د کونړ زلزله ځپلو ته ورغلی احمد ولي هوتک: خلک باید د زیانمنو کورنیو سره بېړنۍ مرستې وکړي

د افغانستان د ازادو سیالیو اتل احمدولي هوتک کونړ ته د زلزله ځپلو لیدو پرمهال ویلي، چې د سیمې خلک خورا بد ناورین څخه تېرېږي او باید لازمې مرستې ورسره وشي.

د افغانستان د ازادو سیالیو اتل احمدولي هوتک کونړ ته د زلزله ځپلو لیدو پرمهال ویلي، چې د سیمې خلک خورا بد ناورین څخه تېرېږي او باید لازمې مرستې ورسره وشي.
هغه پر انسټاګرام پاڼه د یوه کوچني زلزله ځپلي انځور سره لیکلي: «ماشومان چې مسکا یې هېره شوې او مېندې نور د خپلو بچیانو غږ نه اوري».
نوموړي زیاته کړه: «په کونړ کې مې داسې ماشومان ولیدل، چې د کورنۍ ټول غړي یې لا لاسه ورکړي وو او یوازې پاتې شوي. دوی له اوښکو ډکې سترګې او مات زړونو باندې ژوند کاوه». د هوتک په خبره؛ داسې توري نهلري چې د دغه ناورین وضعیت پرې بیان کړي.
د ازادو سیالیو دغه اتل (د چنګاښ په ۶مه) بېلاروس کې خپل یو روسی سیال مات کړ او بریا یې خپله کړه. تر دې لوبې وروسته اوس هغه د افغانستان په ختیځ کې د کونړ زلزله ځپلو سره څنګ په څنګ ولاړ دی او خپل ملاتړ یې هم څرګند کړی دی. همدا راز د بېلابېلو ورزشونو لوبغاړي، د مرستندویه ادارو استازي او د خیریه بنسټونو مسوولین هم د کونړ زلزله ځپلو ته ورغلي او له خلکو یې غوښتي، چې ژر تر ژره بېړنۍ مرستې وکړي.


په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د خوړو نړۍوالو سازمان مشر جان ایلیف خبرداری ورکړی، چې د زلزله ځپلو لپاره د دوی بودجه او مرستې مخ په خلاصېدو دي. هغه ویلي، د دوی مرستې به یوازې تر راتلونکو څلورو اونیو پورې ورسېږي؛ خو د اوږدمهال لپاره به د زلزله ځپلو ستونزې اوارې نهکړي.
نوموړي هممهاله زیاته کړې، چې یوازې د لومړنیو اړتیاوو د پوره کولو لپاره دوی له خپلو اوسنیو امکاناتو د زلزله ځپلو سره مرستې کولای شي. د ملګرو ملتونو د شمېرو له مخې؛ د ۲۰۲۵ کال لپاره د افغانستان بودجه تر ۳۰۰ مېلیونه ډالرو کمه ده، په داسې حال کې چې دغه شمېر په ۲۰۲۲ کال کې چې د طالبانو د واکمنۍ لومړی بشپړ کال و، له ۱.۷ مېلیارد ډالرو زیات و.
درانه تلفات او ویجاړۍ
د طالبانو د رسمي شمېرو په بربنسټ، تر اوسه د وژل شویو شمېر ۱۴۵۷ تنو ته رسېدلی او د ټپیانو شمېر له ۳۳۹۴ څخه اوښتی دی. شاوخوا ۶۷۰۰کورونه هم وران شوي دي. ملګري ملتونه خبرداری ورکوي، چې ښايي دغه شمېرې لا زیاتې شي؛ ځکه ډېری کسان تر اوسه د نړېدلو خټینو کورنو لاندې پراته دي. لومړۍ زلزلې د یکشنبې په سهار د ریښتر په ۶ درجو د کونړ او ننګرهار ولایتونه ولړزول، چې په وروستیو کلونو کې تر ټولو مرګونې زلزله ګڼل کېږي. د سېشنبې په ماښام بیا د ریښتر په کچه ۵.۵ یوه بله زلزله رامنځته شوه چې د ژغورنې عملیات یې ګډوډ کړل او د غرونو ښویېدو له امله د لرې پرتو کلیو لارې وتړل شوې.
په زیانمنو سیمو کې کړکېچن وضعیت
په کونړ کې د طالبانو د طبیعي پېښو د مخنیوي رییس ویلي، چې د مرستو د همغږۍ لپاره یو کمپ جوړ شوی او دوه نور مرکزونه د ټپیانو د لېږد، د مړو ښخولو او د ژغورنې عملیاتو مسوولیت لري. سره له دې، لا هم د هوايي مرستو سخته اړتیا شته. افغانستان کې د خوړو نړۍوال سازمان مشر په خبره: «د خوړو نړۍوال پروګرام څو میاشتې وړاندې چورلکه درلوده؛ خو له بده مرغه د بودجې د کموالي له امله مو هغه له لاسه ورکړه».
په ځینو کلیو کې کورنۍ په بشپړ ډول نابودې شوې دي. ژوندي پاتې شوي خلک په خپلو لاسو د خپلو عزیزانو په لټه کې دي او جسدونه د سیمهییزو وسایلو پر مټ لېږدوي. د کونړ په «لولام» کلي کې یوې ۶۳ کلنې ښځې چې کور یې وران شوی، وویل: «درې ورځې کېږي، چې د مرستې انتظار باسو؛ خو زموږ غږ څوک نه اوري. اوس یوازې پر خدای تکیه لرو. نه کور لرو او نه د خوړلو لپاره توکي».
د بېړنیو مرستو غوښتنه
د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر (OCHA) د ښځو او ماشومانو پر زیانمنوالي په ټینګار سره، د بېړنۍ سرپناه، خوراک، څښاک اوبو، طبي وسایلو او د روغتیايي اسانتیاوو د برابرولو غوښتنه کړې ده. د بې پولې ډاکټرانو موسسې (MSF) هم په دوو زیانمنو روغتونونو کې د ټپیانو د درملنې لپاره بسترونه جوړ کړي او د مرستو غوښتنه یې هم کړې ده.
افغانستان د اوږدو جګړو، پراخ فقر او د نړۍوالو مرستو د کمېدو له امله سخت ځپل شوی هېواد دی. کارپوهان خبرداری ورکوي، که بېړنۍ مرستې ور ونه رسېږي، د هېواد ختیځ کې به اوسنی بشري ناورین د تېرو وختونو پرتله بېساری او لا پراخ شي.

