بررسی اظهارات وزیر خارجه جدید امریکا نشان میدهد که او دستکم در ۱۰ سال گذشته از برخورد آشتیجویانه کشورش در قبال طالبان به شدت ناراضی بوده است. مارکو روبیو در ۲۰۱۴ از تبادل یک زندانی امریکایی در بدل پنج عضو طالبان انتقاد کرد. انتقادهای او اما پس از اگست ۲۰۲۱ اوج گرفت.
مارکو روبیو، وزیر خارجه جدید امریکا از سرسختترین منتقدان طالبان در ایالات متحده شناخته میشود. او پس از فروپاشی جمهوری اسلامی افغانستان در اگست ۲۰۲۱، مواضع قاطعی در برابر طالبان و حامیان این گروه اتخاذ کرده است.
با بازگشت ترامپ، که چهرههای سرسخت مخالف طالبان مثل مارکو روبیو و مایک والتز که به کرسیهای کلیدی مثل وزارت امور خارجه و مشاور امنیت تکیه زدهاند، شمارش معکوس آغاز شده است تا دیده شود که سیاست خارجی و پالیسی امنیتی امریکا در قبال طالبان دچار چرخش خواهد شد یا خیر.
برخی با توجه به سابقه اظهارات خشمآگین وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی جدید امریکا احتمال میدهند که «ماه عسلی» که طالبان در دوران ریاستجمهوری جو بایدن از آن لذت میبردند، به پایان خواهد رسید.
پس از توافق دوحه که میان ایالات متحده امریکا و طالبان در ۲۰۲۰ امضا شد، این گروه به موفقیتهای گسترده از جمله به دست گرفتن حکومت افغانستان، دستیابی به تجهیزات مدرن امریکایی و دستیابی به میلیاردها دالر کمک بینالمللی دست یافته است.
از سخنرانیها و دیدگاههای مارکو روبیو، چنین برمیآید که او به همراه دیگر اعضای کلیدی تیم ترامپ از این موفقیتها ناراض است و در حال بررسی گزینههای فشار بر طالبان است.
دولت جدید ایالات متحده به کمکهای مالی به طالبان، بازپسگیری پایگاه بگرام و تجهیزات امریکایی، تحریمهای شدیدتر این گروه، مخالفت با تبادل زندانیان و به انزوا کشاندن طالبان بهعنوان گزینههای فشار برای رسیدن به خواستههای خود نگاه خواهد کرد.
تأکید بر «تروریستی» بودن طالبان
روبیو از زمان سقوط کابل در اگست ۲۰۲۱ و بازگشت طالبان به قدرت، به یکی از بزرگترین منتقدان سیاستهای دولت جو بایدن در قبال افغانستان تبدیل شد.
حدود پنج سال پس از امضای توافقنامه دوحه در سال ۲۰۲۰ که جنگ میان امریکا و طالبان را متوقف کرد و فصل جدیدی در روابط این کشور با طالبان گشود، روبیو هنوز طالبان را یک گروه «تروریستی» میخواند.
او پس از سقوط کابل به دست طالبان با صراحت اعلام کرد که: «هیچ شکی نیست که افغانستان تحت کنترول طالبان تهدیدی مستقیم برای منافع امنیت ملی امریکا و متحدان ما در خاورمیانه و آسیای مرکزی است.»
این سیاستمدار با اشاره به خروج نیروهای امریکایی از افغانستان و پیامدهای آن گفت:
«پس از خروج فاجعهبار دولت بایدن، افغانستان در حال تبدیل شدن به پناهگاهی برای تروریستهایی است که از امریکا نفرت دارند. دولت بایدن طالبان را مانند تروریستهایی که هستند، درمان نمیکند و این وظیفه کانگرس است که اقداماتی جدی برای حفاظت از امنیت امریکاییها اتخاذ کند.»
تهدید به قطع کمکها
مارکو روبیو از جمله سیاستمدارانی است که پیگیر توقف کمکهای مالی امریکا به افغانستان بوده است. او در لایحهای که تحت عنوان «قانون جلوگیری از تمویل تروریستها» ارائه کرد، خواستار تعلیق تمامی کمکهای بشردوستانه به افغانستان شد تا زمانی که اطمینان حاصل شود که این کمکها به دست طالبان نمیرسد.
روبیو در مصاحبهای با فاکسنیوز در این باره گفت: «دالرهای مالیاتدهندگان امریکایی نباید به نفع سازمانهای تروریستی مانند طالبان باشد. متاسفانه امروز شاهد اجرای این سناریو در زمان واقعی هستیم. تا زمانی که اطمینان حاصل نشود که این کمکها به طالبان نمیرسد، باید از کمک به سازمان ملل خودداری کنیم.»
در یکی از توییتهای او نیز آمده است: «هیچ پولی نباید به سازمان ملل برای افغانستان ارسال شود تا زمانی که مطمئن شویم این پولها به دست طالبان نمیرسد. این موضوع کاملاً منطقی است.»
