د طالبانو د بیا واکمنۍ څلورمې کلیزې په درشل کې یوشمېر افغان مېرمنې ګېله کوي، چې نړۍ له دوی مخ اړولی او پر کابل د حاکمې ډلې له لوري پر دوی د بندیزونو تر څنګ محدودیتونه ورځ تر بلې زیاتېږي.
د انډېپېنډېنټ ورځپاڼې موندنو ښوولې، چې د طالبانو روانه واکمنۍ کې د ښځو محدودېدو په تړاو ملاهبت الله ۱۰۰ فرمانونه صادر کړي. یادې ورځپاڼې لیکي، چې د روان زېږدیز کال (د جنورۍ په ۸مه) طالبانو په هرات کې د شبانې په نوم یوه ښوونکې فېسبوک کې د لیکنې له امله ونیوله. هغې د نجونو د ښوونځیو تړل کېدو او د ښوونکو د تنخواوو تر څنګ د کمو امکاناتو په تړاو یاد پوسټ کې شکایت کړی و. هغې لیکلي و: «زما لورې، موږ وبښه د هغه څه لپاره چې پر تا مو وکړل. موږ له دې وحشي ډلې څخه حتی تښتېدلی هم نهشو.»
تر دې پوسټ وروسته طالبانو نوموړې ته د یو پېغام له لارې ګواښ وکړ، چې ژر تر ژره دې خپل پوسټ بېرته ړنګ کړي. شبانې زیاته کړې: «په زندان کې وحشتناک حالت و، اوبه او ډوډۍ نه وه، په تیاره او بې کړکۍ کوټه کې بندیان ساتل کېدل. د شپې به ساتونکو ښځې له ځان سره وړلې او کله چې به بېرته راغلې، ویل به یې چې پر دوی تېری شوی دی». هغه یوه میاشت وروسته خوشې شوه؛ خو لا هم په وېره کې ژوند کوي.
افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت (یوناما) د روانې میاشتې د راپور له مخې؛ له ۷۸ سلنې ډېرې افغان نجونې او مېرمنې اوس زدهکړو، کار او مسلکي روزنې ته لاسرسی نهلري. د ښځینه روغتیايي کارکوونکو کمښت د ښځینه ناروغانو ژوند له ګواښ سره مخ کړی. انډیپنډنټ زیاتوي، چې په ځینو سیمو لکه هرات کې ښځې اړې دي په بشپړه توګه ځانونه حجابونو کې پټې کړي او له محرم پرته له کوره هم نهشي وتلای.
انډیپنډنټ د عاصمې په نوم د یوې کابل مېشتې حقوقي مشاورې په حواله لیکلي، چې د کورني تاوتریخوالي ښکار ښځې د دوه ډوله «دوزخي» انتخابونو سره مخ دي. یا به د مېړه کور ته ستنېږي او یا به زندان ته ځي، چې ډېری ښځې بیا دوېیمه لاره غوره ګڼي. هغې همدا راز د ښځو پر وړاندې د جنسي تېریو او فزیکي تاوتریخوالو ته هم اشاره کړې ده.
د ښځو د حقونو فعاله جولیا پارسي چې په ۲۰۲۲کال کې یې د طالبانو د مشر انځور د سوځولو له امله نیول شوې وه، اېنډېپنډنټ ته ویلي چې په بند کې یې رواني او فزیکي شکنجه لیدلې، د کورنۍ د ځورولو ګواښونه او سپکاوی ورته شوی.
د بشري حقونو کارپوهه زبیده اکبر بیا وایي، چې طالبان پر ښځو د جنسي ځورونې، وهلو ډبولو، قومي سپکاوی، له خوړو او درملو محرومول او د شپې لهخوا د پوښتنو کولو له لارې فشار راوړي. هغې انډیپنډنټ ته ویلي، چې دغه نیونې «قانوني» نهدي او طالبان ښځې له کورونو یا کوڅو څخه پورته کوي.
اکبر ټینګار کړی: «نړۍ باید پام وکړي او طالبان دې ته اړ کړي، چې له افغان مېرمنو سره روان ناسم چلند پای ته ورسوي او ټول ۱۳۰ صادر شوي فرمانونه لغوه کړي.» د یادې ورځپاڼې په باور؛ ډېرې ښځې له زندانونو څخه تر خوشې کېدو وروسته هم د خوندیتوب احساس نهلري او له کورونو څخه د وتلو جرات نهکوي.
