عفو بینالملل از دنیای کریکت خواست از تیم ملی زنان کریکت افغانستان برای بازی در سطوح بالاتر حمایت کند. این سازمان از بازگشت تیم ملی زنان کریکت افغانستان به میدان مسابقات پس از سالها تبعید استقبال کرد و آنرا یک «خبر عالی» خواند.
سازمان عفو بینالملل روز جمعه، ۱۱ دلو، با حمایت از بازی تیم کریکت زنان افغانستان در ملبورن استرالیا، اعلام کرد که طالبان باید «محدودیتهای شدید» بر حقوق زنان و دختران افغان را «فوراً» لغو کند.
این سازمان تأکید کرد که طالبان باید به آزار و اذیت نظاممند جنسیتی در افغانستان پایان دهند.
تیم کریکت زنان افغانستان پس از حدود سهونیم سال، بهتازگی در یک دیدار دوستانه مقابل تیم کریکت زنان بدون مرز به میدان رفت.
این بازی که در شهر ملبورن استرالیا برگزار شد، با شکست تیم کریکت زنان افغانستان بهتفاوت هفت ویکت به پایان رسید. با این حال، شماری از کارشناسان ورزش بازگشت تیم زنان به میدان بازی را یک «پیروزی بزرگ» برای زنان افغان دانستهاند.
طالبان پس از تسلط بر افغانستان در اسد ۱۴۰۰، در کنار وضع سایر محدودیتها، هر نوع ورزش را برای زنان منع کرد. اعضای تیم کریکت زنان افغانستان که در استرالیا به سر میبرند، از آن زمان تاکنون در هیچ بازی رسمی شرکت نکرده بودند.
روزنامه تلگراف روز جمعه ۱۲ دلو در گزارشی نوشت که طالبان با ایجاد محدودیتهایی، زایشگاهها در افغانستان را با بحران روبرو کرده است.
یک قابله که در یک شفاخانه دولتی در ولایت ننگرهار کار میکند، به روزنامه تلگراف گفت: «اینجا همه چیز به زور است، ولی ما به آنها میگوییم که شما مانند بقیه دیده خواهید شد.»
طالبان از زمانی که قدرت را در اسد سال ۱۴۰۰ به دست گرفت، محدودیتهای زیادی را بر زنان و دختران افغانستان اعمال کرده است، از جمله اینکه دختران حق آموزش در مکاتب، دانشگاهها و موسسات پزشکی را ندارند.
ثمر ضیا، یک پرستار در کابل، میگوید با اعمال محدودیتهای طالبان، بسیاری از زنان، از جمله پزشکان ارشد، افغانستان را به مقصد ایران یا پاکستان ترک کردهاند تا تحصیل دخترانشان را در اولویت قرار دهند.
به گفته وی، وقتی افراد طالبان همسران خود را برای معالجه میآورند، از تمام پزشکان مرد خواسته میشود که اتاق را ترک کنند.
خانم ضیا گفت که فکر میکند بسیاری از زنان و مردان طالبان برای اولین بار به پزشک مراجعه میکنند. او افزود که مردان آنها به پزشکان اعتماد ندارند.
این پرستار توضیح داد: «یک زن نیاز به عمل جراحی داشت، اما شوهرش که یک جنگجوی طالبان بود، نپذیرفت.»
خانم ضیا گفت که پس از مرگ زن، شوهر از پولیس خواسته تا در کلینیک تحقیق کند.
او افزود که برخی از طالبان به کارکنانی که میدانند حامیشان نیستند، اعتماد ندارند و ادعا میکنند که کارکنان نمیخواهند خانوادههای طالبان تولید مثل کنند.
یک قابله زن دیگر افغان که در یک شفاخانه دولتی کار میکند، میگوید که در لغمان، در شرق کابل، اعضای طالبان میتوانند «مانند دیکتاتورها عمل کنند.»
تلگراف نوشته است که فروپاشی اقتصادی افغانستان به دلیل کاهش کمکهای خارجی، تحریمها و سیاستهای طالبان، در شفاخانهها مشهود است.
