عبدالباري عمر: نړۍوال دې د برېښنا اړوند خپلې نیمګړې پروژې پشپړې کړي

د طالبانو تر واک لاندې د افغانستان برېښنا شرکت عمومي مشر عبدالباري عمر له نړۍوالو غوښتي، چې د برېښنا په برخه کې خپلې نیمګړې پروژې بشپړې کړي.

د طالبانو تر واک لاندې د افغانستان برېښنا شرکت عمومي مشر عبدالباري عمر له نړۍوالو غوښتي، چې د برېښنا په برخه کې خپلې نیمګړې پروژې بشپړې کړي.
نوموړي دا څرګندونې په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د سرمنشي له استازې روزا اوتنبایوا سره په یوې ګډې ناستې کې کړي دي.
عبدالباري عمر همدا راز غوښتنه کړې، چې نړۍوال باید د برېښنا په برخه کې له طالبانو سره د نویو پروژو مالي ملاتړ هم وکړي.
په خبرپاڼه کې د نیمګړو پروژو او د نویو غوښتل کیدونکو پروژو په تړاو جزیات نه دي ورکړل شوي.
هغه په یاده ناسته کې همدا راز زیاته کړې، چې د دوی د کارکوونکو د ظرفیتونو لوړیدو او تخنیکي سېسټمونو د اړتیاوو تر څنګ باید ورسره په بېلابېلو برخو کې مرستې وکړي.
په همدې تړاو خبرپاڼه کې راغلي، جې د ملګرو ملتونو استازې ژمنه کړې چې د دغه ستونزو د حل په موخه به نړۍوال تمویلوونکي سازمانونه وهڅوي.
د معلوماتو له مخې د عبدالباري عمر تر مشرۍ لاندې د افغانستان د برېښنا شرکت په پراخ فساد کې ښکېل دی او په یو شمېر ولایتونو کې یې په بېلابېلو نومونو له خلکو څخه پیسې اخیستي دي.
د ننګرهار په ګډون یو شمېر ولایتونو کې د صندقونو د قلفونو په نومونو هم یاد شرکت له خلکو پیسې اخیستې او هېڅ ډول سندونه یې نه دي ورکړي.
همدا راز د یاد شرکت یو شمېر کارکوونکو شکایتونه کړي، چې عبدالباري عمر د دوی له تنخوا ګانو ۱۶سلنه تقاعدي پیسې نه ورکوي.
نیوکه شوې د یاد شرکت رییس یوازې څلور سلنه تقاعدي پیسې ورکړي، چې دا کار د ملا هبتالله له فرمان سره په ټکر کې دی.
د برېښنا شرکت پر عمومي رییس تور دی، چې په دغه اداره کې یې د خپلې کورنۍ ځینې غړي او یو شمېر خپلوان سره له دې چې مسلکي وړتیاوې نه لري بیا هم پر دندو ګومارلي دي.

د دولت په چارو کې د پاکستان د کورنیو چارو وزیر طلال چودري، ویلي چې د پاکستان حکومت د ملګرو ملتونو د کارتونو (POR) لرونکو افغان کډوالو ته د جون میاشتې تر پایه پورې وخت ورکړی، څو په خپله خوښه له دغه هېواده ووځي.
هغه له جیونیوز ټلوېزیون سره په یوې مرکه کې ګواښ کړی، وای که له ملګرو ملتونو سره ثبت دغه کډوال تر یادې نېټې پورې له پاکستان څخه ونه وځي، نو د پولیسو له لوري به زور واېستل شي.
هم مهاله په دغه ټلوېزیوني بحث د کډوالۍ لپاره د ملګرو ملتونو عالي کمېشنرۍ د پاکستان څانګې ویاند قیصر افریدي هم ګډون درلود او غوښتنه یې وکړه، چې افغان کډوال باید په جبري توګه ایستل کیدو ته اړ نه شي.
طلال چوهدري زیاته کړه: «افغان کډوال زموږ مېلمانه پاتې شوي او هغوی به په درناوي او عزت سره بېرته خپل هېواد ته واستول شي.»
