با گذشت ۱۰۰۰ روز از ممنوعیت آموزش دختران در افغانستان تحت کنترول طالبان، خبرگزاری ایرنا نوشت بیش از دو و نیم میلیون مهاجر افغان در این کشور زن، دانشجو و دانشآموزند. ایرنا از عدم کمک سازمانهای بینالمللی برای حمایت از مهاجران انتقاد کرده است.
ممنوعیت آموزش دختران در افغانستان بسیاری از زنان و دختران افغان را مجبور به مهاجرت به کشورهای همسایه برای ادامه تحصیل کرده است. این محدودیتها نه تنها حق تحصیل را از آنان سلب کرده، بلکه آنان را به ترک وطن نیز واداشته است.
روزنامه جمهوری اسلامی، ایرنا روز پنجشنبه در مقالهای با ارائه آمار مهاجران افغان در ایران نوشت که ۹۰ درصد مهاجران این کشور را شهروندان افغانستان تشکیل میدهند.
در این مقاله به نقل سازمان ملی مهاجرت این کشور آمده است: «از جمعیت حدود پنج میلیون نفری اتباع افغانستان در ایران حدود یک میلیون و ۸۵۰ هزار نفر زنان، حدود ۷۰۰ هزار دانشآموز، ۱۲۰ هزار نفر دانشجو، ۲۰ هزار طلبه علوم دینی در قم و ۱۰ هزار در سایر حوزههای علمیه کشور هستند.»
در این مقاله تاکید شده است که حدود پنج درصد شهروندان افغانستان در ایران را افراد بالای ۴۰ سال تشکیل میدهد.
ایرنا همچنین با انتقاد از عدم حمایت از سوی سازمانهای بینالمللی حوزه مهاجرت گفت کمکهای سازمانهای بینالمللی همواره به بهانه تحریمهای سیاسی قطع میشود.
ایرنا نوشته است که کشورها و نهادهای غربی کمترین میزان حمایت از ایران را دارند که نشاندهنده برخوردهای دوگانه حقوق بشری این نهادها به شمار میآید.
در این مقاله آمده است: «پس از چهار دهه میزبانی از مهاجران افغان جمهوری اسلامی و مردم ایران همچنان این مهاجران را در کنار خود همپیاله دانسته و در کار و زندگی خود شریک کردهاند اما سازمانهای حقوق بشری، میلیاردها دالر سهم حمایت کشورهای مهاجرپذیر را همچون غنایم جنگی در میان دوستان و رفقای خود تقسیم میکنند.»
این رسانه نوشته است که به ازای هزینه ۵۰۰ دالری برای هر مهاجر افغان در بخش بهداشتی تنها ۱۰ دالر از سوی کمیسیون عالی سازمان ملل در امور پناهندگان به ایران پرداخت میشود.
بنابر آمارها، طالبان نزدیک به یکونیم میلیون دختر را از آموزش محروم کرده است. آنها مدت زمانی به اندازه «سه میلیارد ساعت درسی» را با در خانه گذراندند و با گذشت هر روز، درهم شکستن رویاهایشان را تماشا کردند. نزدیک به یکونیم میلیون رویا در آستانه محو شدن است.
طالبان همچنان پافشاری دارند که افغانستان را به عنوان تنها کشوری نگه دارند که آموزش دختران در آن «تا اطلاع ثانوی» ممنوع است.
بسیاری شهروندان و فعالان افغان نگراناند بسته ماندن مکاتب دختران عادیسازی شود.
ناتوانی جامعه جهانی در بازگشایی مکاتب دخترانه
در فاصله زمانی ۲۴ اسد ۱۴۰۰ تا کنون، نمایندگان کشورها، سازمان ملل و سایر نهادهای حقوق بشری، دهها ملاقات با مقامهای طالبان داشتهاند و در بیشتر این موارد، خواستار بازگشایی مکاتب شدهاند اما این درخواستها راه به جایی نبرده است.
طالبان قفل سنگینی بر دروازههای مکاتب دخترانه بستهاند که روشهای جامعه جهانی تا کنون برای شکستن آن نتیجه نداده است.