قابلههایی که تلگراف با آنها صحبت کرده، طوفان کاملی از کمبود امکانات بهداشتی را بازگو کردند. به گفته آنها، در یک شفاخانه به قدری کمبود منابع وجود دارد که کارکنان گاهی از بیماران میخواهند خونی را که در خارج از مرکز فروخته میشود و برای تزریق خون مورد نیاز است، خریداری کنند.
با این حال، در گزارش آمده است که خانواده یکی از زنان باردار توانایی پرداخت این هزینه را نداشت و زن باردار خود را از دست داد.
قابلهای دیگر که در یک شفاخانه دولتی قندهار کار میکند، میگوید: «هیچکس با پول اندک به اینجا نمیآید.»
بیماران او که در یک شفاخانه منطقهای کار میکنند، زنان از ولسوالیهای چندین ولایت جنوبی، به علاوه قندهار، مرکز طالبان و محل زندگی امیر این گروه هستند.
این قابله گفت که مردم ولسوالیها تصور اشتباهی دارند. آنها فکر میکنند که ما با این افراد مخالفیم و نمیخواهیم این زنان را نجات دهیم.
او افزود: «ما متاسفیم که افراد طالبان همه جا به دنبال زنان میگردند، اما زنان را از همه چیز منع کردهاند.»
رئیسجمهور ایالات متحده، بارها درباره سلاحهای امریکایی باقیمانده در افغانستان و ارزش آنها صحبت کرده است. دونالد ترامپ در کارزار انتخاباتی و مصاحبههای اخیر خود، خروج نیروهای امریکایی از افغانستان را اقدامی نابخردانه و شرمآورترین لحظه در تاریخ امریکا خوانده است.
به گفته او، این عقبنشینی منجر به باقی ماندن تجهیزات نظامی ایالات متحده در افغانستان شده که اکنون در اختیار طالبان، گروههای تروریستی و شبکههای جرایم سازمانیافته قرار دارد.
با آغاز دوره ریاستجمهوری ترامپ، این موضوع بار دیگر در محافل سیاسی و رسانهها مطرح شده است که: آیا ترامپ میتواند وعده خود را در مورد بازپسگیری سلاحهای امریکایی عملی کند؟
در این مقاله، ضمن بررسی کمکهای نظامی امریکا به نیروهای امنیتی افغانستان طی دو دهه گذشته، امکانسنجی عملیاتی شدن ادعای ترامپ را تحلیل میکنیم. در نهایت، به این پرسش پاسخ خواهیم داد که ترامپ دقیقاً درباره کدام سلاحها صحبت میکند، مقدار آنها چقدر است، چه کسانی به آنها دسترسی دارند، و آیا بازگرداندن آنها به امریکا امکانپذیر است؟
بیشتر بخوانید: سلاحهای امریکایی در دستان طالبان؛ چه تجهیزاتی جا ماندهاند؟
کدام سلاحها مدنظر ترامپ است؟
ترامپ بارها تأکید کرده که این سلاحها متعلق به ارتش امریکا بوده و به دلیل سوءمدیریت و خروج شتابزده، در افغانستان جا ماندهاند. بااینحال، او تاکنون فهرستی رسمی از این تجهیزات ارائه نکرده و منابع دولتی امریکا نیز آمار دقیقی منتشر نکردهاند. ترامپ ارزش این تجهیزات را ۸۰ میلیارد دالر اعلام کرده، اما برخی رسانهها این رقم را اغراقآمیز میدانند. بر اساس گزارش پنتاگون در اپریل ۲۰۲۲، ارزش تجهیزات نظامی امریکایی باقیمانده در افغانستان حدود هفت میلیارد دالر تخمین زده شده است.
بخش عمدهای از نیروهای ناتو، بهویژه نظامیان امریکایی، پس از سال ۲۰۱۴ از افغانستان خارج شدند و تجهیزات خود را یا تخریب کردند یا با خود بردند. اما با سقوط دولت افغانستان، بخشی از سلاحها و تجهیزات بهدست طالبان افتاد.