دونالد ترامپ، رئیسجمهور امریکا نیز مانند وزیر خارجه خود فکر میکند که پول مالیاتدهندگان امریکا به دست طالبان میرسد که نباید برسد.
آقای ترامپ پیش از این بارها درباره قطع و یا مشروط ساختن کمکهای امریکا به طالبان سخن گفته است.
ترامپ در ماه جنوری، کمتر از دو هفته قبل از ورود رسمی به کاخ سفید، در یک نشست خبری در اقامتگاهش در فلوریدا گفت: «حتی قابل باور نیست، میلیونها نه، میلیاردها دالر به افغانستان، در واقع به طالبان میفرستیم. نباید اجازه داد که چنین چیزی انجام شود.»
ایالات متحده امریکا هنوز بزرگترین کشور حامی کمک بینالمللی به افغانستان است، ادامه فعالیتهای سازمانهای بینالمللی و داخلی -که به گفته سیگار طالبان از آن سود میبرند- وابسته به این پول است.
مخالفت با تبادل زندانیان
دولت بایدن در چند دوره با طالبان تبادل زندانی انجام داده است. در تازهترین مورد، در آخرین روز حکومت بایدن اعلام شد که یک عضو طالبان به نام خان محمد در برابر دو شهروند امریکایی به نامهای رایان کوربت و جورج گلزمن از زندان رها شد. محمودشاه حبیبی، شهروند افغان-امریکایی تاکنون از زندان طالبان آزاد نشده است.
طالبان و ایالات متحده امریکا سابقه طولانی تبادل زندانیان را در کارنامه دارند.
در ۳۱ می ۲۰۱۴ بوئی برگدال، سرباز ارتش امریکا است که به مدت پنج سال در اسارت شبکه حقانی وابسته به طالبان اسیر بود، در ۳۱ ماه می ۲۰۱۴ با پنج زندانی طالبان در گوانتانامو مبادله شد.
این تبادل زندانی که حدود ۱۱ سال قبل در دوره ریاستجمهوری بارک اوباما انجام شد، انتقاد تند مارکو روبیو، که در آن زمان سناتور بود، را برانگیخت.
مارکو روبیو در آن زمان به رسانهها گفت: «این پنج نفری که آزاد شدهاند به زودی به مبارزه علیه امریکا بازخواهند گشت».
روبیو همان زمان پیشبینی کرد که اوباما الگویی را برای طالبان ایجاد کرده است که شهروندان امریکایی را بربایند تا در برابر آن از امریکا امتیاز بگیرند: «معتقدم که رئیسجمهور اکنون الگویی را ایجاد کرده است که دشمنان ایالات متحده را تشویق میکند تا مردان و زنان امریکایی را در ارتش هدف قرار دهند و آنها را به اسارت بگیرند تا در آینده تبادلات مشابهی انجام دهند».
به نظر میرسد که دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده امریکا، نیز در زمینه تبادل زندانیان نظری مشابه با روبیو دارد. آقای ترامپ در آستانه مراسم تحلیف خود در پاسخ به سوالی درباره تبادل زندانیان امریکایی با طالبان به فاکسنیوز گفت طرفدار مبادله زندانیان نیست.
انتقاد از روابط طالبان با چین، ایران و پاکستان
یکی دیگر از موضوعاتی که مارکو روبیو به شدت نسبت به آن انتقاد داشته است، روابط اقتصادی و تجاری چین با طالبان است. او معتقد است که چین با همکاری با یک «رژیم تروریستی» مانند طالبان، به دنبال پیشبرد منافع خود است. روبیو در این باره هشدار داده و گفته است: «معاملات میان چین کمونیست و طالبان نباید کسی را شگفتزده کند. این معاملات یادآوری برای دیگر کشورهاست که چین کمونیست برای منافع خود حاضر است با هر رژیم تروریستی همکاری کند.»
روبیو همچنین نقش پاکستان در توانمندسازی طالبان را مورد انتقاد قرار داده است. او پاکستان را متهم کرده که در پیروزی طالبان و بازگشت آنها به قدرت، نقش اساسی داشته است.
روبیو در سپتامبر ۲۰۲۱، در جلسهای با حضور آنتونیو بلینکن، وزیر امور خارجه بایدن از پاکستان بخاطر حمایت از طالبان انتقاد کرد.
او گفت: «نیروهای امنیتی افغانستان هر ساله ۱۰ هزار تلفات میدادند. طالبان نیز تلفات میداد، اما آنها پناهگاهی امن در پاکستان داشتند که میتوانستند به آنجا بروند تا استراحت کنند، تجهیزات خود را تعمیر کنند، آموزش ببینند و نیرو جذب کنند.»
آقای روبیو در این جلسه تاکید کرد که «طالبان پناهگاه امنی در پاکستان داشت که به چالش کشیده نمیشد.»
