چرا تاجیکستان هم پشت مقاومت را خالی می‌کند؟
عبدالقهار بلخی، سخنگوی وزارت خارجه طالبان، دیروز اعلام کرد که هیئتی از وزارت خارجه این گروه به دعوت دوشنبه از قنسلگری افغانستان در شهر خاروغ، مرکز ولایت بدخشان تاجیکستان، دیدن کرده است.
هرچند سفیر افغانستان در دوشنبه و یک مقام تاجیکستانی که نخواست نامش فاش شود، این خبر را تکذیب کردند، اما مقام‌های رسمی تاجیکستان تا اکنون این خبر را نه رد و نه تایید کرده‌اند. منابع اطلاعاتی اما می‌رسانند که گزارش سخنگوی وزارت خارجه طالبان دقیق است و این سفر، در واقع، انجام شده است.
موسی امیری، رئیس مالی و اداری وزارت خارجه هیئت طالبان را در سفر به مرکز ولایت بدخشان همراهی می‌کرد که هدفش بررسی بازسازی ساختمان قنسلگری افغانستان در این شهر خوانده شده است، اما بحث کلانتر از آن، پذیرش هیئت طالبان و حمایت تاجیکستان از انجام این سفر است که زنگ خطر را برای جریان مقاومت به صدا درآورده است.
اما چه شده است که تاجیکستان نیز از جبهه مقاومت ملی احمد مسعود روگردان شود و دست دوستی به سوی طالبان دراز کند؟
افکار عامه مردم تاجیکستان به‌شدت طرفدار گروه مقاومت ضدطالبان است و بسیاری از تاجیک‌ها به شخصیت‌های افغانستان مانند احمدشاه مسعود و احمدظاهر احترام فراوانی قائل‌اند. این حمایت مردمی بر تصمیم‌گیری صریح دولتمردان تاجیک در قبال افغانستان بی‌‍تاثیر نیست. اما به این آن معنی نیست که دولت تاجیکستان هیچ رابطه‌ای با طالبان نداشته باشد. سفارت تاجیکستان هم اکنون در کابل فعالیت می‌کند و دیپلومات‌های تاجیک به افغانستان تحت کنترول طالبان رفت و آمد دارند.
آژانس استخباراتی تاجیکستان ارتباطات قبلی با استخبارات طالبان داشته و در رده‌های مختلف مرکزی و ولایتی با نیروهای طالبان تماس دارند. بدون تردید اداره اطلاعات تاجیکستان با افراد تاجیک طالبان مانند قاری فصیح‌الدین، رئیس ستاد مشترک ارتش طالبان، مولوی امان‌الدین، فرمانده نیروی هوایی طالبان و والیان تخار و قندوز روابط محکم دارد. براساس گزارش منابع اطلاعاتی، عبدالحق وثیق، رئیس استخبارات طالبان تا اکنون چند بار به دوشنبه سفر کرده است. این سفرها رسمی اما محرم بوده است و اما نزدیکان احمد مسعود از انجام آن باخبراند.
واقعیت این است که نماینده علنی استخبارات تاجیکستان در سفارت تاجیکستان در کابل حضور دارد، روزمره در ارتباط با وزارت خارجه و اداره استخبارات طالبان قرار دارد و به این نهادها رفت و آمد می‌کند. براساس اطلاعات رسیده، اخیرا طالبان حتی وعده داده‌اند که شهرت تمامی رهبر و اعضای انصارالله را با مقام‌های تاجیکستان در میان خواهند گذاشت. گروه انصارالله یا تحریک طالبان تاجیکستان از میان بیش از 20 گروه مسلح خارجی است که در سایه طالبان در مناطق مختلف کشور فعالیت می‌کنند.
یکی از محورهای روابط تاجیکستان با طالبان و فاصله گرفتن از جبهه مقاومت مسلحانه، منافع تجارتی و اقتصادی است که از زمان حاکمیت مجدد طالبان همچنان ادامه دارد. در واقع، صادرات سمنت و زغال سنگ تاجیکستان از خاک افغانستان به پاکستان هشت برا۲۰۲۱ بر افزایش یافته است. در دیگر بخش‌ها نیز دادوستد اقتصادی طالبان و تاجیکستان همچنان ادامه دارد. مثلا صادرات برق تاجیکستان در دوران حاکمیت طالبان به افغانستان بیشتر هم شده است. اداره برق تاجیکستان با انتشار اطلاعیه‌ای اخیرا اعلام کرد که صادرات برق این کشور به افغانستان و اوزبیکستان در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال با افزایش ۵ درصدی به ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون کیلووات ساعت رسیده است.
طبق این اطلاعیه،٬ تاجیکستان در سال ۲۰۲۲ در مقایسه با سال ۲۰۲۱ میلادی ۱۱۸.۴ میلیون کیلووات ساعت برق اضافی به کشورهای همسایه خود افغانستان و اوزبیکستان صادر کرد. افغانستان به ازای هر کیلووات ساعت برق تاجیکستان ۴.۱۱ سنت و ازبکستان نیز ۲ سنت پرداخت می‌کند.
گذشته از منابع مالی، فشارهای روسیه و چین مبنی بر تعامل با گروه طالبان را نیز نباید نادیده گرفت. این دو قدرت اثر فراوانی بر تصمیم‌گیری‌ها در تاجیکستان دارد و روابط رسمی آنها با طالبان گروه مقاومت را در تنگنا قرار داده و زمینه همکاری بیشتر بین طالبان و تاجیکستان را فراهم کرده است.
از سوی دیگر، کمبود امکانات در جبهه مقاومت، نبود مدیریت سالم در رهبری و عدم دستاوردهای عملیاتی در دنیای واقعی در جغرافیا باعث دلسردی بیشتر تاجیکستان شده است. به نظر می‌رسد برخلاف ادعای حمایت همه‌جانبه تاجیکستان از جبهه مقاومت، تاثیر مغالطه و مبالغه در این روابط بیشتر از واقعیت است. کما اینکه تاجیکستان حتی دیگر مانع فعالیت نظامی جبهه مقاومت در آن سوی مرز می‌شود.
اگر تغییر کلانی در معادله سیاسی افغانستان به وجود نیاید، به نظر می‌رسد روابط تاجیکستان با طالبان بیش از این نیز گسترش خواهد یافت و خیلی دور نخواهد بود که سفارت افغانستان در دوشنبه نیز به اداره طالبان واگذار شود. هم اکنون در میان دیپلومات‌های طالبان و جبهه مقاومت در تاجیکستان این زمزمه وجود دارد که دوشنبه به زودی کاردار طالبان برای سفارت دوشنبه را خواهد پذیرفت.
در میان این منابع حتی نام عبدالرحمن عطایی، یکی از دپیلومات‌های وزارت خارجه طالبان، به عنوان جانشین ظاهر اغبر مطرح است. منابع می‌گویند آقای عطایی که از تاجیک‌های بدخشان است، به عنوان دبیر اول و سرپرست سفارت افغانستان در دوشنبه معرفی خواهد شد.