بسیاری کشورها موافق درجاتی از تعامل با طالباناند که ظاهرا هدف این تعامل نیز، ارائه کمکهای بشردوستانه به مردم افغانستان و اعمال فشار بر طالبان برای کاهش نقضهای حقوق بشر به ویژه لغو سیاستهای «زنستیزانه» این گروه عنوان میشود.
به باور منتقدان طالبان اما، تعامل هرچند محدود با این گروه تنها به عادیسازی آنها کمک کرده و نتوانسته تغییری در سیاستهای سرکوبگرانه این گروه علیه زنان و دختران بیاورد.
طالبان هیچگونه انعطافپذیری برای لغو سیاستهای محدودکنندهشان علیه زنان در خصوص آموزش و دیگر حوزهها نشان نداده بلکه آنرا شدیدتر کرده، اما در مقابل سازمان ملل و برخی کشورهای منطقه تعامل خود با این گروه را افزایش دادهاند.
کشورهایی مانند روسیه، چین و ایران که همواره رویکرد متمایل به طالبان در نشستهای ملل متحد و شورای امنیت درباره افغانستان دارند، مواضعشان را درباره سیاستهای طالبان با احتیاط و محافظهکاری بیشتر ابراز میکنند. به نظر میرسد این کشورها به طور نانوشته موضع طالبان را مبنیبر این که موضوع آموزش دختران مسئله داخلی است، پذیرفتهاند.
تاکید بیشتر کشورهای منطقه بر افزایش تعامل جامعه جهانی با طالبان، تشکیل حکومت فراگیر، پرداختن به تهدیدات تروریستی ناشی از افغانستان و آزادسازی داراییهای منجمد این کشور است.
غرب نیز تنها به صدور بیانیههایی در محکومیت منع آموزش دختران به دست طالبان اکتفا کرده است. هرچند مقامهای ایالات متحده میگویند پیگیر رعایت حقوق زنان در افغانستان تحت کنترول طالباناند، اما به نظر میرسد نگرانیهای واشنگتن در خصوص افغانستان بیشتر متمرکز بر مسائل امنیتی و منافع خودش است.
سازمان ملل
ملل متحد فعالترین سازمان بینالمللی در افغانستان تحت کنترول طالبان است. علاوه حضور مقامهای دفتر نمایندگی این سازمان در افغانستان، مقامهای ارشد آن از جمله برخی معاون آنتونیو گوترش به کابل میروند و با مقامهای طالبان دیدار میکنند.
از سویی هم اعتراضات فعالان زن علیه محدودیتهای طالبان از جمله بستن مکاتب دخترانه، عمدتا در فضاهای سربسته ادامه داشته است. جنبشهای اعتراضی زنان در بیشتر بیانیههایشان از سازمان ملل و جامعه جهانی میخواهند که این گروه را تحریم و محدودیت سفر علیه آنها وضع کنند و به نشستهای جهانی آنها را راه ندهند.
در مقابل، اخیرا کمیته تحریمهای شورای امنیت ملل متحد، محدودیت سفر چهار مقام ارشد طالبان از جمله سراجالدین حقانی را برای سفر حج به عربستان سعودی لغو کرد.
آقای حقانی همچنین اخیرا در نخستین سفر رسمیاش، به امارات متحده عربی رفت.
اخیرا سازمان ملل مشغول برنامهریزی برای سومین نشست نمایندگان ویژه کشورها در دوحه است. کنشگران و فعالان زن افغان تاکید میکنند در حالی که طالبان مکاتب را به روی دختران بسته و دهها محدودیت دیگر علیه کار و حضور زنان در اجتماع وضع کرده، شرکت نمایندگان این گروه در نشست دوحه تنها به مشروعیتبخشی آنها میانجامد.
با این حال، ملل متحد بر حضور طالبان در نشست دوحه اصرار دارد و با مقامهای طالبان در این مورد رایزنی میکند.
با گذشته هر روز، موضوع ممنوعیت آموزش دختران در افغانستان تحت کنترول طالبان در سکوهای بینالمللی رنگ میبازد و جایش را تعامل با این گروه و پرداختن به تهدیدات گروههای تروریستی از جمله داعش خراسان میدهد.