این سناتور جمهوریخواه در جلسه کانگرس گفته بود که سقوط افغانستان قابل پیشگیری بود ولی مقامات دولت بایدن آنرا ندیدند و یا نخواستند ببینند.
به گفته او «این اشتباه پیامدهای ژئوپلیتیکی گستردهای دارد. چین، روسیه و ایران به خروج ناموفق امریکا از افغانستان نگاه میکنند و آن را نشانهای از ناکارآمدی میبینند که ممکن است آنها را به سوءمحاسبات سوق دهد.»
لایحههای ضد تروریسم
روبیو با ارائه لایحهای تحت عنوان «قانون جلوگیری از شناسایی حکومتهای تروریستی»، خواستار تحریم کشورهایی شده که به طالبان کمک میکنند. این لایحه همچنین وزارت خارجه امریکا را موظف میکند که طالبان را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کند.
او در این زمینه گفته است: «هیچ شکی وجود ندارد که افغانستان تحت کنترول طالبان تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی ما است. پس از خروج نظامی فاجعهبار دولت بایدن، این کشور به پناهگاهی برای تروریستها تبدیل شده است. ما باید اطمینان حاصل کنیم که پولهای مالیاتدهندگان امریکایی به جیب این سازمانهای تروریستی نمیرود.»
علاقه ترامپ به پایگاه بگرام
دونالد ترامپ، رئیس جمهور امریکا، در سپتامبر ۲۰۲۱ گفت که قرار بود «پنج پایگاه نظامی امریکا در افغانستان را با بمب از میان ببرند و پایگاه بگرام را به دلیل نزدیکی به چین، تا سالهای طولانی نگهدارند.»
آقای ترامپ گفت: «ما آنجا پایگاه بزرگ و زیبایی داشتیم که میلیاردها دالر هزینه ساختش شده بود و یک شبه بدون اینکه چراغها را خاموش کنیم، از آنجا بیرون شدیم». او همچنین افزود: «میدانید حالا کی به همهای تجهیزات نظامی ما در آنجا نگاه میکند و آنها را در کنترول دارد؟ چین». آقای ترامپ میگوید که دولت بایدن تجهیزات نظامی با ارزش حدود ۸۵ میلیارد دالر را در افغانستان رها کرده است.
دونالد ترامپ در سپتامبر ۲۰۲۴ نیز گفت اگر نگاهی به چیزهایی که امریکا از دست داده بیندازیم، از موقعیت این کشور در میان تولیدکنندگان نفت تا از دست دادن پایگاه بگرام، میتوان تصور کرد که چقدر خسارتبار بوده است که امریکا باید دوباره آن را به دست بیاورد.
او گفت «تصور کنید اگر تولید ما توقف پیدا نمیکرد بزرگترین پایگاه هوایی دنیا را که در نیمهشب از دست دادیم، از دست نمیدادیم، موقعیت کشور ما بهتر بود، ولی به شما تعهد میدهم که با رای شما آن را دوباره به دست خواهیم آورد»
بازپسگیری تجهیزات جنگی امریکا
دونالد ترامپ بارها در سخنرانی خود از به جا ماندن تجهیزات جنگی امریکا در افغانستان با حسرت و دریغ یاد کرده است.
هفته گذشته ترامپ اعلام کرد که تسلیحات بجامانده این کشور در افغانستان را از طالبان پس خواهد گرفت.
او با انتقاد تند از دولت جو بایدن برای بجاگذاشتن تسلیحات امریکا در افغانستان گفت: «آنها تجهیزات نظامی ما را به دشمن سپردند.»
رئيسجمهور امریکا در یک گردهمایی بزرگ پیش از مراسم تحلیف خود در یک سخنرانی در سالن کپیتال وان آرنا در واشنگتن، مقامهای دولت جو بایدن را «بیکفایت» خواند و از کمکهای میلیاردی به افغانستان نیز به شدت انتقاد کرد.
او خطاب به هواداران خود گفت: «آیا میدانید که ما سالانه میلیاردها دالر به افغانستان میدادیم؟»
رئیسجمهور امریکا طالبان را «دشمن» نامید و گفت باید به آنها بگوئیم که به آنها پول نمیدهیم، مگر آنکه تجهیزات نظامی را بازگردانند.
تهدید به حمله
مارکو روبیو تنها کسی نیست که به سوی طالبان نگاهی آمیخته با خشم و نفرت دارد.
مایک والتز، مشاور امنیت ملی ترامپ در ماه جدی اعلام کرد که «وقتش است که به دنبال جهادیها در افغانستان، عراق و سوریه برویم.»
مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ، رئیسجمهور امریکا میگوید که استراتیژی حکومت آینده امریکا متمرکز بر مهار گروههای مثل داعش و القاعده خواهد بود. مایک والتز گفت این برنامه شامل اقدام در افغانستان، عراق و سوریه است که ممکن است از آنجا برای حملات علیه امریکا برنامهریزی شود.
والتز گفت امریکا باید به طور جدی به دفاع خود نگاه کند و مهمتر از همه، مرزهای خود را ببندد.
