له فلیپین نه شاوخوا ۲۰۰ افغانان امریکا ته ولېږدول شول

شاوخوا ۲۰۰ افغانان په فلیپین کې د کډوالۍ ویزو له نهايي کېدو وروسته متحده ایالاتو ته لیږدول شوي دي. دغه افغانان د تېرې اونۍ په اوږدو کې په سوداګریزو الوتنو کې امریکا ته تللي دي.

شاوخوا ۲۰۰ افغانان په فلیپین کې د کډوالۍ ویزو له نهايي کېدو وروسته متحده ایالاتو ته لیږدول شوي دي. دغه افغانان د تېرې اونۍ په اوږدو کې په سوداګریزو الوتنو کې امریکا ته تللي دي.
په مانیلا کې د امریکا سفارت ویاند کنیشکا ګنګوپادیای د یکشنبې په ورځ اسوشیټیډ اژانس ته وویل، چې دغو افغانانو د تېرې اونۍ په اوږدو کې په څو ډلو کې د سوداګریزو الوتنو له لارې فیلیپین پرېښود.
سفارت په یوه اعلامیه کې د فیلیپین له حکومت نه مننه کړې، چې د ځانګړو کډوالو په برخه کې یې همکاري کړې ده.
دغه افغانان، چې ډېر یې ماشومان وو، د جنورۍ پر ۶مه فیلیپین ته ورسیدل. امریکا او فیلیپیني چارواکو ددوی د استوګنې د ځای په اړه جزئیات پټ ساتلي وو.
په دې موده کې ټاکل شوې وه، چې د افغان پناه غوښتونکو او د امریکا پخوانیو همکارانو دوسیې د امریکا د حکومت له خوا وڅېړل شي او که ومنل شي، امریکا ته به ولېږل شي.
تمه کېده، چې دغه افغانان به تر څو میاشتو هلته پاتې شي، خو ددوی د ویزو بهیر ژر بشپړ شوی دی.
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د شمېرو له مخې، په تېرو دریو کلونو کې امریکا متحده ایالاتو څه باندې ۱۶۰ زره افغانان په دغه هېواد کې مېشت کړي دي.


د طالبانو سترې محکمې له ایراني چارواکو سره تر څو ورځنیو خبرو وروسته ویلي، چې ایران به ډېر ژر ۱۵۰۰ افغان بندیان افغانستان ته راستانه کړي. طالبانو تر دې وړاندې ویلي و، چې ایران ته یې یو پلاوی د افغان بندیانو پر سر د هغه هېواد له چارواکو سره خبرو لپاره تهران ته تللی.
د دغې محکمې لهخوا په خپرې شوې خبرپاڼه کې راغلي، چې د ایران د قضایه قوې د نړۍوالو چارو مرستیال کاظم غریب ابادي دغه څرګندونې دغه هېواد ته د طالبانو د سترې محکمې اداري مرستیال عبدالمالک حقاني په مشرۍ تللي پلاوي سره په کتنه کې کړې دي.
په خبرپاڼه کې راغلي، چې په دغې لیدنه کې پر اعدام محکوم افغان بندیانو ته پر بدیلو لارو او د کډوالو د حقونو په اړه خبرې اترې کړې دي.
د خبرپاڼې له مخې، ښاغلي حقاني په دغې لیدنه کې له ایراني لوري څخه پر اعدام د محکومو افغان بندیانو د نوملړ د شریکولو غوښتنه کړې ده.
هغه دغه راز له ایراني چارواکو غوښتي، چې په دغه هېواد کې دې مېشتو کډوالو لپاره د زدهکړو، کار او نور هغه حقونه چې «شریعت» ورکړي ټینګ کړي.
له بل پلوه په ایران کې د افغان کډوالو اعدامول زیات شوي دي.
په ایران کې د بشري حقونو ځینې ملاتړي سازمانونه وخت ناوخت د افغان بندیانو د اعدامېدو خبر ورکوي.
د بشری حقوقو سازمان ههنګاو په خپل وروستي راپور کې ویلي و، چې د ایران حکومت د ۲۰۲۴ کال په ډیسمبر میاشت کې د نهو افغانانو په ګډون ۱۳۸ زندانیان اعدام کړي دي.
د همدې سازمان د مالوماتو له مخې، ایران په ۲۰۲۴ کال کې شاوخوا ۷۴ افغان بندیان اعدام کړي دي.
که څه هم په ایران کې د افغان بندیانو شمېر مالوم نه دی؛ خو د راپورونو له مخې، په افغانستان کې بیا د ایران اته وګړي بندیان دي.

