تېر کال په افغانستان کې د پوليو شپږ او په پاکستان کې هم شپږ نورې پېښې ثبت شوې وې.
خو طالبان وايي، سږ کال په افغانستان کې د پولیو کومه مثبته پېښه نه ده ثبت شوې.
په دې وروستیو کې د کډوالو نړیوال سازمان اعلان وکړ چې د ۲۰۲۳ کال له سپټمبر څخه تر ۲۰۲۴ کال پورې د پولیو د له منځه وړلو نړیوال نوښت په مرسته ۶۷ زره او ۷۵۲ افغان ماشومانو ته د پولیو واکسین ورکړل شوی دی.