بر اساس گزارشهای رسمی، امریکا بین سالهای ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۶ حدود ۵۹۹ هزار قبضه سلاح به نیروهای امنیتی افغانستان تحویل داده است، که شامل ۳۵۸ هزار قبضه سلاح سبک مانند M16، M4 و سلاحهای تکتیرانداز میشود. همچنین، امریکا ۲۰۸ فروند هواپیما و هلیکوپتر، ۷۵ هزار وسیله نقلیه، و هزاران تجهیزات نظارتی و ارتباطی به افغانستان داده است.
بیشتر بخوانید: بازار سلاحهای امریکایی در منطقه 'دره آدمخیل' در حومه پیشاور
آیا انتقال این تجهیزات ممکن است؟
اکنون طالبان و گروههای تروریستی به این سلاحها و تجهیزات دسترسی دارند. گزارشهای متعددی نشان میدهد که بخشی از این تسلیحات در بازار سیاه افغانستان و پاکستان فروخته شده و برخی حتی به خاورمیانه و کشمیر راه یافتهاند. اخیراً تصاویری منتشر شده که نشان میدهد نیروهای ویژه ارتش ایران نیز از سلاحهای امریکایی M4 استفاده میکنند.
حتی در برخی از حملات داعش، مثل تیرباران هزارهها در ولایت دایکندی، از سلاحهای امریکایی استفاده شد.
گزارشهای معتبر رسانهای وجود دارد که نشان میدهند افراد طالبان از همان روز اول قدرتگیری در هر ولسوالی و ولایت، سلاحها، تجهیزات و وسایط فراوانی را غارت کرده و در بازار آزاد به فروش رساندهاند. بر بنیاد گزارشها، اکنون نیز سلاحهای امریکایی در بازار آزاد داخل افغانستان و مناطق قبایلی پاکستان خرید و فروش میشود.
با در نظر گرفتن شرایط کنونی، بازپسگیری این سلاحها تقریباً غیرممکن است. حتی اگر طالبان با چنین معاملهای موافقت کند، جمعآوری و انتقال این حجم از تجهیزات، به زمان و هزینه هنگفتی نیاز دارد. علاوه بر این، بسیاری از این تسلیحات بهدلیل استفاده طولانی یا اقدامات تخریبی، دیگر کارایی ندارند.
خطرات این سلاحها برای امنیت منطقه و جهان
گروههای افراطگرای مستقر در افغانستان، مانند طالبان، القاعده، داعش، تحریک طالبان پاکستان (تیتیپی)، و سایر گروههای جهادی، تهدیدی جدی برای امنیت منطقه و جهان به شمار میروند. افزایش دسترسی این گروهها به تسلیحات پیشرفته، توانایی عملیاتی آنها را تقویت کرده و به گسترش ناامنی دامن میزند.
پس از تسلط طالبان بر افغانستان، توان عملیاتی گروههای تروریستی در پاکستان و ایران بهشدت افزایش یافته است. در همین حال، گزارشهایی منتشر شده که نشان میدهد گروههای تروریستی در خاورمیانه از سلاحهای امریکایی برای انجام حملات خود استفاده کردهاند.
بیشتر بخوانید: واکنش پاکستان به اظهارات ترامپ درباره پس گرفتن سلاحهای امریکایی از طالبان
جمعبندی
به نظر میرسد ترامپ، با مطرح کردن این موضوع، بیشتر بهدنبال جلب حمایت داخلی و تحت فشار قرار دادن طالبان برای امتیازگیری در توافقنامه دوحه یا برنامههای آینده امریکا در افغانستان است.
در عمل، بازپسگیری این سلاحها از طالبان و دیگر گروههای تروریستی بسیار دشوار و غیرعملی به نظر میرسد. راهحل واقعی، نه در بازگرداندن این تجهیزات، بلکه در حمایت از جریانهای ضدطالبان و ایجاد یک دولت قانونی و مردمی در افغانستان است. تنها در این صورت میتوان از سوءاستفاده از این سلاحها جلوگیری کرد و امنیت منطقه را تأمین کرد.
