د ملي ټلویزیون پخوانی رییس او د چارو شنونکی
روسیه لومړنی حکومت او لومړنی نړیوال ځواک شو چې د طالبانو حکومت یې په رسمیت وپېژنده. د دې خبر له خپرېدو وروسته، له تمې سره سم، په افغان سیاستوالو، مدني فعالانو او عام ولس کې د غوسې او نارضایتۍ یوه څپه خپره شوه.
ځینو ټویټونه وکړل، ځينو اعلامیې ورکړې او ځینو د روان او راتلونکي وضعیت په اړه بېلابېل اټکلونه وړاندې کړل.
چا وویل چې روسیه خپل سیمهییز ځواک ثابتوي. ځینو نورو وویل چې دا به د طالبانو د سیاسي زوال لامل شي او د جیوپولیتیکي سیالیو په مهرو بدل شي. ځینو ګواښ وکړ چې نور هیوادونه به هم د روسیې پر لاره روان شي او ځینو پر روسیې نیوکې وکړې چې طالبانو سره د معاملې په لړ کې یې د هغوی د بشري حقونو د نقض پر چلند سترګې پټې کړې او بالخصوص له افغان ښځو او نجونو سره د طالبانو مستبدانه چلند ته یې پام ونه کړ.
خو له دې ټولو سره اصلي پوښتنه دا ده: چې موږ ولې په دې اقدام دومره حیران یو؟
روسیې خو د افغانستان له سقوط وروسته طالبانو سره اړیکې نه دي پيل کړې. دا اړیکې لا هغه وخت پيل شوې وې چې د افغانستان اسلامي جمهوري نظام فعال و. په همغو کلونو کې د پخواني ولسمشر کرزي، یونس قانوني، عطا محمد نور، محمد محقق، فوزیه کوفي، عبدالرب رسول سیاف اوصلاح الدین رباني په شمول ځينې سیاسیون او جهادي مشران مسکو ته له طالب مشرانو سره لیدلو لپاره تللي وو. سره لهدې چې افغان حکومت خبرداری ورکړی و چې دا ډول ناستې به د هیواد ملي حاکمیت ته زیان ورسوي، خو دا خلک بیا هم مسکو ته لاړل او له طالبانو سره یې ولیدل.
وروسته په دوحه کې هم د جمهوري نظام له سقوط څو میاشتې مخکې د روسیې، چین، ایران او نورو هیوادونو دیپلوماتان له طالب مذاکره چیانو سره د روغبړ لپاره په لیکه ولاړ وو. جالبه دا ده چې دا ناستې او کتنې پټې هم نه وې، ښېښکاره وې او داسې یې ښودله چې نړیوال ځواکونه له جمهوري نظام وروسته افغانستان لپاره چمتووالی نیسي.
که موږ دا هر څه په خپلو سترګو لیدلي، د روسیې پرېکړې ولې ټکان راکړ؟
ایا موږ نه پوهېږو چې افغانستان چا طالبانو ته وسپاره؟ولې اوس داسې څرګندوو چې ګواکې خبر نه وو او څه مو نه لیدل؟
زموږ لویه ستونزه هغه وخت هم دا وه او اوس هم دا ده چې ناسمې محاسبې کوو او له بده مرغه همدا تېروتنه بیا بیا تکراروو.نن هم د ځان، خپل فکر، حرکت او روایت د منسجمولو پر ځای لاس تر زنې په دې تمه ناست یو چې یو څوک به راشي او چا چې د افغانستان د سقوط زمینه برابره کړه، موږ سره به یې په بیا را ژوندي کولو کې مرسته وکړی.
طالبان نه مشروع حکومت لري او نه د حکومت کولو ظرفیت لري. د طالبانو حکومت مسوول او حسابده دولت نه دی. دا یوه وسله واله ډله ده چې پر خلکو یې ځان تحمیل کړی دی. دوی واضح بنسټيز جوړښتونه نه لري، پرېکړې یې د بندو دروازو تر شا د یوې وړې ډلې له خوا کېږي او د دې پرېکړو اساس یې هم قانون او پالیسي نه ده. اساس یې د ډلې ګټې او د دوی ایډيالوژي ده. طالبان نه شفافیت پېژني، نه حسابدهي پېژني، نه د قانون حاکمیت پېژني او نه ولس ته حساب ورکوي.
پر دې سربېره طالبانو افغانې ښځې له تعلیم نیولې تر کار او سیاسته پورې، د ژوند له ټولو اړخونو څخه فنا کړې دي. د بیان ازادي یې زندۍ کړې. خپلواکې رسنۍ ګونګې دي او دوی چې د اسلام په نامه کوم کارونه کوي، هغه اسلام نه دی. دوی له اسلام څخه د خلکو د ځپلو لپاره کار اخلي او د اسلام په جامه کې غیراسلامي کارونه کوي.
بل لور ته ولس وږی دی. اقتصاد شیندل کېږي. ځوانان تعلیم او فرصتونو ته لاسرسی نه لري او د نهیلۍ له امله پکې د افراطیت تمایل په زیاتېدو دی.
کوم هیوادونه چې د روسیې په تقلید، د طالبانو په رسمیت پېژندلو ته چمتووالی نیسي، هغوی د افغانستان او افغانانو پر دې ترخو واقیعتونو سترګې پټې کړې دي. د هغوی دا پرېکړه د عدالت او انساني کرامت پر اساس نه ده. هغوی یوازې خپلو ګټو او لنډمهاله ستراتیژيک موقف ته ګوري.
