د تاجکستان حکومت افغان کډوالو ته ۱۵ ورځې ضرب الاجل ټاکلی څو له دغه هېواده ووځي. ځینو سرچینو افغانستان انټرنشنل - پښتو ته ویلي، چې له څو اوونیو راهیسې د تاجکستان پولیسو د افغان کډوالود نیولو، توقیف او بیا جبري ستنولو لړۍ چټکه کړې ده او دا لړۍ ورځ تر بلې پراخېږي.
د وروستي جمهوري نظام د ولسمشر لومړي مرستیال امرالله صالح ویلي، چې که د افغان کډوالو له ډلهییز اخراج وروسته د ایران اقتصاد، په ځانګړې توګه د تولید، ودانیزو چارو او خدماتو سکتور له رکود سره مخ شي، نو دا به د اقتصادي سبوتاژ یوه طرحه وي. هغه ددې طرحې پلي کوونکي « پنځمه ستنه» بللي.
د افغانستان لپاره د امریکا پخواني ځانګړي استازي زلمي خلیلزاد له ایرانه د افغان کډوالو د اېستلو پر څرنګوالي نیوکه کړې او وایي، چې ایران باید د کډوالو د اېستلو بهیر ورو کړي، ترڅو د ګډوډۍ مخه ونیول شي.
د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ (UNHCR) په یوه تازه راپور کې ویلي، چې له ایران څخه د افغان کډوالو د اېستلو لړۍ خورا شدیده شوې او یوازې په تېرو ۳۰ ورځو کې نږدې ۵۰۰،۰۰۰ افغانان له دغه هېواده په جبري ډول ستانه کړای شوي دي.
د روغتیا نړیوال سازمان د افغانستان په پولو او کرښو کې د یو زیات شمېر راستنېدونکو ښځو او ماشومانو د روغتیايي اړتیاوو د پوره کولو لپاره د بېړنیو مرستو غوښتنه کړې ده.
یو ۶۰ کلن افغان کډوال باقر رضایي د ایران په زابل کې د کډوالو په یوه کمپ کې د جبري کار، سختې ګرمۍ او تندې له امله مړ شوی دی. کورنۍ یې وايي چې ایراني چارواکو دوی له اوبو او خوړو پرته په کمپ کې بند کړي وو.
د ایران د کورنیو چارو وزارت د اتباعو او کډوالو چارو رییس نادر یاراحمدي ویلي چې افغان کډوال کولای شي د خپلو حقونو د ترلاسه کولو لپاره وړیا وکیل وګوماري. هغه څرګنده کړه چې افغان کډوال کولای شي د خپلوانو یا د طالبانو د کونسلګرۍ په مرسته، له مالي لګښت پرته خپل حقونه تعقیب کړي.
د افغانستان د پخواني حکومت د سولې د مرکچي پلاوي مشر وايي، چې له ایران او پاکستانه د افغان کډوالو بېسارې اېستل په یوه بشري ناورین بدلېږي.
د پښتون ژغورنې غورځنګ مشر منظور احمد پښتین د افغان کډوالو پر وړاندې د ایران د «ظالمانه او بېرحمه» چلند په اړه جدي اندېښنه څرګنده کړې او د دغه هېواد له حکومته یې غوښتي چې د افغان کډوالو جبري اېستل بند کړي.
افغانستان د ایران لهخوا د نږدې نیم میلیون افغانانو د جبري اېستلو له امله له یوه نوي بشري ناورین سره مخ شوی دی. دغه افغانان چې زیات شمېر یې بې اسناده کډوال دي، په ناڅاپي توګه اړ شول چې ایران پرېږدي او افغانستان ته ستانه شي.
د ایران د سیستان او بلوچستان والي منصور بیجار اعلان کړی، چې د یوې ملي پرېکړې له مخې ټولې ځايي دولتي ادارې چمتو دي؛ څو له دغه ولایته د افغانانو د اېستل کېدو په تړاو اقدامات وکړي.