رسانههای روسی گزارش دادند که افغانستان در ماه جنوری امسال، ۱۰ هزار تن میعانات گازی از روسیه خریداری کرده است. در جزئیاتی که روز جمعه ۱۲ دلو منتشر شد، آمده است که قرار است پنج هزار تن میعانات گازی دیگر نیز در ماه فبروری به افغانستان ارسال شود.
میعانات گازی به عنوان یک منبع انرژی و سوخت استفاده میشوند.
وبسایت اویلکاپیتال روسیه گزارش داده که شرکت غضنفر در افغانستان، میعانات گازی روسیه را به افغانستان وارد میکند.
گفته شده این شرکت در نظر دارد مینی پالایشگاه خود را که سالانه ۱۵۰ هزار تُن فرآوری میکند با کالاهای روسی بارگیری کند.
روسیه مانند دیگر کشورها، حکومت طالبان را بهرسمیت نمیشناسد، اما از اولین کشورهایی است که پس از بازگشت این گروه به قدرت با آن قراردادهای تجاری امضا کرد.
پیشتر الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه گفته بود این کشور میتواند گاز طبیعی خود را در درازمدت به افغانستان صادر کند.
افغانستان در سال گذشته نیز بزرگترین خریدار آرد روسیه بود. مرکز آگرواکسپورت، متعلق به وزارت کشاورزی روسیه پیشتر در گزارشی افغانستان را بزرگترین خریدار آرد روسیه در سال ۲۰۲۴ اعلام کرد. بر اساس دادههای این مرکز، در سال ۲۰۲۴ به ارزش ۸۰ میلیون دالر آرد به افغانستان تحویل داده شد که دو برابر سال ۲۰۲۳ است.
تحلیلگران انستیتوت صلح امریکا میگویند درخواست دادستان دادگاه بینالمللی کیفری برای بازداشت رهبر و قاضیالقضات طالبان، امید را برای پیگیری عدالت زنده کرده است.
اسکات وردن از انستیتوت صلح امریکا گفته این درخواست میتواند فشاری را در درون جنبش طالبان در مورد انتخاب رهبری جدید اعمال کند.
او میگوید اعضای طالبان در مخالفت با حکم دادگاه خارجی علیه رهبری خود، متحد خواهند شد، اما «طالبان عملگراتر» که طرفدار تحصیل دختران و به دنبال تعامل بیشتر با کشورهای غربیاند، میتوانند از درخواست بازداشت دادستان این استدلال را کنند که ماندن هبتالله در قدرت، سبب ادامه انزوای افغانستان در جامعه جهانی شود.
به گفته وی، این حکم بازداشت میتواند با مشروعیتزدایی از رهبری کنونی طالبان و کند کردن مسیر رژیم به سمت رسمیت شناسی، تاثیرات طولانیمدت داشته باشد.
اسکات وردن در عین حال تاکید کرده که درخواست بازداشت، امید به پیگیری عدالت را زنده میکند و نشان میدهد که جامعه جهانی متعهد به پاسخگویی مجرمان است و مهم نیست چقدر طول بکشد.
بلقیس احمدی، یکی دیگر از تحلیلگران انستیتوت صلح امریکا، درخواست دادستان برای بازداشت رهبر و قاضیالقضات طالبان را نقطه عطف در پیگیری عدالت و پاسخگویی در قبال محدودیتهای شدید این گروه بر حقوق زنان دانسته است.
خانم احمدی میگوید این اقدام تائیدی بر سالها تلاش خستگیناپذیر جامعه مدنی افغانستان و مدافعان حقوق بشر است که جان خود را برای مستندسازی جنایات طالبان به خطر انداختهاند.
او که قبلا برنده «جایزه قهرمان جنسیت» وزارت خارجه امریکا شده بود، تاکید کرد: درخواست بازداشت، پیامی روشن است که مصیبت زنان افغان و جنایات گسترده طالبان نادیده گرفته نشده است.