چالشهای پیشروی روبیو در وزارت خارجه
روبیو که اکنون در سمت وزیر خارجه دولت ترامپ فعالیت میکند، با چالشهای بزرگی در حوزه سیاست خارجی روبرو است. از جمله این چالشها، وضعیت پیچیده افغانستان، بحران اوکراین و مقابله با نفوذ چین در خاورمیانه و آسیای مرکزی است.
او در یکی از سخنرانیهای اخیر خود تأکید کرد که خروج نیروهای امریکایی از افغانستان بدون برنامهریزی مناسب، زمینهساز فاجعهای بزرگ بوده است. روبیو گفت: «ما از ابتدا میدانستیم که خروج نیروهای امریکایی از افغانستان باعث سقوط سریع دولت کابل و تقویت طالبان خواهد شد. این وضعیت نباید کسی را شگفتزده کند.»
آینده سیاست امریکا در قبال طالبان
مارکو روبیو، با اتخاذ سیاستهای سختگیرانهتر علیه طالبان و متحدان آن، تلاش میکند تا امریکا را در موقعیتی قویتر در برابر این گروه قرار دهد. حال باید دید که مواضع او و فشارهای بینالمللی چه تاثیری بر آینده طالبان و وضعیت افغانستان خواهد داشت.
به گفته روبیو: «اینکه طالبان کنترول افغانستان را در دست دارد، یک تهدید جهانی است و باید تمام تلاش خود را برای متوقف کردن آنها به کار بگیریم.»
به نظر میرسد که دوران وزارت خارجه مارکو روبیو، دورانی پرتنش در سیاست خارجی امریکا باشد.
روبیو و دیگر منتقدان معتقدند که طالبان تهدیدی جدی برای ایالات متحده است، بنابراین روابط میان امریکا و طالبان احتمالا همچنان خصمانه و در چارچوب مقابله با تهدیدات تروریستی باقی خواهد ماند، بهویژه با توجه به رویکردهای محافظهکارانه روبیو و همحزبیهای او.
احتمال قطع کمکهای مالی و یا مشروط ساختن آن، فشار به متحدان برای قطع حمایت از طالبان، و ادامه مبارزه با گروههای تروریستی، از جمله عواملی هستند که روابط امریکا با طالبان را پیچیده و دشوار خواهند ساخت.
به نظر میرسد که روبیو به کمکهای بینالمللی به افغانستان، تحریم بیشتر طالبان، بازپس گرفتن تجهیزات امریکایی و بازگشت امریکا به پایگاه بگرام بهعنوان گزینههای فشار بر طالبان چشم خواهد دوخت.
صبح مراسم تحلیف: دیدار تشریفاتی و حرکت بهسوی کانگرس
مراسم با یک دیدار رسمی آغاز میشود؛ رئیسجمهور منتخب و رئیسجمهور پیشین در کاخ سفید بهطور کوتاه دیدار میکنند. این دیدار نماد احترام به سنت انتقال مسالمتآمیز قدرت است. پس از آن، هر دو رهبر راهی ساختمان کانگرس میشوند. معاون رئیسجمهور منتخب و معاون پیشین نیز در یک کاروان جداگانه آنها را همراهی میکنند.
نکات تاریخی جالب:
· این سنت در سال ۱۸۳۷ آغاز شد، زمانی که اندرو جکسن و مارتین ون بورن با یک کالسکه ساخته شده از چوب کشتی تاریخی U.S.S. Constitution به ساختمان کانگرس رفتند.
· رؤسای جمهوری مانند اندرو جانسن (۱۸۶۹)، ریچارد نیکسن (۱۹۷۴) و دونالد ترامپ (۲۰۲۱) این سنت را نادیده گرفتند و در مراسم تحلیف جانشینان خود شرکت نکردند.
مراسم سوگند معاون رئیسجمهور
با رسیدن کاروان به محل برگزاری، مراسم در سمت غربی ساختمان کانگرس آغاز میشود. معاون رئیسجمهور منتخب در جایگاه مخصوص قرار گرفته و سوگند یاد میکند. متن سوگند او همان متنی است که سناتورها، اعضای کانگرس و مقامهای نظامی نیز با آن سوگند یاد میکنند.
نکات تاریخی جالب:
· تا پیش از سال ۱۹۳۷، مراسم سوگند معاون رئیسجمهور در داخل سالن سنای کانگرس برگزار میشد. انتقال این رویداد به فضای عمومی مقابل کانگرس، نمادی از افزایش اهمیت سیاسی معاون رئیسجمهور بهعنوان چهرهای کلیدی در حکومت است.
· کامالا هریس در سال ۲۰۲۱ بهعنوان اولین زن، اولین فرد رنگینپوست، و اولین فرد با تبار آسیای جنوبی سوگند یاد کرد و تاریخساز شد.
