جشنواره معتبر کن در فرانسه، دوشنبه اعلام کرد که فیلم مستند «نان و گلهای سرخ» از صحرا مانی، کارگردان شناخته شده اهل افغانستان در هفتاد و ششمین دوره این جشنواره بین المللی نمایش ویژه خواهد داشت. این مستند در باره استقامت زنان افغان در زیر سلطه طالبان است.
مستند صحرا در بخش «نمایش ویژه» جشنواره پخش خواهد شد.
به نقل از وبسایت سینمایی ددلاین، نان و گلهای سرخ داستان استقامت و مصایب زنان افغان در زیر سلطه طالبان را به تصویر میکشد. در این مستند زندگی سه زن روایت شده است.
به دنبال به قدرت رسیدن طالبان و حذف اجتماعی زنان، موضوع زنان افغان بار دیگر به سوژه داغ سیاسی و هنری در جهان تبدیل شده است.
این نخستین بار نیست که صحرا مانی به زندگی زنان افغان میپردازد. او در سال ۲۰۱۸ فیلم دیگری به نام «هزار و یک زن چون من» را ساخت.
این فیلم، مستندی در مورد تجاوزی است که در محیط خانوادگی رخ میدهد. خاطره، کارکتر اصلی این فیلم بارها توسط پدرش مورد تجاوز قرار گرفته و حامله شده است، اما او در برابر پدر به مبارزه برمیخیزد و او را به دادگاه میکشد.
امریکا و بریتانیا با فرستادن نیروی نظامی، شهروندان خود را از خرطوم تخلیه کردند.
اما این بحران از کجا آغاز شد؟ بازیگران اصلی چه کسانی هستند؟ چه چیزی در معرض خطر هستند؟ و چه سناریوهایی در سودان در جریان هستند؟ در این مطلب به صورت فشرده به این پرسشها میپردازیم.
آغاز بحران
تنش میان ارتش و شبهنظامیان «پشتیبانی سریع (RSF)» از ماهها پیش ادامه داشت. هر دو جناح در اکتوبر ۲۰۲۱ دولت غیرنظامی پیشین را با راهاندازی کودتایی با هم سرنگون کردند. اختلافها بر سر تهیه طرح مورد حمایت جامعه بینالمللی برای انتقال قدرت به جناحهای غیرنظامی به اوج خود رسید.
قرار بود نسخه نهایی این طرح در آغاز ماه اپریل، در چهارمین سالگرد سرنگونی دولت اسلامگرای عمر بشیر، رئیسجمهور پیشین بر اثر شورش عمومی، به امضا برسد. براساس این طرح، قرار بود هر دو جناح نیروهای مسلح قدرت را به غیرنظامیان واگذار کنند.
دو مشکل باعث شد که این طرح عملی نشود: اول اختلاف بر سر تعیین جدول زمانی برای ادغام نیروهای شبهنظامی پشتیبانی سریع به واحدهای ارتش و دوم، اختلاف بر سر جدول زمانی برای واگذاری قدرت به غیرنظامیان.
وقتی یکشنبه هفته گذشته میان دو طرف درگیری در گرفت، هر دو طرف یکدیگر را متهم به آغاز درگیری کردند. ارتش آراساف را متهم کرد که دست به بسیج غیرقانونی زده است. در مقابل، آراساف ارتش را متهم کرد که قصد دارد کل قدرت تصرف کند.
بازیگران کلیدی
یکی از افراد کلیدی در این جنگ قدرت جنرال عبدالفتاح برهان، رئیس ارتش است که ریاست شورای نظامی حاکم سودان را از ۲۰۱۹ به دست دارد. در مقابل او، جنرال محمدحمدان دقلو معروف به «حمیدتی»، فرمانده شبهنظامیان پشتیبانی سریع و معاون شورای نظامی حاکم قرار دارد.
با توسعه طرح انتقال قدرت به غیرنظامیان، جنرال حمیدتی روابط خود را با ائتلاف غیرنظامی موسوم نیروهای تغییر و آزادی نزدیکتر کرد. این ائتلاف پس از سرنگونی رژیم عمر بشیر و کودتای ۲۰۲۱، با نظامیان در قدرت شریک بود.
نزدیکی روابط حمیدتی با ائتلاف تغییر و آزادی، این گمانهزنی را تقویت کرد که او قصد دارد پس از انتقال قدرت به غیرنظامیان، همچنان در کانون قدرت بماند. او که از طریق استخراج طلا و سرمایهگذاریهای دیگر ثروتی به دست آورده، با کنارآمدن با ائتلاف تغییر و آزادی، در پی کنار زدن طرفداران عمر بشیر و بقایای رژیم او بودند که هنوز جای پایی در قدرت داشتند.