د طالبانو تر واک لاندې افغانستان په یوه سرلوڅي زندان بدل شوی دی. دا ډول مستبد نظامونه ښايي قوي ښکاره شي، خو تاریخ ښودلې او زه باور لرم چې دیکتاتوري او استبداد دوام نه کوي. شرط یې دا دی چې افغانان باید سره متحد شي. شرط یې دا دی چې پر تعلیم او ځوانانو پانګونه وشي. شرط یې دا دی چې دیاسپورا په ډلګېو، قومونو او افرادو ونه وېشل شي او د یوه واحد هدف لپاره کار وکړي چې هغه باید: د طالبانو له منګولو د افغانستان ازادول وي.
زه د روسیې له لوري د طالبانو په رسمیت پېژندلو ته تعجب نه کوم او نه دا پرېکړه جیوپولټيک بدلون ګورم. زه دا یوه هینداره ګڼم، هغه هینداره چې زموږ خپلې ترخې ناکامۍ راښيي:
- په سیاسي بدیل رامنځته کولو کې ناکامي
- په حتی لومړنۍ کچه د یووالي رامنځته کولو کې ناکامي
- له سقوط وروسته افغان ولس ته د هیله مندۍ په ورکولو کې ناکامی
څلور کلونه تېر شول. استبداد پياوړی کېږي، خلک تر پخوا ډېر ځپل کېږي، عمل ته اوس ډېره بېړنۍ اړتیا لیدل کېږي، خو اپوزیسیون له بده مرغه همغسې سره وېشلی او ضعیفه دی او نفاق پکې ورځ تر بلې پراخېږي. موږ په دې دومره کلونو کې د یوه ملي دریځ رامنځته کولو پر ځای جلا جلا حرکتونه رامنځته کړي چې لامل یې هم زیاتره د سیاسي توپير پر ځای، شخصي سیالۍ او مخالفتونه دي.
راځئ له ځان څخه صادقانه دا وپوښتو چې موږ څه کړي؟
زموږ زیاتره سیاسي مشران، د هغو په شمول چې د پخوانیو ناکامیو لامل دي، د رهبرانو پر ځای د انجیو د مشرانو په توګه فکر او چلند کوي. دوی اعلامیې ورکوي، کنفرانسونو ته ځي، خو لرلید نه لري، جوړښت نه لري او د راتلونکي لپاره لارنقشه یې نشته. څوک چې له افغانستان څخه بهر دي هغوی تر پخوا ډېر وېشل شوي دي او څوک چې په افغانستان کې دننه دي، یا غلي دي، يا منزوي شوي او یا یې څوک خبرې ته غوږ نه نیسي. افغان ولس په منځ کې ګیر شوی او هیله مندي یې ورځ تر بلې کمېږي.
د سقوط له لومړیو ورځو څخه راهیسې د رهبرۍ تشه رامنځته شوې ده. نه مسیر معلوم دی، نه همغږي شته او نه ګډ لیدلوری جوړ شوی دی.
ما خپله په تېرو څلورو کلونو کې له پخوانیو ولسمشرانو څخه نیولې تر پوځي قوماندانانو، نخبه ګانو، ځوانانو، فعالانو او مخورو سره لیدلي دي. دوی ټول وایي: چې یو څه باید وکړو. خو یو هم د ګډ کار کولو لېوالتیا نه لري. ځانځاني ډېره شوې، باور ختم شوی او پایله یې دا ده چې یو ملي حرکت هېڅکله رامنځته نه شو.
موږ چې خپلو کې یو بل سره نه شو کېناستلې، دا تمه څنګه لرلی شو چې نړۍ دې زموږ ملاتړ وکړي؟همدا اوس چې څوک د روسیې پرېکړه غندي، ایا دوی د افغانستان لپاره یوازې یو ځل په یوه مېز سره کېناستلی شي؟
ایا دوی د افغان ولس او بالخصوص هغو مېرمنو لپاره دا کار کولای شي چې د طالبانو تر واک لاندې ځورېږي؟یوازې روسیه نه ده. امریکا او سیمه ییز قدرتونه هم ښایي دا لاره انتخاب کړي. ځینې به یې د ستراتژيکو ګټو په خاطر او ځينې نور به یې د ستړیا او بې تفاوتۍ له امله انتخاب کړي او طالبان به ورو ورو په نړیواله کچه ومنل شي.
د اوس لپاره اصلي پوښتنه دا نه ده چې نړۍ څه کوي؟ اصلي پوښتنه دا ده چې موږ څه کوو؟
افغانستان یوازې په ټوېټونو نه ازادېږي.افغانستان یوازې په بحثونو، کنفرانسونو او نمایشي پرېکړه لیکونو نه رغېږي.دا یوووالی غواړي، ګډ کار غواړي، سیاسي جرئت غواړي او مشترک هدف غواړي.
تر څو چې موږ افغانان ګډه اراده پيدا نه کړو او د یو بل تر څنګ ونه درېږو، تر هغه وخته پورې بدلون نه راځي. نه طالبان بدلېږي، نه یې نړیوال مشروعیت بدلېږي او نه زموږ قسمت بدلېږي.
