آیا اسرائیل و ایران توانایی مالی برای جنگ طولانی مدت را دارند؟
اسرائیل تاکنون بیش از ۶۷ میلیارد دالر در جنگ غزه هزینه کرده و درگیری با ایران روزانه حدود ۸۰۰ میلیون دالر هزینه دارد. ایران هم با تحریم‌ها، تورم بالا، سقوط ۹۰ درصدی ارزش ریال و کاهش چشمگیر صادرات نفت مواجه است.
با درنظرداشت این وضعیت، چشم‌انداز تداوم و تشدید درگیری بین این دو کشور، تردیدهای مبنی بر ظرفیت مالی تهران و تل‌آویو را برای تامین هزینه‌های جنگ به‌وجود آورده است.
هزینه‌های جنگ اسرائیل در غزه و ایران
بر مبنای گزارش روزنامه اقتصادی اسرائیلی کالکالیست، هزینه مجموعی جنگ در غزه تا پایان سال ۲۰۲۴ بیش از ۶۷.۵ میلیارد دالر برآورد شده است.
در واقع تهاجم بلندمدت اسرائیل در غزه از اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون و تنش‌های اخیر با ایران، این کشور را وارد پرهزینه‌ترین دوره درگیری در تاریخ خود کرده است.
پیشتر خبرگزاری اسرائیلی «وای‌نت» به نقل از مشاور مالی سابق ستاد ارتش اسرائیل گزارش داد که فقط دو روز نخست جنگ با ایران برای اسرائیل حدود ۱.۴۵ میلیارد دالر هزینه داشته است. ادامه جنگ با ایران می‌تواند هزینه‌های جنگ غزه را در کمتر از هفت هفته پشت سر بگذارد.
اسرائیل پیش از تشدید درگیری با ایران نیز، بودجه دفاعی خود را به‌شدت افزایش داده بود. این بودجه از ۱۷ میلیارد دالر در سال ۲۰۲۳، به ۲۸ میلیارد دالر در سال ۲۰۲۴ رسید. پیش‌بینی‌ها برای سال ۲۰۲۵ حاکی از افزایش آن تا ۳۴ میلیارد دالر است.
با این‌حال رشد اقتصادی اسرائیل در سال ۲۰۲۵ از ۴.۳ درصد به ۳.۶ درصد کاهش یافته است.
بر مبنای گزارش‌ها حدود ۶۰ هزار شرکت اسرائیلی در سال ۲۰۲۴ به دلیل کمبود نیروی کار، اختلال در لجستیک و بی‌اعتمادی اقتصادی تعطیل شدند.
با تشدید تنش‌ها بین اسرائیل و جمهوری اسلامی، آژانس بین‌المللی خدماتی و اطلاعاتی «اس پی» مستقر در امریکا، روز سه‌شنبه هشدار شدیدی درباره شکنندگی اقتصاد اسرائیل صادر کرد.
این آژانس اعلام کرد که در صورت ادامه جنگ اسرائیل، به‌ویژه در صورت پاسخ استراتژیک ایران، ممکن است رتبه مالی اسرائیل سقوط کرده و در صورت وقوع این امر، احتمالا قرضه خواهی اسرائیل نیز افزایش می‌باید و اعتماد سرمایه‌گذاران نیز به اقتصاد این کشور کاهش خواهد یافت.
هزینه جنگ برای جمهوری اسلامی
به گزارش الجزیره، با آغاز درگیری اسرائیل و جمهوری اسلامی، صادرات نفت ایران به‌شدت کاهش یافته است. پیش‌بینی می‌شود صادرات نفت خام و گاز ایران در هفته آتی از ۲۴۲ هزار بشکه به ۱۰۲ هزار بشکه در روز برسد.
صادرات از جزیره خارگ که بیش از ۹۰ درصد نفت ایران از آن صادر می‌شود از روز جمعه به‌طور کامل متوقف شده است.
الجزیره نوشت که در سال ۲۰۲۵، ایران به‌طور میانگین ۳.۴ میلیون بشکه در روز نفت خام تولید کرده که طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی امریکا، چین خریدار اصلی خارجی آن است.
علاوه بر آن، ایران پس از حملات موشکی اسرائیل، بخشی از تولید گاز میدان پارس جنوبی در خلیج فارس را به حالت تعلیق درآورد. پارس جنوبی، بزرگ‌ترین میدان گازی جهان است و حدود ۸۰ درصد گاز تولیدی ایران را تامین می‌کند.
در حال حاضر، میزان آسیب به میدان پارس جنوبی مشخص نیست. افزون بر این، اسرائیل پالایشگاه شهر ری در خارج از تهران و انبارهای سوخت اطراف پایتخت را نیز هدف قرار داده است. با این‌حال خسارات اقتصادی این اقدام تاکنون برآورد نشده است.
افزون بر موارد فوق، ایران از دهه‌ها بدینسو، با تحریم‌های اقتصادی از سوی امریکا مواجه بوده است. ایران تا حدی با تکیه بر چین به عنوان خریدار اصلی نفت آن و یکی از معدود کشورهایی که همچنان با تهران تجارت می‌کند، از فروپاشی اقتصادی نجات یافته است.
با این حال، کاهش درآمد ناشی از تحریم‌ها، کشور را از توسعه اقتصادی بلندمدت محروم کرده و توانایی تهران برای بازسازی زیرساخت‌های فرسوده را تضعیف کرده است.
ایران همچنین با مجموعه‌ای از چالش‌های دیگری از جمله کمبود انرژی و آب و سقوط ارزش پول مواجه است. کمبود سرمایه‌گذاری، کاهش تولید گاز طبیعی و آبیاری ناکارآمد باعث گسست مکرر برق و کمبود آب شده‌اند.
در همین حال، ریال، پول ملی ایران، نیز از زمان بازگشت تحریم‌ها در سال ۲۰۱۸ بیش از ۹۰ درصد ارزش خود را در برابر دالر از دست داده است. پیشتر خبرگزاری تسنیم گزارش داد که ۲۲ تا ۲۷ درصد مردم ایران اکنون زیر خط فقر زندگی می‌کنند.
حمزه القعود، تحلیل‌گر اقتصادی در یک موسسه تحقیقاتی در لندن در گفت‌وگو با الجزیره، تخمین می‌زند که تهران «بودجه نسبتا کمی برای مقاصد نظامی» دارد. او تخمین زده که بین ۳ تا ۵ درصد تولید ناخالص داخلی ایران صرف دفاع می‌شود، که معادل حدود ۱۲ میلیارد دالر است.
هرچند تهران ۳۳ میلیارد دالر ذخایر ارزی خارجی دارد، اما القعود می‌گوید: «اینجاست که ایران در موضع ضعف قرار دارد. استفاده از این ذخایر برای درگیری نظامی کوتاه‌مدت، در بلندمدت آن‌ها را فلج خواهد کرد.»