نوموړي وویل، چې دا پرېکړه د پاکستان د «یو سند» پالیسۍ برخه ده، چې تر دې دمه تر ۸۵۷ زره زیات ناقانونه میشت کسان، چې ډېری یې افغانان دي، بېرته خپل هېواد ته استول شوي.
د هغه په خبره، که هر څوک وروسته بېرته پاکستان ته راځي، باید د نړۍوالو اصولو له مخې ویزه ترلاسه کړي.
نوموړي دا هم وویل، چې د بېرته ستنېدو دویم پړاو روان بهیر چې د افغان سټیزن کارډ لرونکو (ACC) پورې تړاو لري د مارچ په ۳۱ مه پای ته رسېدلی او اوس تمرکز پر هغو کډوالو دی چې د ملګرو ملتونو سره ثبت «پي او ار» کارتونه لري.
قیصر افریدي د دغو څرګندون په غبرګون کې زیاته کړې، د کډوالو په منځ کې د پخواني افغان حکومت چارواکي، مدني فعالان، سندرغاړي او لوستي خلک هم شامل دي او که هغوی جبري واستول شي، ژوند یې له جدي خطر سره مخامخ کېدای شي.
افریدي دا هم وویل، چې یونسیار شکایتونه ترلاسه کړي چې د پنجاب په ایالت کې ځینې قانوني کډوال هم د پولیسو له لوري نیول شوي دي، خو طلال چودري دا ادعاوې په کلکه رد کړې او ویې ویل چې کوم رسمي راپور نه دی ثبت شوی او پخواني راپورونه هم بې بنسټه ثابت شوي دي.
چودري زیاته کړه، چې افغان کډوال به د نېټې له پای ته رسېدو سره سم نه ویستل کېږي، بلکې لومړی به خبر ورکړل شي، او وروسته به د کډوالو د ساتنې مرکزونو ته ولېږدول شي. هلته به دوی ته خواړه، استوګنځی، امنیت، طبي خدمتونه او د سفر اسانتیاوې برابرې شي.
پاکستان داسې مهال د ملګرو ملتونو سره ثبت لرونکو افغان کډوالو ته د جون تر پایه د رضاکارانه وتلو خبرداری ورکوي، چې اوس یې هم پولیسو په بېلابېلو ایالتونو کې د افغان کډوالو د نیولو او ایستل کیدو بهیر ګړندی ساتلی دی.
د پاکستان له بېلابېلو ښارونو څخه هره ورځ په جبري توګه سلګونه کسان د تورخم، سپین بولدک او نورو لارو څخه په ډیورنډ کرښه اړول کېږي.
که څه هم د بشري حقونو نړۍوالو سازمانونو د افغانانو د جبري ایستل کیدل ظالمانه بللي او له پاکستان نه یې غوښتي چې دا لړۍ دې ژر تر ژره ودروي، خو پاکستان نه یوازې دغه غوښتنو ته چندان ارزښت نه دی ورکړی، بلکې برعکس یې پر افغان کډوالو د ژوند کړۍ لا نوره تنګه کړې ده.

د پاکستان د مشرانو جرګې ویلي، چې په تېرو پنځو کلونو کې له «۱۲ زرو ډېر افغانان» په جعلي پاکستاني پاسپورټونو سعودي عربستان ته تللي دي. د تېرې پنجشنبې په ورځ په اسلام اباد کې د یادې جرګې د داخلي چارو کمېټې په دې تړاو ناسته کړې ده.
د دغې ناستې مشري سناتور فیصل کریم کړې، چې په کې د افغانانو له لوري د جعلي پاکستاني پاسپورټونو د ترلاسه کولو او پرې سعودي عربستان د سفر مسایل په کې بحث شوي دي.