د روغتیا نړۍوال سازمان د بېړنیو روغتیايي پروګرامونو اجرايیوي مشر مایک رایان وایي: «افغانستان کې ګڼې روغتیايي اړتیاوې پېچلې دي؛ خو د روغتيايي کارکوونکو ژمنتیا الهام بښوونکې ده. هغه وايي، هڅه کوي چې هېڅوک له روغتیایي خدمتونو بې برخې پاتې نه شي.
نوموړي دغه څرګندونې په کابل کې د انتاني ملي او تخصصي روغتون څخه د لیدنې پرمهال کړې دي.
د دغه سازمان پر اېکس پاڼه راغلي، چې د دغې لیدنې پرمهال د افغانستان لپاره د روغتیا نړۍوال سازمان استازي او تخنیکي ډلې هم ګډون لاره.
هغه دارنګه ویلي: «موږ باید د افغانانو د پراخو روغتیايي اړتیاوو پوره کولو لپاره هڅه وکړو. موږ په ګډه کولای شو، چې روغتیايي سیستم پیاوړی کړو، د ټولو افغانانو روغتیايي اړتیاوې پوره کړو او د دې ډاډ ترلاسه کړو، چې هیڅوک له روغتیايي خدمتونو بې برخې پاتې نه دي.»
له بل پلوه د ملګرو ملتونو د مرستو د همغږۍ ادارې (اوچا) د روانې میاشتې په ۲۵مې نېټې ویلي و، د اټکل له مخې په ۲۰۲۵ کال کې به ۱۴.۳ مېلیونه خلک روغتیایي خدمتونو ته اړتیا ولري.
اوچا پر اېکس پاڼه لیکلي، چې د دغو کسانو له ډلې یوازې د ۹.۳ مېلیونه کسانو سره مرسته کولای شي چې په دې کې ۲۳.۲ سلنه یې ښځې، ۵۳ سلنه یې ماشومان او ۹.۹ مېلیونه یې معلولیت لرونکي کسان دي.
اوچا وایي، چې دغو اړمنو کسانو ته د رسېدنې لپاره ۲۷۹.۷ مېلیونه ډالر ته اړتیا لري.