طرفداران بشیر با همراهی شماری از گروههای شورشی طرفدار ارتش با طرح جدید انتقال قدرت مخالفت کردند.
چه چیزی در معرض خطر است؟
شورش ۲۰۱۹، که منجر به سرنگونی رژیم عمر بشیر شد، در میان جمعیت ۴۶ میلیونی سودان امیدهای فراوانی برای پایان چند دهه خودکامگی، منازعه داخلی و انزوای اقتصادی به میان آورد. جنگ جاری در خرطوم، یکی از بزرگترین مناطق شهری افریقا را در معرض ویرانی قرار داده است. مهمتر از همه، امید مردم به برقراری ثبات در یک منطقه بیثبات از دست میرود.
از سوی دیگر، درگیری داخلی در سودان احتمال نفوذ قدرتهای جهانی از جمله روسیه و امریکا و همچنین رقابت قدرتهای منطقهای را به میان آورده است.
نقش بازیگران بینالمللی
قدرتهای غربی از جمله امریکا به دنبال سرنگونی حکومت بشیر، از گذار به مردمسالاری و برگزاری انتخابات حمایت کردند، ولی پس از کودتا کمکهای مالی خود را به حالت تعلیق درآوردند. غربیها اخیرا از طرح انتقال قدرت به دولت غیرنظامی حمایت کردند.
در عین حال، قدرتهای منطقهای دارای نفت مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی هم در پی شکل دادن تحولات سودان بودهاند تا نفوذ اسلامگرایان را کاهش دهند. آنها به سرمایهگذاری در کشاورزی و بندرهای تجاری سودان آغاز کردند. در این میان، روسیه به دنبال ساخت یک پایگاه دریایی در دریای سرخ بوده است.
هم جنرال برهان و هم جنرال دقلو روابط نزدیکی با عربستان سعودی دارند. آنها نیروهای خود را در چهارچوب ائتلاف به رهبری عربستان سعودی به یمن فرستادند. حمیدتی روابط خود را با امارات متحده عربی و روسیه هم حفظ کرده است. اما دولت مصر تحت رهبری جنرال عبدالفتاح السیسی، که اسلامگرایان را در کشور خود کنار زده، روابط نزدیکی با جنرال برهان دارد.
سناریوهای احتمالی
جامعه بینالمللی خواستار آتشبس و بازگشت به میز گفتوگو شده است، اما در حال حاضر نشانههای آشتی میان دو طرف درگیر جنگ در سودان بسیار نیرومند نیست. در عین حال، دولتهای خارجی در حال تخلیه شهروندان خود از سودان هستند.
با بروز بحران بشری در سودان، کشوری که از گذشته هم متکی به کمکهای بشردوستانه بوده، با مهاجرت گسترده شهروندانش روبهرو است. ۲۰ هزار نفر به کشور همسایه چاد و ۱۰ هزار نفر به سودان جنوبی گریختهاند. شمار بزرگی از آوارگان به سوی مصر روی آوردهاند.
این در حالی است که ارتش نیروهای پشتیبانی سریع را شورشی خوانده و خواستار انحلال آنها شده است. در مقابل، جنرال حمیدتی، جنرال برهان را جنایتکار و مسئول ویرانی کشور دانسته است.
اگرچه ارتش سودان در دسترسی به منابع قدرت، از جمله نیروهای هوایی و حدود ۳۰۰ هزار نیرو، برتری دارد، اما آراساف هم حدود ۱۰۰ هزار نیرو دارد که آنها را در شهرهای عمده مستقر کرده و در عین حال میتواند از روابط قبیلهای در منطقه غربی دارفور و شبهنظامیان آنها هم بهره ببرد.
همسر آقای بهبودی افزوده: «مرتضی بهبودی در سالروز تولدش در میان [زندان] طالبان تنها بود. او به صورت غیرعادلانه بازداشت شده و آزادیاش به عنوان یک روزنامهنگار رد شده است.»
خانم مستواجا همچنین نوشته است: «در نزدیکترین جای به کابل در پاریس، ما در برابر سفارت افغانستان ایستادهایم. مرتضی را آزاد کنید.»
سفارت افغانستان در پاریس تحت کنترول گروه طالبان نیست و دیپلوماتهای این سفارت از طالبان فرمان نمیبرند.