د پاکستانۍ اېکسپرېس ټریبیون ورځپاڼې د راپور له مخې، د دغه هېواد د پاسپورټ ادارې مشر مصطفی جمال قاضي وویل، چې له دغو کسانو څخه «درې زره تنو یوازې د پاسپورټ عکسونه» بدل کړي وو، خو شپږ زرو نورو بیا د پاکستان د احصایې ادارې (نادرا) له لوري د معلوماتو په بدلون سره جوړ شوي.
نوموړي زیاته کړه، چې ډېری دا کسان تر پېژندل کېدو وروسته بېرته افغانستان ته ستانه کړل شوي او دا مهال هېڅ یو یې په پاکستان کې نه اوسیږي.
همدا راز ویل شوي، چې له دغو کسانو ځینې یې په سعودي عربستان کې هم پېژندل شوي او بېرته خپل هېواد ته ستانه کړل شوي دي.
قاضي وویل، د دې قضیې له افشا کېدو وروسته د نادرا او پاسپورټ ادارو کې د یو شمېر کارکوونکو پر ضد اقدامات شوي، چې ۳۵ مرستیال مدیران هم په کې شامل دي.
هغه دا هم وویل، چې د دوی اداره د کال ۵۰ میلیارده پاکستانۍ روپۍ عاید لري، خو بیا هم د مالي امکاناتو د کمښت له امله اړ دي چې له نورو حکومتي ادارو څخه مرسته وغواړي.
تر دې څو ورځې وړاندې یا د پاکستان د کورنیو چارو وزارت او د پښتونخوا ایالتي حکومت چارواکو خبر ورکړی و، چې په دغه هېواد کې د هغو افغانانو د پېژندو لپاره یې هم ځانګړې پلټنې پیل کړي، چې په جعلي توګه یې د دغه هېواد پېژند پاڼې (شناختي کارډونه) جوړ کړي دي.
همدا راز ویل شوي هغه پاکستاني وګړي به هم له قانوني څار لاندې راشي، چې افغانان یې په خپلو کورنیو کې شامل کړي او بیا یې ورته د دغه هېواد تابعیت کارډونه اخیستي دي. پاکستان له دې سره هم مهاله په دغه هېواد کې د ملګرو ملتونو د کډوالۍ کارت لرونکي او بې اسناده افغان کډوالو د اېستل کیدو لړۍ پیل کړې ده.
د پاکستان په بېلابېلو ایالتونو کې د افغان کډوالو نیول کیدو پسې کوڅه په کوڅه او کور کور په کور د پولیسو له لوري د نیول کیدو عملیات روان دي.
هره ورځ زرګونه افغانان د تورخم، سپین بولدک او اوس تازه د غلام خان بندر له لارې پر ډیورنډ کرښه اړول کېږي.

د هند د بهرنیو چارو وزارت ویلي، چې دغه هېواد د پنجشنبې په ورځ افغانستان ته ۴.۸ ټنه واکسینونه د بشري مرستو په توګه ورکړي دي. دغه واکسینونه د خطرناکو ناروغیو لکه د لیوني سپي، تیتانوس، تور زیړي او انفلونزا د مخنیوي لپاره دي.
هندي رسنیو ویلي چې دغه مرستې په کابل کې د طالبانو عامې روغتیا وزارت ته سپارل شوې دي.
بلخوا د طالبانو یاد وزارت په یوې خبرپانه کې د مرستو له دغه جوپې هرکلی کړی او دا یې د زرګونه افغانانو د ژوند په ژغورلو کې مهم ګام بللی دی.
هند داسې مهال افغانستان د روغتیا په برخه کې مرستې لېږي چې تازه یې له طالبانو سره د اړیکو نوی باب پرانیستی او په ممبيي کې یې د طالبانو یو ډېپلوماټ هم منلی دی، خو لا هم د نورو هېوادونو په څېر طالبان په رسمیت نه پېژني.
د دغه هېواد د بهرنیو چارو وزارت ویاند څه موده مخکې خبر ورکړی و، چې د طالبانو تر واک لاندې افغانستان سره به خپلې بشري مرستې روانې وساتي.