د طالبانو د دفاع وزارت وایي، چې د هېواد په ختیځو ولایتونو کې د وروستیو زلزلو له امله د خلکو د ژغورنې او مرستې په موخه د هوایي ځواک له لوري په درېیو ورځو کې په ۱۸۵ الوتنو سره ۲۰۶۰تنه زیانمن شوي کسان او شاوخوا ۲۳,۱۰۰کیلوګرامه درمل او خوراکي توکي لېږدولي دي.
د دغه وزارت د خبرپاڼې له مخې، د مرستو او لېږد بهیر د کونړ، ننګرهار او کابل تر منځ ترسره شوي دي. په ټوله کې د درېیو ورځو په ترڅ کې ۱۸۵الوتنې شوې دي.
خبرپاڼه زیاتوي، چې د لومړۍ ورځې په ترڅ کې ۸۳الوتنې شوې چې پکې ۱۰۰۰تنه زیانمن وګړي کابل ته لېږدول شوي دي.
همداراز د دویمې ورځې په ترڅ کې ټولټال۷۲الوتنې شوې او د راپور له مخې ۳۶۱تنه ټپیان، ۵۴۰تنه د ټپیانو خپلوان، د مرستندویه ځواکونو غړي او ورسره یوځای شاوخوا ۱۰زره کیلوګرامه تجهیزات انتقال شوي دي.
په خبرپاڼه کې راغلي دي، چې د درېیمې ورځې په ترڅ کې ۳۰الوتنې شوې، چې په ترڅ کې یې ۱۱تنه ټپیان، ۱۴۸تنه د ټپیانو خپلوان او د ژغورنې ډلې له ۱۳,۱۰۰کیلوګرامه درملو او خوراکي توکو سره یوځای کونړ ولایت ته لېږدول شوي دي.
د طالبانو د دفاع وزارت زیاتوي، چې د یادو عملیاتو په ترڅ کې ټولټال ۲۰۶۰تنه وګړي او له ۲۳زره کیلوګرامو ډېر توکي د هوایي ځواکونو په مرسته اړوندو روغتیایي مرکزونو ته رسېدلي دي.
د طالبانو د دفاع وزارت په داسې حال کې د چورلکو د الوتنو په اړه معلومات خپروي، چې تېره ورځ د کونړ یو شمېر اوسېدونکو په چورلکو کې د طالبانو د مشرانو پر سفرونو نیوکه کړې وه او ویل یې چې دغه چورلکې دې د ټپیانو د انتقال لپاره وکارېږي.
د ځایي سرچینو په وینا، د طالبانو هر چارواکی چې زلزلهځپلو سیمو ته ځي، چورلکې ورته په تمه وي او دا د ټپیانو د لېږد چاره ټکنۍ کوي.
د ننګرهار ولایت د رسنیو دفتر د ویډيوګانو له مخې، د طالبانو د عامې روغتیا وزیر جلال جلالي، د کلیو بیارغونې وزیر ملا محمد یونس اخوند، د ښار جوړونې وزیر نجیب الله حیات ترڅنګ ددې ډلې د ننګرهار والي محمد نعیم اخوند په یوه نظامي چورلکه کې انتقال شوي دي.
د دوی د معلوماتو له مخې، دې چورلکې څلور ساعته په کونړ کې تېر کړي دي او د ویډیو پر اساس یوازې د طالبانو یاد چارواکي له چورلکو راښکته کېږي.

