ګلف ټوډې راپور ورکړی چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د خپلې دویمې دورې په پیل کې د کډوالو پروګرام وځنډاوه او ویې ویل چې دا به تر هغه بیا نه پیلېږي، ترڅو چې د بهرنیو کډوالو راتګ د امریکا له ملي ګټو سره سم نه وي.
څلور میاشتې وروسته اوس روښانه شوې ده، چې څوک د امریکا له ګټو سره برابر ګڼل کېږي او څوک نه: شتمن او سپین پوستي سوېلي افریقايي کروندګر امریکا ته پرېښودل شول، خو له طالبانو تښتېدلي افغانان رد شول.
شاوخوا ۶۰ سوېلي افریقایان چې د حکومت په مالي مرسته واشنګټن ډي سي ته راوستل شوي، د بهرنیو چارو د مرستیال وزیر کریسټوفر او نورو لوړپوړو چارواکو له خوا یې هرکلی وشو.
هغوی ته به سمدستي د مېشتېدو اسانتیاوې، لکه کور، د خوړو مرسته او نور مالي ملاتړ برابر شي.
ټرمپ همداراز ژمنه کړې، چې دغه افریقایانو ته به د تابعیت اخیستو بهیر چټک شي، حال دا چې د امریکا تابعیت ته نور کډوال کلونه انتظار کوي.
ولسمشر ټرمپ په فبرورۍ کې ادعا کړې وه: «افریکانر قوم (سوېلي افریقايي سپین پوستي) د حکومت له خوا تمویلېدونکي نژادي تعصب څخه تېښته کوي. کله چې له هغه وپوښتل شول چې ولې دغې ډلې ته د استثنا حق ورکړل شو، هغه وویل: “ځکه چې هغوی وژل کېږي او دا نسل وژنه ده، چې تاسو پرې لیکل نه کوی.»
په همدې لړ کې، د امریکا اسقفیه کلیسا چې له کلونو راهیسې یې د کډوالو په مېشتولو کې له فډرالي حکومت سره همکاري کوله، اعلان وکړ چې نور به دا همکاري ختموي.
کلیسا تمه لرله، چې د سوېلي افریقا د کډوالو د ځای پر ځای کولو برخه به هم پر مخ یوسي، خو د حکومت وروستۍ پریکړې د هغوی له اخلاقي کرښې واوښتې.
د کلیسا مشر په یوه پرانیستي لیک کې ولیکل: «زموږ کلیسا تل د نژادي عدالت او پخلاینې لپاره کار کړی او زموږ تاریخي اړیکې له سوېلي افریقا کلیسا سره موږ ته اجازه نه راکوي چې دا پرېکړه ومنو.»
خو تر ټولو زیات دا پرېکړه افغانان ځپي، هغه افغانان چې د امریکا له پوځ سره یې د طالبانو پر ضد شل کلنه جګړه کې اوږه ورکړې وه.
هماغه ورځ چې د افریقایانو هرکلی کېده، د ټرمپ ادارې د زرګونو افغان کډوالو لپاره د "موقتي خوندیتوب حالت" یا TPS پای ته ورساوه او دغه کار د زرګونو هغو افغانانو هیلې هم له منځه یوړې چې لا امریکا ته د راتګ په تمه وو.
دې پرېکړې د هغو امریکایي پوځیانو غوسه راپارولې، چې له دغو افغانانو سره یې اوږه ورکړې وه. شان وینډایور، چې د امریکا د سمندري ځواکونو یو پخوانی افسر دی او د افغان اېواک په نوم د یوې غیر دولتي ادارې مشر هم دی، وویل: «زموږ پخواني سرتېري سخت غوسه دي. دا هېواد دغو خلکو ته ژمنې ورکړې وې. هغوی نه پوهېږي دا څه روان دي..»
د رویټرز خبري اژانس په حواله، ټاکل شوې چې ټرمپ له مسکو سره تر خبرو وروسته یو ځل بیا له زیلینسکي سره اړیکه ونیسي. ویل کېږي ټرمپ د ناټو له یو شمېر مشرانو سره هم تماسونه نیولي.
د کرملېن د ویاند په وینا، د ټرمپ او پوتین ترمنځ دا خبرې د استانبول د وروستیو مذاکراتو پر پایلو متکي دي.
سپینې ماڼۍ دا تماسونه د واشنګټن د دیپلوماتیکو هڅو برخه بللې او ویلي یې دي چې تر خبرو وروسته به رسمي اعلامیه خپره شي.
ټرمپ مخکې ویلي و، د دغو تماسونو هدف یې د وینې تویېدنې بندول دي.
ونس: پوتین په بنبست کې دی
د امریکا د ولسمشر مرستیال جي ډي ونس ویلي، دوی دا پایله اخیستې چې اوسنی وضعیت د یوه بنبست نښه ده. هغه وویل: «ولسمشر غواړي دا معلومه کړي چې پوتین واقعاً د جګړې ختمولو لپاره جدي دی که نه».
ونس دا هم زیاته کړې: « صادقانه، پوتین پخپله هم نه پوهېږي چې له دې جګړې څنګه ووځي، خو دا دوه اړخیزه لوبه ده. که روسیه خبرو ته علاقه ونه لري، امریکا به هم ووایي چې دا جګړه زموږ نه ده».
واشنګټن خبرداری ورکړی، چې که مسکو د سولې لپاره جدي نه وي، پر روسیې به نور بندیزونه هم ولګوي.
د سولې لپاره اروپايي فشارونه
تېره اونۍ د پوتین له خوا د مستقیمو مذاکراتو له وړاندیز وروسته، د روسیې او اوکراین استازي له ۲۰۲۲ راهیسې لومړی ځل په استانبول کې سره کښېناستل. دا لیدنه د ټرمپ تر فشار او د اوکراین او اروپایي هېوادونو د اوربند غوښتنو په پایله کې وشوه.
د جرمني، فرانسې، ایټالیا او بریتانیا مشرانو له امریکا سره، د جګړې د بندولو د لارو چارو په اړه خبرې کړې دي.
د جرمني صدراعظم فریدریښ مېرڅ او د ایټالیا صدراعظمې جورجیا ملوني ویلي، اروپا تر اوسه له دې پرېکړې لرې ده چې اوکراین ته پوځیان واستوياو تمرکز یې اوس پر بېقید او شرطه اوربند دی.
د بریتانیا صدراعظم کییر سټارمر د یکشنبې په ورځ له دغو مشرانو سره ټیلیفوني خبرې کړې دي.
د فرانسې ولسمشر امانویل مکرون هم په ایکس (پخوانی ټویټر) کې لیکلي: « پوتین باید سبا وښيي چې د سولې اراده لري، او هغه ۳۰ ورځنی اوربند ومني چې ټرمپ وړاندیز کړی او د اوکراین او اروپا له ملاتړه برخمن دی».
روسیې د یکشنبې په ورځ له جګړې راهیسې تر ټولو ستر ډرون برید پر اوکراین ترسره کړ.
د اوکراین استخباراتو ویلي، روسیې شاید د وچو ترمنځ د یوه بالستیک توغندي د ازموینې نیت هم درلود، خو دا ادعا تر اوسه نورو سرچینو نه ده تایید کړې.
پوتین مخکې ویلي و، چې که اوکراین غواړي جګړه ختمه شي، باید د ناتو له غړیتوب رسمي انکار وکړي او له هغو څلورو سیمو څخه چې روسیه یې خپل ملکیت بولي، شاتګ وکړي.
اوس مهال روسي ځواکونه د اوکراین شاوخوا پنځمه برخه خاوره تر خپل کنټرول لاندې لري.