مراسم سوگند رئیسجمهور
لحظه اوج مراسم حوالی ساعت ۱۲ ظهر اتفاق میافتد؛ رئیسجمهور منتخب متن ۳۵ کلمهای سوگند را که بعد از قاضی ارشد دیوان عالی تکرار میکند:
"من بهطور جدی سوگند یاد میکنم که وظایف ریاستجمهوری ایالات متحده را با صداقت انجام دهم و همه توانم را برای حفظ، حمایت و دفاع از قانون اساسی ایالات متحده بهکار گیرم."
نکات تاریخی جالب:
· مراسم سوگند جرج واشنگتن، اولین رئیسجمهور امریکا در تاریخ ۳۰ اپریل ۱۷۸۹ در شهر نیویارک در برگزار شد. نیویارک در آن زمان نخستین پایتخت رسمی ایالات متحده بود.
· اولین مراسم تحلیف که از طریق رادیو پخش شد، سوگند کلوین کولیج در سال ۱۹۲۵ بود. مراسم تحلیف هری ترومن در سال ۱۹۴۹ اولین باری بود که مراسم از این نوع بود که بهصورت زنده از تلویزیون پخش شد. همچنین در سال ۱۹۹۷، مراسم سوگند بیل کلینتن بهعنوان نخستین مراسم تحلیف در تاریخ امریکا از طریق اینترنت بهگونه زنده پخش شد.
· لیندون بی. جانسون در تاریخ ۲۲ نوامبر ۱۹۶۳، پس از ترور جان اف. کندی، در داخل هواپیمای ریاستجمهوری Air Force One سوگند یاد کرد. قاضی سارا هیوز اولین زنی بود که این مراسم را اجرا کرد.
· در سال ۲۰۰۹، مراسم تحلیف باراک اوباما با حضور ۱.۸ میلیون نفر، پرجمعیتترین مراسم تحلیف تاریخ امریکا بود.
سخنرانی افتتاحیه
پس از ادای سوگند، رئیسجمهور جدید سخنرانی افتتاحیه خود را ایراد میکند. این سخنرانی معمولاً نقشه راه رئیسجمهور برای اداره کشور است و پیام اتحاد و امید را بیان میکند.
نکات تاریخی جالب:
· کوتاهترین سخنرانی: سخنرانی دوم جرج واشنگتن در سال ۱۷۹۳—فقط ۱۳۵ کلمه.
· طولانیترین سخنرانی: سخنرانی ویلیام هنری هریسن در سال ۱۸۴۱—۸,۴۴۵ کلمه. او این سخنرانی را در هوای سرد و بدون لباس گرم ایراد کرد و یک ماه بعد بهدلیل سینهبغل درگذشت.
نقلقولهای بهیادماندنی:
· آبراهام لینکلن (۱۸۶۵): "با کینه نسبت به هیچکس و با مهربانی برای همه..."
· فرانکلین روزولت (۱۹۳۳): "تنها چیزی که باید از آن بترسیم، خودِ ترس است."
· جان اف. کندی (۱۹۶۱): "نگویید کشور برای شما چه میکند؛ بگویید شما برای کشورتان چه میکنید."
خروج افتخاری رئیسجمهور پیشین
پس از مراسم سوگند، رئیسجمهور و بانوی اول پیشین ساختمان کانگرس را ترک کرده و زندگی پس از ریاستجمهوری را آغاز میکنند. در سالهای اخیر، آنها معمولاً با هلیکوپتر از محوطه کانگرس خارج شده و از سوی رئیسجمهور جدید بدرقه میشوند.
مراسم امضای اسناد رسمی
رئیسجمهور جدید به اتاق رئیسجمهور در نزدیکی سالن سنا میرود و اسناد رسمی مربوط به معرفی مقامات جدید و برخی دستورات اجرایی را امضا میکند. این سنت از سال ۱۹۸۱ با رونالد ریگان آغاز شد.
نکته تاریخی جالب:
· پیش از اصلاحیه بیستم قانون اساسی، رؤسای جمهور آخرین شب دوره کاری خود را در کانگرس میگذراندند تا آخرین مصوبات را امضا کنند.
ضیافت چاشت مراسم تحلیف
رئیسجمهور و معاون او به سالن مجسمههای کانگرس برای ضیافت چاشت دعوت میشوند. این ضیافت معمولاً شامل غذاهایی میشود که الهام گرفته از ایالتهای محل تولد یا اقامت رئیسجمهور و معاون او اند. علاوه بر رئیسجمهور، معاونش و خانوادههایشان، رهبران کانگرس و دیگر مهمانان نیز در این مراسم حضور دارند. این ضیافت پررنگ شامل سخنرانیها و تحایفی برای رئیسجمهور جدید نیز میشود.
رژه مراسم تحلیف
پس از مراسم چاشت، رئیسجمهور و معاون او از نیروهای نظامی در محوطه کانگرس دیدار میکنند و سپس رژه بزرگی از خیابان پنسیلوانیا تا کاخ سفید برگزار میشود. این رژه به رهبری رئیسجمهور جدید و همراهانش شامل دستههای موسیقی نظامی، گروههای فرهنگی و نمایشهای نمادین است.
