طالبان با ساخت کانال‌ها و بندهای بزرگ در پی تثبیت «حاکمیت آبی» خود است؛ اقدامی که به افزایش تنش با کشورهای همسایه انجامیده است. همزمان، تغییرات اقلیمی و بحران آب در سطح منطقه نیز یخچال‌های طبیعی و رودخانه‌های افغانستان را در معرض تهدید جدی قرار داده است.
در بیش از چهار دهه جنگ، افغانستان کنترول محدودی بر پنج حوزه رودخانه‌ای بزرگ داشت که از مرزهایش عبور کرده و به کشورهای همسایه پایین‌دست می‌ریزد.
اما با به قدرت رسیدن طالبان، این گروه بر «حاکمیت آبی» افغانستان تأکید کرده و پروژه‌های زیربنایی برای مهار منابع آبی در سرزمین خشک افغانستان را آغاز کرده است.
کشورهای آسیای مرکزی و شمال افغانستان
افغانستان در حال ظهور به‌عنوان بازیگری جدید در مذاکرات پرچالش بر سر استفاده از رود آمو است؛ یکی از دو رودخانه کلیدی برای کشاورزی در آسیای مرکزی که با کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کند.
کشورهای آسیای مرکزی نگرانی خود را از پروژه بزرگ «کانال قوش‌تپه» ابراز کرده‌اند؛ کانالی که می‌تواند تا ۲۱ درصد از جریان کل رود آمو را منحرف کند تا ۵۶۰ هزار هکتار زمین در شمال خشک افغانستان آبیاری شود و در عین حال موجب کاهش بیشتر آب دریای آرال گردد.
اوزبیکستان و ترکمنستان بیشترین آسیب را خواهند دید و قزاقستان نیز در این مورد هشدار داده است.
بیشتر بخوانید: موسسه تحقیقی: کانال قوش‌تپه می‌تواند میزان آب به کشورهای همسایه را تا یک‌پنجم کاهش بدهد
ایران و غرب افغانستان
ایران تنها کشوری است که با افغانستان معاهده رسمی تقسیم آب دارد. این توافق در سال ۱۹۷۳ بر سر رود هلمند امضا شد، اما هیچ‌گاه به‌طور کامل اجرا نگردید.
تنش‌های دیرینه بر سر منابع این رود به‌ویژه در دوره‌های خشکسالی افزایش یافته است؛ خشکسالی‌هایی که احتمالا با تشدید تغییرات اقلیمی بیشتر خواهند شد.
ایران که با بحران شدید آب در جنوب‌شرق خود مواجه است، بارها از افغانستان خواسته تا به حقوقش احترام بگذارد و ادعا کرده که بندهای بالادست مانع از جریان کافی آب هلمند به دریاچه مرزی می‌شوند.
مقام‌های طالبان تاکید می‌کنند آبی برای رهاسازی بیشتر به سوی ایران وجود ندارد و تغییرات اقلیمی کل منطقه را تحت فشار قرار داده است.
بیشتر بخوانید: جنبه‌های پیدا و پنهان تنش آبی میان طالبان و جمهوری اسلامی
پاکستان و شرق افغانستان
منابع آبی هیچ‌گاه در صدر دستور کار روابط پرتنش میان افغانستان و پاکستان نبوده است. حوزه رود کابل افغانستان که شامل شاخه‌هایی از حوزه بزرگ‌تر سند می‌شود و پایتخت و بزرگ‌ترین شهر کشور را تغذیه می‌کند، با پاکستان مشترک است، اما دو کشور هیچ سازوکار رسمی همکاری ندارند.
با شدت گرفتن بحران شدید آب در کابل، طالبان تلاش کرده پروژه‌های قدیمی را احیا کند و پروژه‌های جدیدی برای مقابله با این مشکل آغاز نماید؛ اقدامی که می‌تواند تنش‌های تازه‌ای با پاکستان ایجاد کند.
با این حال، کمبود منابع مالی و ظرفیت فنی به این معناست که پروژه‌های بزرگ آبی طالبان در سراسر کشور ممکن است سال‌ها طول بکشد تا به نتیجه برسد.