از سویی هم برخی فعالان زن معتقدند که مقابله با سیاستهای سرکوبگرانه طالبان علیه زنان و دختران، نباید به حق آموزش محدود شود.
طالبان هرازگاهی تکرار میکنند که بسته شدن مکاتب دخترانه بالاتر از صنف شش، موضوعی موقتی است و با فراهم شدن زمینه و فضای آموزش «مطابق شریعت» دختران به مکتب باز میگردند. نزدیک به سال از تکرار این سخنان میگذرد.
در یک مورد هم اخیرا سراجالدین حقانی، وزیر داخله طالبان، گفت که موضوع آموزش دختران مربوط این گروه است و حکومت طالبان به «فرمایش» جامعه جهانی عمل نمیکند.
جوامع مسلمان
بسیاری از کشورهای دارای جمعیت اکثریت مسلمانان منع آموزش دختران به دست طالبان را محکوم کردهاند و این اقدام را خلاف آموزههای دین اسلام خواندهاند.
سازمان همکاری اسلامی که بزرگترین سازمان بینالمللی متشکل از کشورهای دارای نفوس اکثریت مسلمانان است، ماه گذشته در قطعنامهای بر حمایت از حقوق زنان و دختران افغان بهویژه حق تحصیل و کار آنان تاکید کرد.
با این حال این سازمان گفت که به تعامل خود با طالبان در چارچوب رویکرد بشردوستانه ادامه خواهد داد.
همچنین در پانزدهیمین نشست این سازمان در ماه ثور، هیئت طالبان حضور داشت.
پیامدهای منع آموزش دختران
بسیاری از اثرات مخرب منع آموزش دختران به دست طالبان ویرانگر و جبرانناپذیر توصیف شدهاند. به گفته سازمانهای حقوق بشری، بسته ماندن مکاتب دختران آنها را در معرض ازدواجهای زیر سن و خشونت خانگی قرار میدهد.
بخش زنان ملل متحد در گزارشی که اخیرا منتشر کرد، هشدار داد که ممنوعیت آموزش دختران سبب افزایش ۲۵ درصدی ازدواجهای زیر سن در افغانستان خواهد شد.
علاوه بر این، دختران محروم از مکتب در افغانستان به مدارس دینی تحت نظارت و برمبنای نصاب دینی طالبان رجوع میکنند. به رغم اینکه این مدارس «خطرناک و ترویجکننده افراطگرایی و تروریسم» خوانده شدهاند، برخی خانوادهها سعی میکنند که با فرستادن فرزندانشان به این مراکز، ارتباط آنها را با خواندن و نوشتن حفظ کنند.
نابودی رویاهای یک نسل دیگر دختران
در نزدیک به سه دهه گذشته، این دومین بار است که طالبان با تمام قدرت خود سر راه مکتب رفتن دختران افغانستان ایستاده میشود. در نیمه دوم دهه نود میلادی، طالبان که در حدود ۹۰ درصد خاک افغانستان تسط یافت، دختران را از مکتب رفتن منع کرد.
در سال ۲۰۰۱ که طالبان شکست خورد و آغازی دیگر برای افغانستان رقم خورد، اثرات برگشتناپذیر سیاستهای طالبان روی دست صدها هراز زن و دختر ماند. آنها در این مدت، از دنبال کردن رویاهایشان باز ماندند، تن به ازدواجهای زودهنگام و اجباری دادند و بسیاریشان با سقوط حکومت طالبان هم نتوانستند در مسیر زندگی رسیدن به رویاهایشان قرار گیرند.
حاصل کار رژیم پنج ساله طالبان در آن زمان، برجا گذاشتن نسلی از زنان محروم از تحصیل بوده که حالا ترس از آینده مشابه برای دخترانشان در رگهایشان دویده است.
حکومت کنونی طالبان که در آستانه سهسالگی است، تنها زنان و دختران را در حوزه آموزش و تحصیل محدود نکرده است. طالبان مجموعهای از فرمانهای منتسب به رهبر دیدهنشده این گروه را اجرا کرده که به باور بسیاری از فعالان و کارشناسان حقوق بشر، مصداق «آپارتاید جنسیتی» است.