د طالبانو د ریاست الوزرا مخکینی سیاسي مرستیال او د دغې ډلې د کډوالو اوسنی وزیر مولوي عبدالکبیر وایي، له هبتالله سره یې «بیعت» په کومه ځانګړې دنده نه دی کړی؛ بلکې په «اسلام او شریعت» یې ورسره کړی. هغه له ۹ ورځني ځنډ وروسته نوې دنده ومنله.
مولوي کبیر دغه څرګندونې د خپل کار په لومړۍ ورځ د طالبانو د کډوالو او راستنېدونکو چارو وزارت د همغږۍ ناسته کې کړې دي.
مولوي عبدالکبیر د ملاهبتالله لهخوا د طالبانو د کډوالو چارو وزیر په توګه تر ټاکل کېدو ټیک لس ورځې وروسته پرون (د مرغومي په ۲۹مه) په رسمي توګه خپله دنده پیل کړه.
د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزارت د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره د ښاغلي عبدالکبیر په حوالې لیکلي، چې د دغه وزارت ټول چارواکي او کارکوونکي دې خپلو کارونو ته د تېر په څېر دوام ورکړي او د منفکۍ یا تبدیلۍ په اړه دې اندېښنه نه کوي.
د خبرپاڼې له مخې، په ناسته کې د دغه وزارت د فعالیتونو، پلانونو او ستونزو په هکله هم خبرې وشوې.
مولوي عبدالکبیر چې تر دې وړاندې د طالبانو د ریاست الوزرا سیاسي مرستیال و؛ د دغې ډلې د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزارت د وزیر خلیل الرحمان حقاني تر وژل کېدو وروسته د ملاهبت الله لهخوا (د مرغومي په ۲۰مه) د دغه وزارت لپاره د وزیر په توګه وټاکل شو.
تر دې وړاندې ځینو سرچینو افغلنستان انټرنشنل پښتو ته ویلي و، چې کډوالو وزارت ته د مولوي کبیر نه تګ دا ګومانونه رامنځته کړي، چې هغه د طالبانو حکومت کې د خپل موقف د ټیټېدو له کبله ناراضه دی؛ خو د طالبانو د حکومت دوو سرچینو بیا افغانستان انټرنشنل ته ویلي و، چې مولوي کبیر د ملا هبتالله نوې پرېکړه منلې او راتلونکې اوونۍ به خپل کار د کډوالو وزیر په توګه پیل کړي.
خو د نوموړي مخکینۍ څوکۍ لاهم تشه پاتې ده.

د طالبانو د ټولګټو چارو وزارت ویاند د (مرغومې۳۰مه) د یکشنبې سهار ویلي، چې د درنې واورې او چټک توپان له امله یو ځل بیا د سالنګ لویه لاره د هر ډول تګ راتګ لپاره وتړل شوه. دغه لاره تېره ورځ تر تړل کېدو وروسته بیرته پرانیستل شوې وه.
محمد اشرف حق شناس وایي، د مالي او ځاني زیانونو څخه د خوندیتوب په موخه دغه لاره تړل شوې چې د دوی تر خبرتیا پورې باید هېڅوک پر دغې لاره تګ راتګ ونه کړي.
د هغه په وینا؛ هېڅ ډول مساپر وړونکی او بار وړونکي موټرو ته اوس مهال پر دغه لاره د تګ راتګ اجازه نه ورکول کېږي.
د طالبانو د ټولګټو وزارت ویاند زیاته کړې چې د سالنګونو د ساتنې او څارنې ریاست چمتو دی، څو د واورې له دریدو سره سملاسي د لارې د پاکولو او پرانېستل کیدو لپاره عملي ګامونه پورته کړي.
یاد وزارت په یوې خبرپاڼه کې له خلکو غوښتي چې د دوی تر راتلونکې خبرتیا پورې دې پر دغه لاره د هر ډول سفر څخه د اوس لپاره ډډه وکړي.
سالنګونه د هېواد یو له لویو واورینو لارو څخه ده چې هر کال په کې د ژمي د ساړه موسم پر مهال د واورو له کبله لارې بندې او ان کله ناکله په کې د بند پاتې مساپرو د مړینې لامل کیږي.
طالبانو تېر کال خبر ورکړی و چې د افغانستان د دغې لویې لار د بیا رغونې او د سالنګ تونل د ترمیم لپاره یې هم د پام وړ ګامونه اخیستي، خو وروسته معلومه شوه چې یوازې تبلیغاتي بڼه یې درلوده.
نیوکې دا دي چې ډېر کله په سالنګونو کې د واورې ښوېیدنې پېښو له امله تګ راتګ کوونکي پر دغه لاره بند پاتې کېږي او د ژغورلو لپاره یې هم هغسې چې په کار ده لازم اقدامات نه ترسره کېږي.
پرون هم د سالنګ لویه لاره تړل شوې وه ؛خو له څه ساعته تېریدو وروسته د لنډ وخت لپاره پرانېستل شوه او د تېرې شپې د ورښتونو له کبله بیا تړل شوې او معلومه نه ده چې کله به بېرته پرانېستل شي.
سالنګونه د هېواد د شمالي ولایتونو ترمنځ د تګ راتګ د نښلیدو نقطه ده او د دغو ولایتونو اوسیدونکي پلازمېنې کابل ته هم له همدغې لارې تګ راتګ کوي.