نکات جالب تاریخی:
· گروه موسیقی نیروی دریایی، معروف به President’s Own از مراسم تحلیف توماس جفرسن در سال ۱۸۰۵ به بعد در تمام مراسم حضور داشته است.
· در سال ۱۸۴۱، در رژه تحلیف ویلیام هریسن برای اولین بار از ارابههای تزئین شده استفاده شد.
· در سال ۱۸۶۵، سربازان افریقایی-امریکایی برای اولینبار در رژه تحلیف آبراهام لینکلن شرکت کردند.
جشنهای عصرانه
مراسم تحلیف با جشنهای رسمی و مراسم رقص به پایان میرسد. این جشنها فرصتی برای مردم و رئیسجمهور جدید است تا آغاز دوره کاری رئیسجمهور را جشن بگیرند.
چالشها در شرایط بحرانی:
در برخی سالها، جشنهای عصرانه و مراسم تحلیف با بحرانهایی مانند جنگ یا بیماریهای فراگیر مواجه شده است:
· ۲۰۲۰: مراسم تحلیف جو بایدن به دلیل همهگیری ویروس کرونا محدود شد. بهجای برنامههای بزرگ و پرازدحام، مراسم با رعایت تدابیر بهداشتی بدون حضور تماشاچیان زیاد برگزار شد.
· ۱۹۴۵: فرانکلین روزولت بهدلیل شرایط جنگ جهانی دوم، مراسم تحلیف ریاستجمهوری خود را بهصورت ساده در محوطه کاخ سفید برگزار کرد.
روز تحلیف، نمادی از تعهد پایدار امریکا به دموکراسی در این کشور محسوب میشود. از دیدار صبگاهی در کاخ سفید تا مراسم سوگند، رژه و جشنها، هر رویداد بخشی از تاریخ این روز را به نمایش میگذارد. هرچند هر مراسم تحلیف ویژگیهای خاص خود را دارد، اما همه آنها یک پیام مشترک دارند: ادامه انتقال مسالمتآمیز قدرت با رای مردم.
محدودیت بر سلفیان چیست؟
یکی از این محدودیتهای طالبان بر سلفیها این است که هیچ سلفیمذهبی نمیتواند در مساجد یا مکانهای دیگر امام جماعت شود.
منابع به افغانستان اینترنشنال گفتهاند که طالبان به سلفیها توصیه کرده است که «رفعالیدین» نکنند و همچنین بعد از سوره فاتحه در نماز با صدای بلند «آمین» نگویند.
رفعالیدین به معنای بلند کردن دستها در نماز هنگام گفتن تکبیر است. این عمل در میان پیروان برخی مذاهب اسلامی رایج است، اما درباره وجوب یا توصیه آن میان فرقههای فقهی اختلافنظر وجود دارد.
طالبان که اکثراً پیرو مذهب حنفی هستند مخالف رفعالیدین و آمین گفتن به صدای بلند در وقت نماز هستند.
منابع همچنین گفتهاند که علاوه بر این، برخی مراکز و گروههای تبلیغی سلفی نیز تحت محدودیتهای طالبان قرار گرفته و به آنها توصیه شده است که از تبلیغ سلفیت به مردم خودداری کنند.
سلفیها در ولایتهای شرقی افغانستان بیشتر از سایر مناطق حضور دارند. ولایت کنر از مراکز اصلی سلفیان در شرق افغانستان موقعیت دارد.
از سلفیها در افغانستان به نامهای مختلفی یاد میشود. برخی این فرقه مذهبی را «اهل حدیث» میخوانند و برخی دیگر آنها را به نام «وهابیها» میشناسند.
پیشوای سلفیان در افغانستان کیست؟
در زمان حکومت داوود خان، سلفیها تبلیغات خود را در ولایت کنر آغاز کردند و حتی برخی مدارس خاص برای آموزش مذهب سلفی ایجاد کردند.
در آن زمان، تاثیر پنجپیریان بیشتر بود و برخی از علمای سلفی از مدارس پنجپیری فارغالتحصیل شده بودند.
در میان این علمای دینی، یکی از آنها شیخ جمیلالرحمان بود که در آن زمان به نام مولوی محمد حسین شناخته میشد.
شیخ جمیلالرحمان در ننگلام ولسوالی دره پیچ ولایت کنر متولد شده و تحصیلات خود را در مدرسه پنجپیری انجام داده است. این روحانی تلاشهایی را برای گسترش تبلیغات و حوزه نفوذ سلفیها در کنر انجام داده است.
شاهمحمود میاخیل، نویسنده کتاب «کنر» و والی سابق ننگرهار میگوید که در ابتدا در ولایت کنر میان پیروان مذهب سلفی و مذهب حنفی درگیریهای شدیدی ایجاد شد. اما به دلیل نفوذ قومی شیخ جمیلالرحمان، بعداً تعداد سلفیها افزایش یافت.
