ټام فلیچر: افغانستان د ژوند او مرګ تر منځ ولاړ دی، بشري مرستې باید دوام ومومي
د ملګرو ملتونو د بشري مرستو مشر ټام فلیچر خبرداری ورکړی، چې د جګړې له پای ته رسېدو سره- سره افغانستان لا هم له ژور بشري کړکېچ سره مخ دی. فلیچر دا څرګندونې د چهارشنبې په ورځ د افغانستان شمالي ولایت کندز ته د خپل سفر پر مهال له فرانس پرېس اژانس سره په مرکه کې کړې دي.
فلیچر ویلي: "موږ ۱۷ هېوادونه پیژندلي چې بشري اړتیاوې پکې خورا عاجلې دي او افغانستان د دغو هېوادونو په سر کې ځای لري."
نوموړي وویل چې د نړۍوالو مرستو پرېکون، چې ډېر یې د امریکا د پرېکړو له امله رامنځته شوی، افغان ولس ته ژوند تهدیدونکی حالت پېښ کړی دی.
د ملګرو ملتونو د معلوماتو له مخې، له هغه راهیسې چې طالبان په ۲۰۲۱ کال کې واک ته رسېدلي، امریکا له افغانستان سره ۳.۷۱ میلیارده ډالره مرسته کړې، خو اوس دا مرستې په چټک ډول کمې شوي دي. فلیچر وویل چې دا پرېکون "ظالمانه" دی او خلکیې د ژوند او مرګ ترمنځ پرېکړو ته اړ ایستي.
فلیچر د ښځو او نجونو د حقونو په اړه هم اندېښنه ښودلې او ویلې یې دي: "په افغانستان کې د ښځو حقونه تر پښو لاندې شوي، نجونې له ثانوي تعلیم او ښځې له ډېرو کارونو محرومې شوي دي. دا وضعیت د کړکېچ لړۍ لا پسې پیچلې کړې ده.»
هغه دا هم وویل چې د طالبانو له چارواکو سرهیې د ښځو پر وضعیت خبرې کړې دي او تمه لري چې دا "ذهنیت د خبرو له لارې بدلون ومومي.»
د اقلیمي بدلون اغېزې، فقر او د شړل شویو افغانانو ستونزې هغه نور عوامل دي چې فلیچرد بحران اصلي عوامل وګڼل. نوموړي وویل: "افغانستان له کلونو جګړو وروسته اوس د وچکالۍ او طبیعي افتونو له امله هم له یوې نوې فاجعې سره مخ دی."
فلیچر د کندز په یوه ګرځنده روغتیايي مرکز کې له ښځو او ماشومانو سره ولیدل. یوه افغانه مېرمن، امنې، ورته وویل چې په ناروغه حالت کې مجبوره وه چې یو نیم ساعت پلي مزل وکړي ترڅو ځان روغتون ته د درملنې لپاره راورسوي.
هغې زیاته کړه: «موږ روغتون، داکټران او درمل نه لرو. حتا کله خو برېښنا هم نه وي.»
فلیچر وایي چې نړۍ باید له سیاستونو، بودیجوي فشارونو یا انتخاباتي نتیجهوو پرته، د انسان ژوند او کرامت ته بیا ارزښت ورکړي."موږ باید دا هېر نه کړو چې تر ټولو زیانمن خلک زموږ تر ټولو زیات پاملرنې مستحق دي. د مرستو پرېکون د نړۍوالو انتخابونو نتیجه ده، نه د افغانانو قصور.»
تر دې مخکې، د ژغورنې نړۍوالې کمېټې (ای ار سي) خبرداری ورکړی، چې د امریکا د بشردوستانه مرستو له کمېدو وروسته د افغانستان ۲۳ میلیونه وګړي د لوږې، ناروغیو او بېثباتۍ له جدي ګواښ سره مخامخ دي. دغه بنسټ خبرداری ورکوي، چې که اړینې مرستې ونه شي نو ستر ناورین پر لاره دی.
یاده کمېټه په خپل یوه تازه راپور کې ویلي، چې د دغو مرستو کموالی د ښځو او ماشومانو په ګډون ډېر زیات منفي اغېز پر هغو زیان منونکو خلکو کړی، چې تر ټولو زیاتې اړتیاوې لري.
د ژغورنې نړۍوالې کمېټې خبرداری ورکړی، چې که دوامداره مالي ملاتړ نه وي، نو زرګونه افغانې کورنۍ به له سختې لوږې، ناروغیو او فقر سره مخ شي.
دا اداره له نړۍوالې ټولنې، مرستندویه ادارو او خیریه بنسټونو غوښتنه کوي، چې د افغانانو ملاتړ دې وکړي.
تر دې دمخه یو شمېر نورو نړۍوالو سازمانونو هم خبرداری ورکړی، چې په افغانستان کې د بشري مرستو د کموالي له کبله بې وزله وګړي له سختو کړاونو او لوږې سره مخ دي.