د هرات لپاره د طالبانو د اطلاعاتو او فرهنګ مشر او د کډوالو د چارو د کمېسیون د اطلاعاتو او عامه پوهاوي کمېټې مسوول احمد الله متقي وايي، چې په ورځنۍ کچه له ایرانه د افغان کډوالو د ستنولو لړۍ روانه ده.
د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزیر مولوي عبدالکبیر له خپلو کارکوونکو سره په اداري ناسته کې له ایرانه د ستنېدونکو افغان کډوالو د اېستل کېدو بهیر ارزولی دی. هغه ویلي، په هرات، فراه او نیمرزو ولایتونو کې دې د کډوالو د احتمالي څپو ډېرېدو ته تدابیر ولري.
د کډوالو ستونزو ته د طالبانو د رسېدنې کمېټې غړي احمدالله وثیق له ایرانه د افغان کډوالو ډلهییزې اېستنې ته په اشارې سره ویلي، چې په یوه وار د ګاونډیو له لوري د کډوالو ستنولو پرېکړه «ناعادلانه او ظالمانه» ده.
د حزب اسلامي مشر ګلبدین حکمتیار په خپلو تازه څرګندونو کې له ایران څخه غوښتی، چې د افغان کډوالو جبري او له ناوړه چلنده ډک اېستل ژر تر ژره بند کړي.
له ایران څخه د میلیونونو افغان کډوالو د اېستلو پرېکړې د افغانستان د بشري وضعیت لپاره یوه نوې ناورینزېږونکې څپه رامنځته کړې ده. ملګري ملتونه وایي، که چټکه او د همغږۍ هڅې ونهشي، نو دا روانه څپه به د کډوالو د مدیریت یوه لویه فاجعه وزېږوي.
په هرات کې د طالبانو د اطلاتو او کلتور رییس ویلي، چې له ایران څخه د افغان کډوال د راستنولو لړۍ دوام لري او په تېرو دوو ورځو ۷۳ زره افغان کډوال د اسلام کلا له لارې راستانه کړل شوي دي.
د طالبانو له پېښو سره د مبارزې او چمتووالي اداره وايي، له ایران نه په جبري توګه اېستل شویو کډوالو وضعیت ته د اغېزناکې، چټکې او منظمې رسېدنې په موخه، په نیمروز ولایت کې د یوه لنډ مهالي میشتغالي د جوړېدو چارې پیل شوې دي.
ایران په وروستیو اوونیو کې د افغان کډوالو ډلهییز اېستل چټک کړی او تر دې دمه سلګونه زره افغان کډوال له دغه هېواده اېستل شوي دي. پر افغانانو سربېره، یو شمېر ایرانیانو هم د دغه هېواد د پوځیانو له لوري له افغان کډوالو سره د ناوړه چلند په اړه سختې نیوکې کړې دي.
د ایران د خراسان رضوي ولایت چارواکي وایي، چې د دوغارون له لارې شاوخوا ۴۹۰ زره افغان کډوال په خپله خوښه له ایران څخه وتلي دي. خو راپورونه څرګندوي، چې افغان کډوال د ایران له اړخه د جبري تګ او غېر انساني چلند سره مخ دي.
په هرات ولایت کې د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور مشر مولوي احمد الله متقي وایي، چې یوازې د تېرې ورځې په اوږدو کې له ایران څخه تر ۳۸ زره ډیر افغان کډوال بېرته هېواد ته راستانه شوي دي.
ملګرو ملتونو ویلي، چې اوسنی وضعیت افغانستان کې د دې وړ نهدی چې جرمني دې تورن افغانان بېرته ستانه کړي. دا څرګندونې د جرمني له هغې هڅې وروسته شوې، چې غواړي له طالبانو سره د افغان کډوالو د شړلو په اړه خبرې وکړي.