به گفته آقای میاخیل، پس از کنر، روند گسترش و تبلیغ سلفیها به نورستان نیز کشیده شد، جایی که شخصی به نام ملا ربانی ارتباطی با شیخ جمیلالرحمان برقرار کرد و تلاشهایی برای گسترش مذهب سلفی آغاز کرد.
شیخ جمیلالرحمان با آغاز جهاد علیه نیروهای شوروی در کنار مجاهدین، به حزب اسلامی پیوست و تحت رهبری گلبدین حکمتیار سلاح به دست گرفت.
براساس اطلاعات منابع، او در دهه هشتاد میلادی برای گسترش مذهب سلفی از کشورهای عربی به ویژه از عربستان سعودی کمک مالی دریافت کرد و در سال ۱۹۸۶ گروه سیاسی به نام «جماعت الدعوه القرآن» را برای سازماندهی سلفیها ایجاد کرد.
بر اساس این کمکها، مدارس دینی و مساجد برای سلفیها در ولایتهای شرقی، به ویژه در کنر ساخته شد که نقش مهمی در گسترش این فرقه مذهبی داشتند.
شیخ جمیلالرحمان در دوران جنگهای داخلی به باجور پاکستان مهاجرت کرد و فعالیتهای خود را از آنجا ادامه داد.
بالاخره او در سال ۱۹۹۱ میلادی توسط یک خبرنگار مصری به نام عبدالله رومی در باجور پاکستان به ضرب گلوله کشته شد.
پس از کشته شدن جمیلالرحمان، سلفیها روحالله وکیل برادرزاده جمیلالرحمان را به عنوان جانشین او انتخاب کردند.
روحالله وکیل از نجات دادن عربها تا زندان گوانتانامو
روحالله وکیل سابقه خاصی در تحصیلات دینی ندارد، اما سلفیها تصمیم گرفتند که او به عنوان جانشین شیخ جمیلالرحمان، انتخاب شود.
آقای وکیل در سال ۲۰۰۱ در کنار نیروهای امریکایی علیه طالبان و گروه القاعده جنگید.
براساس اطلاعات ویکیلیکس، روحالله وکیل در سال ۲۰۰۳ توسط نیروهای امریکایی در ننگرهار به اتهام کمک به فراری دادن تعدادی از عربها و جنگجویان شبکه تروریستی القاعده دستگیر شد.
منابع به افغانستان اینترنشنال گفتهاند که این رهبر سلفیها در ولایتهای شرقی افغانستان، به ویژه در کنر، تعداد زیادی مدرسه و مسجد برای پیروان این مذهب ساخت تا جمعیت این مذهب در مناطق بیشتری گسترش یابد.
بر اساس اطلاعات منابع، پشت این فعالیتها کمکهای مالی از برخی کشورهای عربی نیز وجود داشت.
روحالله وکیل در سال ۲۰۰۸ از زندان گوانتانامو آزاد شد، اما در سالهای آخر حکومت پیشین افغانستان بر اساس گزارشهای اطلاعاتی از سوی اداره امنیت ملی، دستگیر شد.
منابع به افغانستان اینترنشنال گفتند که او به اتهام ارتباط با تروریستها دستگیر شده بود، اما به دلیل فشار برخی اعضای مجلس نمایندگان، دوباره آزاد شد.
روزنامه گاردین در یکی از گزارشهای خود نوشت که او در تجارت مواد مخدر دخالت داشته و علاوه بر بریتانیا، ارتباطات عمیقی با پاکستان نیز داشته است.
روحالله وکیل در گفتوگو با رسانهها بارها اتهاماتی که به او وارد شده را رد کرده است.
پس از بازگشت طالبان به قدرت، روحالله وکیل افغانستان را ترک کرد و همراه با خانوادهاش به پاکستان مهاجرت کرد.
در ویدیویی که به دست افغانستان اینترنشنال رسیده است، دیده میشود که او سه ماه پیش در نوامبر ۲۰۲۴ در یک گردهمایی دینی سلفیها در خیبرپختونخوا سخنرانی کرده و وضعیت پیروان مذهب سلفی در داخل افغانستان را «نگرانکننده» خوانده است.
او در این سخنرانیاش میگوید که علمای دینی سلفی و پیروان این مذهب در دوران حکومت طالبان به طور مرموزی کشته میشوند، بدون اینکه دلایل آن مشخص باشد، و این گروه حاکم باید به تأمین امنیت آنها توجه ویژهای داشته باشد.
او همچنین در سخنان خود از سلفیها خواسته است که در مباحث دینی خود با نرمی برخورد کنند و از هر گونه خشونت پرهیز کنند.
ترور اعضای کلیدی سلفیها
در شهر جلالآباد، مدرسه دینی مشهوری به نام «نارنجباغ» وجود داشت که هزاران دانشآموز در آن مشغول تحصیل بودند.