فرانسه حکومت طالبان را به رسمیت نمیشناسد.
مرتضی بهبودی بیش از صد روز است که به دست طالبان در کابل بازداشت شده است. اخیراً گزارشگران بدون مرز با همکاری سه آوازخوان زن فرانسوی کنسرتی در پاریس به مناسبت صدمین روز بازداشت او برگزار کردند.
پس از بازداشت آقای بهبودی در ۱۷ جدی گذشته، نهادهای حامی روزنامهنگاران، فعالان حقوق بشر و آزادی بیان، به صورت گستردهای درخواست آزادی او را مطرح کردهاند.
آقای بهبودی تنها دو روز پس از ورودش به کابل، هنگام گرفتن اعتبارنامه خبرنگاریاش در وزارت خارجه طالبان، بازداشت شد و تا اکنون اطلاع چندانی از وضعیت او در دست نیست.
طالبان تا اکنون درباره بازداشت و دلیل بازداشت آقای بهبودی اظهار نظر نکردهاند.
خانم میرزایی در ۲۱ سالگی خلبان شد و در پروازهای تجاری میان شهرهای افغانستان و در پروازهای بینالمللی به ترکیه، اوزبیکستان و عربستان سعودی رفتوآمد میکرد.
به نوشته تورنتو استار، روزی که کابل به دست طالبان افتاد، او در میدان هوایی کابل بود و منتظر پروازش به مقصد کییف. خانم میرزایی به این نشریه کانادایی گفته: «وقتی وارد هواپیمایی شدم که قرار بود من به پرواز درآورم، دیدم که مردم هجوم آوردند، همه میخواستند وارد هواپیما شوند.»
احسانالله امیری، نویسنده مطلب افزوده که خانم میرزایی خانوادهاش را در کابل جا گذاشت و در یک پرواز تخلیه به عنوان مسافر به کییف رفت. مقامهای میدان هوایی کییف به او اجازه ورود ندادند؛ چون ویزای اوکراین نداشت. در پاسپورتش ویزای بلغاریا زده شده بود و از او خواستند که به بلغاریا برود.
خانم میرزایی خلبانی را در بلغاریا فرا گرفته بود و از زمان تحصیل ویزای این کشور را داشت. او پس از سپری کردن چندین آزمون خلبانی در ماه اسد پارسال در بلغاریا توانست که گواهینامه خلبانی اروپایی را بگیرد. حالا او در سراسر اروپا پرواز میکند.
محدثه میرزایی در سال ۱۳۹۴، وقتی تنها شانزده سال داشت، برای تحقق رویاهای کودکیاش، به یکی از پایگاههای نظامی تحت حمایت امریکا در افغانستان رفت تا درخواست آموزش خلبانی بدهد. یکی از فرماندهان ارتش افغانستان به او گفت: «تو خیلی جوانی. عضلات قوی نداری. نمیتوانی پرواز کنی و چرا درباره پرواز فکر میکنی؟ درباره چیز دیگری فکر کن.»
تورنتو استار در مقاله خود نوشته که رد درخواست محدثه نوجوان در جامعه مردسالار افغانستان جای تعجب نداشت. ولی وقتی یک سال بعد او به کانادا رفت، دریافت که در آن کشور خلبانی زنان امری عادی است.
به نوشته تورنتو استار، خانم میرزایی پس از تمام کردن درسش در مکتب، در فرودگاه بیلی بیشاپ تورنتو پرواز با یک هواپیمای سسنا ۱۷۲ را تمرین کرد، ولی آموزش خلبانی در کانادا گران بود و محدثه پول کافی نداشت. او با کار پارهوقت در برخی فروشگاههای زنجیرهای هزینه آموزش را پیدا میکرد.
خانم میرزایی وقتی در ۱۳۹۷ به افغانستان بازگشت، هنوز نیاز به آموزش بیشتر داشت تا خلبان شود. شرکت هواپیمایی خصوصی کامایر موافقت کرد که دوره آموزش هجدهماهه او را در فیلیپین حمایت کند. پس از آن او یک دوره سهماهه خلبانی بوئینگ ۷۳۷ را در بلغاریا سپری کرد.
به نوشته تورنتو استار، محدثه میرزایی نخستین پرواز تجاری خود را در ۳۰ اسد ۱۳۹۹ انجام داد. حالا که اشتغال زنان در افغانستان تحت کنترول طالبان ممنوع است، محدثه میرزایی در اروپا خلبانی میکند.