د کابل په چهلستون سیمه کې د نوبرجه مدرسې مدرس او طالب پلوی ملا شیخ احسان الله حنفي خپلو مقتدیانو ته د وینا پر مهال ویلي چې بخارۍ ته مخامخ له لمونځ کولو څخه ډډه وکړي او که څوک داسې کوي، نو «لمونځ یې نه کېږي.»
دغه طالب پلوی ملا په خپله وینا کې زیاتوي، چې د حنفي مذهب پر بنسټ هغه بخارۍ چې دننه په کې اور بل وي، نو مخامخ ورته لمونځ کول روا نه دي.
د هغه په خبره، که په بخارۍ کې اور بل نه وي، نو مخامخ ورته لمونځ کول هېڅ ستونزه نه لري.
هغه خپلو مقتدیانو ته سپارښتنه کړې چې د نورو اور لرونکو بخاریو تر څنګ ګازي بخارۍ او راډ لرونکې برېښنایي بخارۍ ته هم مخامخ لمونځ کېږي؛ خو بیا هم باید احتیاط وشي.
دغه ملا د اوکراینا په نوم د مشهوري ګازي بخارۍ نوم هم اخیستی دی چې په وینا یې مخامخ ورته لمونځ «مکروه» دی.
په منبر ناست دغه ملا دا هم ویلي چې په خونه کې د روښنايي لپاره برېښنا یا ساده څراغ هېڅ ستونزه نه لري او مخامخ ورته لمونځ جایز دی.
په کابل او د هېواد په یو شمېر سړو ولایتونو کې خلک د خونو د تودلو په موخه ګازي، لرګي لرونکي او برېښنايي بخارۍ خورا ډېرې کاروي چې دغه څرګندونې یې په تړاو پاروونکي بلل کېږي.
د دیني علومو یو شمېر پوهان په دې باور دي چې د طالبانو په واکمنۍ کې یو شمېر ملایانو د اسلامي شریعت په نوم خورا افراطي نظریات ټولنې ته وړاندې کوي.
باورونه دا دي چې طالبان د ژوند هره برخې ته اسلامي رنګ ورکوي او بیا د خپلو افراطي مفکورو پر بنسټ پرته له کوم روښانه اسلامي دریځ او دلایلو څخه خلکو ته تبلیغوي.
په افغانستان کې دیني عالمانو په بېلابېلو برخو کې خپلو افراطي نظریاتو خپرولو ته دوام ورکړی او ځینو ؛خو بیا ځیرک ټلېفونونه ګرځول هم حرام ګڼلي دي.
په یوې بله ویډیو کې یو طالب پلوی ملا چې د ټلوېزیون په بحث کې کامرې ته مخامخ ناست دی ادعا کوي چې د ژوندیو انسانانو ویډیو یا انځورو اخیستل خپرول ګناه ده ؛خو خپله په ویډیوي بڼه یوې خپرونه کې ګډون لري.
د طالبانو د امر بالمعروف ملایان بیا د افراطي نظریاتو د درلودو له امله خورا مشهور شوي او ان ځینو بیا ويلي چې ښځې باید په خپلو کې هم د غږ د محرم والي له کبله له یو بل سره له خبرې ونه کړي.
په وار وار د اسلامي علومو عالمانو د طالب ملایانو افراطي ویناوې غندلي او له دین څخه یې ناخبره ګڼلې دي.