دستگاههای اطلاعاتی حکومت پیشین نیز برخی از رهبران این مدرسه را به اتهام ارتباط با داعش دستگیر کرده بودند.
شاهمحمود میاخیل والی پیشین ننگرهار، نیز تأیید کرده است که تعدادی از دانشآموزان این مدرسه پس از جذب به صفوف داعش، به جبهههای جنگ پیوستند.
شیخ سردار ولی ثاقب، مدرس و رئیس این مدرسه، در میان سلفیها شهرت خاصی داشت؛ اما طالبان برای مدرسه و برخی از اعضای آن محدودیتهایی اعمال کردند.
در ۱۳ جولای ۲۰۲۲، شیخ سردار ولی به طور مرموزی در داخل خانهاش در کابل با چاقو به قتل رسید. هنوز عاملان این حادثه مشخص نشدهاند.
تمام علمای دینی سلفی در مدرسه دینی نارنج باغ از سمتهای خود برکنار شدند، تدریس کتابهای دینی سلفی ممنوع شد و طالبان علمای دینی مذهب حنفی را به جای آنها منصوب کردند.
بر اساس اطلاعات بهدستآمده توسط افغانستان اینترنشنال، علاوه بر ننگرهار و کنر، در ولایتهای قندوز، کاپیسا و کابل، دستکم ۳۰ نفر از روحاینون مشهور سلفی توسط افراد ناشناس کشته شدهاند.
بر اساس گزارشها، در سه و نیم سال گذشته اجساد ناشناختهای در کانال ننگرهار پیدا میشود و گفته میشود که برخی از دانشآموزان مدارس سلفی به اتهام ارتباط با داعش به طور مرموزی در این رویدادها کشته شدهاند.
این سلسله قتلهای مرموز در دوران داکتر بشیر، رئیس پیشین اطلاعات طالبان در ننگرهار، با سرعت زیادی انجام شد و هر روز در شهر جلالآباد اجساد ناشناختهای پیدا میشد.
منابع میگویند داکتر بشیر، که از ولایت ننگرهار است و در جنگهای قبلی طالبان با داعش نقش گستردهای داشت، یکی از افرادی است که در مقابل اعضای داعش «بیرحمانه» عمل میکند.
اتهاماتی علیه داکتر بشیر مطرح است که او در ولسوالی کوت برخی از اهالی روستاها را در جریان درگیریهای شخصی به اتهامهای مختلف کشته است و سر برخی از آنها را قطع کرده است تا نشان دهد که این قتلها توسط داعش انجام شده است.
استخبارات طالبان در کنر و نورستان علمای دینی سلفی را تحت نظارت شدید قرار دادهاند.
حتا برگزاری سخنرانیهای دینی در مکانهای عمومی برای آنها ممنوع شده است.
شاهمحمود میاخیل گفته است: «برخی از دانشآموزان مدارس سلفی به صفوف داعش پیوستهاند، اما این به این معنا نیست که همه سلفیها با داعش ارتباط دارند.» به گفته او، تحصیل در مدارس سلفی یا پیروی از مذهب سلفی به هیچ عنوان به معنای ارتباط با داعش نیست.
علاوه بر این، وزارت تحصیلات عالی طالبان در اقدامی جدید، ۱۲ استاد دانشگاه کنر را به دلیل داشتن گرایشهای سلفی از کار برکنار کرده است.
برخی از پیروان این فرقه به افغانستان اینترنشنال اطلاعاتی ارائه دادهاند که طبق آن، طالبان مدارس دینی سلفی را بستهاند و بر امامت علمای دینی سلفی محدودیتهایی اعمال کردهاند.
در ماه رمضان، سال گذشته طالبان تعداد رکعات نماز تراویح را از ۸ رکعت به ۲۰ رکعت اجباری کرده بودند و پس از سوره فاتحه در نماز، گفتن آمین با صدای بلند را ممنوع کردند.
گفته میشود پس از تهدیدات طالبان، پیروان مذهب سلفی هویت خود را مخفی کردهاند.
برخیها بر این باورند که پیروان عادی مذهب سلفی هیچ ارتباطی با گروههای سیاسی و نظامی ندارند؛ اما طالبان به آنها با دیده شک نگاه میکنند.
شاهمحمود میاخیل، والی پیشین ننگرهار، معتقد است که طالبان بر اساس اعتقاد خود افراد بیگناه را میکشند و سپس بدون هیچ مدرکی به آنها برچسب داعش میزنند.
این محدودیتها باعث شده که پیروان مذهب سلفی در ولایتهای شرقی هویتها و شیوههای مذهبی خود را مخفی کنند تا از نظر طالبان هدف قرار نگیرند.
اکثریت مطلق طالبان پیروان مذهب حنفی هستند برخی از آنها بر این باورند که اگر فشارها از سوی آنها بر پیروان مذهب سلفی در افغانستان افزایش یابد، ممکن است به جنگهای مذهبی منجر شود.