کریم خان، دادستان ارشد دادگاه بینالمللی کیفری چهارم دلو اعلام کرد که درخواست بازداشت هبتالله آخندزاده، رهبر و عبدالحکیم حقانی، قاضیالقضات طالبان را به دادگاه بینالمللی کیفری ارائه کرده است.
هبتالله آخندزاده چند روز پس از این درخواست، به اعضای طالبان گفت که از تهدیدهای کشورهای غربی هراسی نداشته باشند، «جهاد» را رها نکنند و برای قربانی شدن و رفتن به زندان آماده باشند.
اما عباس استانکزی، معین سیاسی وزارت خارجه طالبان، در یک نوار صوتی که به دست افغانستان اینترنشنال رسیده میگوید حاکمیت هبتالله دائمی نیست.
شیر محمد عباس استانکزی یکی از معدود مقامات در حکومت طالبان است که به صراحت از سیاستهای هبتالله آخندزاده انتقاد کرده است. او بارها در مورد محدودیتهای شدید طالبان علیه زنان و دختران افغانستان موضعگیری کرده است.
معین سیاسی وزارت خارجه طالبان در آخرین سخنرانیاش در ولایت خوست گفت که طالبان بر بیش از ۲۰ میلیون جمعیت افغانستان «بیعدالتی» میکند. او این اظهارات را در انتقاد از ممنوعیت آموزش زنان توسط رهبر طالبان مطرح کرده بود که در رسانههای بینالمللی بازتاب گسترده یافت.
در پی این سخنرانی، رهبر طالبان دستور بازداشت او را صادر کرد. منابع پیشتر به افغانستان اینترنشنال گفته بودند که قرار بود آقای استانکزی در یک محکمه نظامی محاکمه شود.
منابع افغانستان اینترنشنال گزارش دادند که عباس استانکزی، پس از صدور حکم ممنوعالخروجی و بازداشت توسط هبتالله آخندزاده، افغانستان را ترک کرده است.
سه منبع معتبر به افغانستان اینترنشنال گفتهاند که آقای استانکزی را در شهر شارجه امارات متحده عربی دیدهاند.
وزارت خارجه پاکستان نسبت به از سرگیری روند انتقال پناهجویان افغان واجد شرایط به امریکا، ابراز امیدواری کرده است. شفقتعلی خان، سخنگوی این وزارت روز پنجشنبه، ۱۱ دلو، اعلام کرد که گفتوگو در این مورد میان واشنگتن و اسلامآباد جریان دارد.
سخنگوی وزارت خارجه پاکستان گفت:«ما امیدواریم که این برنامه از سر گرفته شود و به پناهجویان باقیمانده افغان اجازه داده شود تا طبق تعهدات دولت ایالات متحده در امریکا اسکان داده شوند.»
آقای خان جزئيات بیشتری در خصوص گفتوگو با طرف امریکایی در این زمینه ارائه نکرد.
در پی به قدرت رسیدن ترامپ در امریکا و امضای فرمان تعلیق برنامه پذیرش پناهجویان امریکا، هزاران پناهجوی افغان واجد شرایط انتقال به امریکا، در کشورهای سومی مانند پاکستان، قطر و آلبانیا با بیسرنوشتی جدی مواجه شدهاند.
این پناهجویان میگویند به دلیل همکاری با نهادهای امریکایی در افغانستان در بیست سال گذشته، در معرض تهدید انتقامجویی طالبان قرار دارند.
طبق گزارشها، حدود ۱۵ هزار پناهجوی افغان واجد شرایط انتقال به امریکا در پاکستان، سه هزار در قطر و ۵۰۰ نفر دیگر هم در آلبانیا منتظر انتقال به امریکا اند.
پیشتر وزارت خارجه پاکستان همچین اعلام کرده بود که براساس توافق واشنگتن و اسلامآباد، قرار بود انتقال این پناهجویان افغان تا ماه سپتامبر ۲۰۲۵ تکمیل شود. با وجود تعلیق این برنامه از سوی ترامپ، این وزارت اعلام کرد که این توافق هنوز پا برجاست.