هند له دې وړاندې هم ورته بشري مرستې کړي دي. د اپرېل میاشتې په ترڅ کې یې د «برهما عملیات» تر نوم لاندې د میانمار هېواد ته هم یو نوی مرستهیز بار لېږلی و.
په میانمار کې د هند سفارت ویلي، چې دغه مرستې د هند سفیر «ابهی تاکور» د ماندالای ایالت والي «میو آنگ» ته سپارلي دي.
دا مرستې د اوبو تصفیه کولو ماشینونه، جنراتورونه، وریجې، نودلې، خوړو تېل، اوړه، بوره، دال، مالګه، چمتو خواړه، کمپلې او درمل شامل وو.
هند همداراز د مارچ په ۲۸مه د شوي زلزله ځپليو لپاره هم د ۷۵۰ ټنه څخه زیاتو طبي او بشري مرستو ژر تر ژره برابرول پیل کړي وو.
دا مرستې روغتیايي توکي، خواړه، لنډمهالی سرپناه او نور اړین مواد پکې شامل وو.
همدارنګه، هند د اپرېل په میاشت کې کامرون هېواد ته د خوراکي مرستو لپاره ۱۰۰۰ ټنه وریجې استولي دي.
د هند د بهرنیو چارو وزارت ویاند رندیر جایسوال پر ایکس (پخوانی ټویټر) لیکلي: «هند، د نړیوال جنوب یو ژمن شریک. د ۱۰۰۰ ټنه وریجو بار له نهاوا شیوا بندر څخه کامرون ته واستول شو.»
نوموړي همداراز ویلي، چې هند د بوټسوانا هېواد ته هم د وروستیو سېلابونو له امله خپلې لومړنۍ بشري مرستې لېږلي دي. دا مرستې چې وزن یې شاوخوا ۱۰ ټنه ښودل شوی، پکې ضروري درمل، جراحي وسایل، د مچیو جالونه، د اوبو تصفیه وسایل او نور اړین توکي شامل وو.
جایسوال لیکلي: «هند بوټسوانا ته بشري مرستې واستولې. دا مرستې د وروستیو سېلابونو له امله برابرې شوې وې او لومړۍ جوپه یې دا هېواد ته رسېدلې ده.»

د آلمان د مهاجرت ادارې ویلي دي چې د هغو پناه غوښتونکو پر وړاندې چې خپل هیواد ته تللي دي، تر دوه زره ډیرې دوسیې یې پرانستې دي. دا قضیې چې افغانان هم په کې شامل دي، کیدای شي د دوی د پناه غوښتنلیکونه لغوه شي.
دویچه ویله د پنجشنبې په ورځ راپور ورکړ چې د جرمني د مهاجرت او مهاجرت فدرالي دفتر (BAMF) په پنځو میاشتو کې د هغو کډوالو په وړاندې چې د موجوده قوانینو څخه په سرغړونې خپل هیواد ته ستانه شوي له دوه زرو څخه ډیر قضیې ثبت کړي دي.
د راپور له مخې، د ۲۰۲۴ کال د نوامبر له لومړۍ نېټې څخه د ۲۰۲۵ کال د مارچ تر ۳۱مې نېټې پورې، نږدې ۲۱۵۷ قضیې اصلي هېوادونو ته د موقتي سفر له امله د کډوالو د وضعیت د لغوه کېدو په اړه ثبت شوې دي.
د دویچه ویله په راپور کې راغلي چې عراق د ۷۶۲ قضیې، سوریه ۷۳۴، افغانستان ۲۴۰، ایران ۱۱۵ او ترکیه په ۳۱ پېښو کې هغه هېوادونه دي چې تر ټولو زیات کډوال یې خپل وطن ته تللي دي.
د دې راپور له مخې، د هغو خلکو لپاره چې خپل هیواد ته سفر کوي، چارواکي د سفر د اسنادو لپاره یو فایل پرانیزي چې د دوی له بیرته ستنیدو خبر شي.