د قطر د امیر شېخ تمیم بن حمد ال ثاني، په لارښوونه د دغه هېواد بشري مرستې په څلورو الوتکو کې کابل ته ورسېدې. په دې مرستو کې ګرځنده روغتیايي مرکزونه، طبي تجهیزات، د استوګنې لپاره اړین توکي او یو شمېر نور توکې شامل وه.
د قطر د امیر شېخ تمیم بن حمد ال ثانې په لارښوونه د درملو او تجهیزاتو څلور الوتکې د چهارشنبې په ورځ (د وږي ۱۲مه) کابل ته ورسېدې.
په خبرپاڼه کې ویل شوي، چې دغه مرستې د قطر د پراختیايي صندوق له خوا برابرې شوې او شاوخوا ۱۱ زره اړمنو کسانو ته به ورسېږي.
د قطر دولت د دې مرستو په اړه ویلي: «یادې مرستې د قطر دولت له خوا د هوايي پُل د عملیاتو یوه برخه ده، چې موخه یې د افغان ورور ملت له کړاوونو سره مرسته ده.»
افغانستان ته د قطر د پلاوي او د مرستو رسولو مشري د دغه هېواد د نړۍوالې همکارۍ د دولت وزیرې مریم بنت علي بن ناصر المسند کوله.
دوی ویلي، چې له افغانانو سره دا مرستې د دوامداره ملاتړ په چوکاټ کې تر سره کېږي.

د طالبانو تر واک لاندې د سرې میاشتې ادارې د سره صلیب له کمېټې او د نړۍوال فدراسیون له مسوولینو څخه د زلزلهځپلو کورنیو لپاره د بېړنیو مرستو غوښتنه کړې ده. په ناسته کې له زلزلهځپلو کورنیو سره د بشري مرستو پر زیاتوالي ټينګار شوی.
د طالبانو تر واک لاندې د افغان سرې میاشتې ادارې د چهارشنبې په ورځ (د وږي ۱۲مه) په یوې خبرپاڼه کې ویلي، چې شهاب الدین دلاور د زلزلهځپلو کورنیو لپاره د نړۍوالو مرستندویه ادارو څخه د همکارۍ غوښتنه کړې.
شهاب الدین دلاور د سره صلیب نړۍوالې کمېټې له مشرې کترینا ریتز او د نړۍوال فدراسیون له مشر جي سینګال سره په ناسته کې د زلزلهځپلو وضعیت ارزولی او ټينګار یې کړی، چې د قربانیانو له کورنۍ سره دې بشري مرستې زياتې شي.
د دواړو مرستندویه ادارو مسوولینو د همکارۍ ډاډ ښودلی.
پر طالبانو نیوکه کېږي، چې تر ډېره له زلزلهځپلو سره د هر اړخېزې مرستې لپاره منظم پلان نه لري او تر ډېره تکیه پر خوراکي توکو ده.
تېره ورځ ځینو سرچینو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته ویلي و، چې طالبان یو شمېر روغتيايي ډلو ته اجازه نه ورکوي، چې سیمې ته ولاړ شي.
طالبانو له دې روغتیايي ډلو غوښتی: «که په خوراکي برخه کې مرسته کوي، دوی ته یې وسپاري که نه نو په سیمه کې ډاکټرانو ته اړتیا نه شته.»

ترکیې د ۲۵ ټنه مرستو یوه جوپه، چې د استوګنې توکي، د حفظالصحې کېټونه او خوراکي مواد پکې شامل دي، کونړ ته لېږلې ده. دغه مرسته د تېرې یکشنبې د شپې د ۶ درجې زلزلې له امله د طالبانو د بېړنۍ غوښتنې په ځواب کې ترسره شوې ده.
د ترکیې د افتونو او بېړنیو حالاتو ادارې چارواکي ویلي، چې دغه مرستې به د افغاني سرې میاشتې او د ترکیې د سرې میاشتې په همکارۍ زلزلهځپلو کورنیو ته ووېشل شي.
سيف الدین کارابولوت، چې د یادې ادارې د نړیوالو بشري مرستو د څانګې مشر دی او د مرستو د لېږد مشري کوي رسنیو ته ویلي، چې کونړ د دې زلزلې تر ټولو سخت ځپل شوی ولایت دی.
د نوموړي په وینا، د ځایي چارواکو د وروستیو معلوماتو له مخې، لږ تر لږه ۱۴۵۷ کسان وژل شوي او له درې زره ډېر نور ټپيان دي.
کارابولوت زیاته کړه چې د ترکیې د ولسمشرۍ، د کورنیو چارو، د بهرنیو چارو او د ملي دفاع وزارتونو تر همغږۍ وروسته، دا مرستې د کایسري له ایرکیلت هوايي ډګر څخه د ترکیې د هوايي ځواکونو د A۴۰۰M پوځي الوتکې له لارې جلال اباد ته استول شوي.