خپلو هیوادونو ته د کډوالو سفر له ډیرې مودې راهیسې په جرمني کې د سیاسي بحثونو موضوع ده. دویچه ویله راپور ورکوي چې د جرمني پخواني حکومت په سولینګن کې له برید وروسته په خپل امنیتي پلان کې موافقه کړې وه چې هغه خلک چې خپل هیواد ته سفر کوي د مهاجرت وضعیت له لاسه ورکوي، پرته له دې چې په ځانګړو قضیو دوی سفر وکړي.
پناه غوښتونکي هم اړ دي چې د کډوالو چارواکي له خپل سفر وړاندې خبر کړي.

د راپورونو له مخې د ازبکستان او روسیې د ټرانسپورټ وزیرانو له پاکستان سره د افغانستان د اورګاډي پټلۍ د پراختیا پړاو د پیلولو تړونونه لاسلیک کړي. دغه اقدام چې د دې پروژې د عملي تطبیق لپاره مهم ګام بلل شوی، موخه یې د افغانستان له لارې منځنۍ اسیا له پاکستان سره نښلول دي.
د مرکزي اسیا د ټایمز د راپور له مخې، د روسیې د ترانسپورت وزارت ویلي دي چې دواړه هیوادونه به په ګډه په ۲۰۲۵ کال کې د دې پروژې د امکاناتو څیړنه وکړي چې تمرکز به یې د بار وړونکو توکو د ټرافیک او د پروژې د اقتصادي ګټې په اندازه وي.
راپور د پروژې پیل کولو لپاره دوه احتمالي لارې وړاندیز کوي:
لومړۍ لاره: مزارشریف – هرات – دلارام – کندهار – چمن
دویمه لاره، ترمز (ازبکستان) – نایاب آباد – لوګر (افغانستان) – کرلاچي
په پام کې ده چې د مې په ۱۵ او ۱۶ د روسیې په کازان ښار کې د روسیې-اسلامي نړیوالې غونډې لپاره د پاکستان ریل پټلۍ او د طالبانو له پلاوي سره نورې خبرې هم وشي.
تاشکند د ۲۰۲۵ کال په جنورۍ کې په افغانستان کې د طالبانو له حکومت سره خپل تړون وغځوه چې له حيرتان څخه تر مزارشريف پورې د اورګاډي پټلۍ، چې د چين-قرغزستان-ازبکستان-افغانستان دهليز يوه مهمه برخه ده، فعاليت او ساتنه وکړي.
تمه کیږي چې د چین، قرغزستان، ازبکستان د اورګاډي پټلۍ په بشپړیدو سره د دې دهلیز اهمیت نور هم زیات شي. اوس مهال چين ته د منځنۍ اسيا د اورګاډي پټلۍ د قزاقستان له لارې محدودې دي.
په همدې حال کې د پاکستان د صدراعظم مرستیال او د بهرنیو چارو وزیر اسحاق ډار د پنجشنبې په ورځ د ازبکستان د بهرنیو چارو له وزیر بختیار سیدوف سره په ټیلیفوني خبرو کې د افغانستان د ټرانس-افغان اورګاډي د پروژې په اړه خبرې وکړې.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت د پنجشنبې په ورځ په یوه بیان کې وویل چې اسحاق ډار هیله څرګنده کړې چې درې واړه هېوادونه به ژر د دې مهمې سیمه ییزې پروژې د چوکاټ تړون لاسلیک کړي.
دا خبرې کابل ته د پاکستان د بهرنیو چارو د وزیر له وروستي سفر وروسته شوې.
افغانستان، ازبکستان او پاکستان د ۲۰۲۱ کال د فبرورۍ په میاشت کې د افغانستان له لارې د ۵۷۳ کیلومترو په اوږدوالي د اورګاډي د جوړولو تړون لاسلیک کړ چې له مخې به یې منځنۍ اسیا د پاکستان له بندرونو سره ونښلول شي. د دې پروژې اټکل شوی لګښت ۴،۸ میلیارده ډالره دی او موخه یې د سیمه ییزو اقتصادي اړیکو پیاوړتیا ده.
