جبهه آزادی مسئولیت انفجار در قندوز را برعهده گرفت. این جبهه روز جمعه اعلام کرد که نیروهایش شام پنجشنبه، نهم حوت کاروان قطعه خاص طالبان را در منطقه گولایی بندر خانآباد قندوز هدف قرار دادند که براثر آن چهار جنگجوی طالبان کشته و دو نفر دیگر زخمی شدند.
منابع محلی شام پنجشنبه به افغانستان اینترنشنال گفتند که ساعت ۹:۳۰ شب به وقت محلی انفجار نیرومندی در «گولایی بندر خان آباد»، در مرکز ولایت قندوز رخ داده است.
به گفته منابع، هدف این حمله یک موتر رنجر طالبان بود.
جبهه آزادی افغانستان روز جمعه دهم حوت در خبرنامهای نوشت که کاروان طالبان را زمانی مورد حمله قرار داده است که برای بازرسی خانه به خانه، به روستای رستاقآباد در حومه شهر در حرکت بود.
مقامهای طالبان تاکنون در این مورد اظهار نظری نکردهاند.
این جبهه در نهم حوت، روز سرباز در سال ۱۴۰۰ اندکی پس از تسلط طالبان بر افغانستان تاسیس شد.
جبهه آزادی در سومین سالگرد تاسیس این جبهه اعلام کرد که در یک سال گذشته ۸۷ حمله هدفمند را علیه طالبان انجام داده است. جبهه آزادی نوشت که در این حملات ۲۲۹ جنگجو و سردستههای طالبان کشته شده و ۱۶۶ عضو دیگر این گروه زخمی شدهاند.
این جبهه همچنان افزود که در سه سال فعالیت خود ۸۲۱ جنگجوی طالبان را از پای درآورده و ۸۶۸ عضو دیگر این گروه را زخمی کرده است.
یکی از این تغییرات، قطع کمکهای بشردوستانه امریکا بود که موجب افزایش مشکلات اقتصادی در افغانستان شد. دلیل این اقدام، نگرانی از رسیدن این کمکها به دست طالبان عنوان شده است.
هنوز مشخص نیست که آیا امریکا در آینده این کمکها را از سر خواهد گرفت یا خیر، اما این تصمیم تأثیر مستقیمی بر موازنه قدرت در افغانستان داشته است. در گذشته، قطع کامل کمکهای خارجی معمولاً با سقوط حکومتها در این کشور همراه بوده است، زیرا افغانستان به دلیل محدودیتهای جغرافیایی و عدم توانایی در استفاده از منابع طبیعی، فاقد درآمدهای جایگزین است. برخی تحلیلگران معتقدند که کاهش این کمکها میتواند طالبان را تحت فشار قرار دهد تا به گفتوگوهای معنادار با دیگر بخشهای جامعه افغانستان روی آورد. برخی دیگر نیز معتقدند که قطع کمکهای امریکا، اختلافات داخلی طالبان را تشدید کرده است.
سلاحهای امریکایی
پس از خروج امریکا از افغانستان در سال ۲۰۲۱، طالبان به حجم عظیمی از تسلیحات نظامی به ارزش میلیاردها دالر دست یافت. اخیراً دونالد ترامپ تأکید کرده است که این تجهیزات باید بازگردانده شوند. با این حال، اجرای چنین درخواستی دشوار به نظر میرسد، زیرا طالبان اعلام کردهاند که این تجهیزات را بازنمیگردانند.
واشنگتن نگران است که این تسلیحات به گروههای تروریستی مانند داعش خراسان منتقل شده و در آینده علیه منافع امریکا استفاده شوند. این نگرانیها بیسابقه نیست. در دهه ۱۹۸۰، امریکا برای حمایت از مجاهدین افغان در جنگ با شوروی، موشکهای استینگر را در اختیار آنان قرار داد. اما پس از پیروزی مجاهدین، واشنگتن نگران شد که این تسلیحات علیه خود یا متحدانش استفاده شوند. در نتیجه، عملیاتی برای خرید و جمعآوری این موشکها آغاز شد و میلیونها دالر در این راستا هزینه شد.
اکنون نیز نگرانی مشابهی درباره سرنوشت تسلیحات باقیمانده در افغانستان وجود دارد. هنوز مشخص نیست که آیا اظهارات ترامپ در این زمینه صرفاً تبلیغاتی است یا به یک راهکار عملی منجر خواهد شد. در حال حاضر، هیچ مکانیزم مشخصی برای بازپسگیری این تسلیحات ارائه نشده و این موضوع همچنان یکی از چالشهای سیاست خارجی امریکا در قبال افغانستان باقی خواهد ماند.
حمایت از نیروهای بدیل
امریکا تاکنون از گروههای مسلح مخالف طالبان حمایت رسمی نکرده است. وزارت خارجه امریکا در زمان جو بایدن بارها تأکید کرد که بحران افغانستان راهحل نظامی ندارد و تلاش برای براندازی طالبان از طریق جنگ، ممکن است موجب تداوم درگیریهای داخلی شود. با توجه به سیاست «اول امریکا» که در دوران ترامپ بر کاهش مداخلههای نظامی و هزینههای خارجی تأکید دارد، بعید است که واشنگتن مستقیماً از گروههای مسلح ضد طالبان حمایت کند.
با این حال، نگرانی از گسترش تروریسم همچنان یکی از دغدغههای اصلی امریکا است. مارکو روبیو، وزیر خارجه امریکا، بهطور مداوم از تهدیدهای گروههای تروریستی مانند داعش و القاعده یاد کرده است. لحن او، در انتقاد از طالبان و همکاری آنها با این گروهها، متفاوت از موضع قبلی امریکا بوده است.
کارشناسان معتقدند که امریکا باید رویکردی جدید در قبال افغانستان اتخاذ کند، چرا که ادامه وضعیت کنونی زمینه را برای رشد گروههای افراطی و بحرانهای انسانی فراهم میکند. برخی تحلیلگران، از جمله توماس بارفیلد، تأکید دارند که امریکا باید راهبردی جامع برای حمایت از بدیلهای طالبان تدوین کند تا زمینه ایجاد یک حکومت مشارکتی و پایدار در افغانستان فراهم شود.
یکی از اقداماتی که امریکا میتواند انجام دهد، تقویت نیروهای دموکراتیک مخالف طالبان است. این گروهها در دو دهه گذشته باوجود چالشهای زیاد رشد کردند، اما پس از قدرتگیری طالبان، یا سرکوب شدند یا به حاشیه رانده شدند. امریکا میتواند از طریق حمایت مالی، آموزشی و دیپلماتیک، این نیروها را توانمند سازد تا در آینده نقش مهمی ایفا کنند.
به گفته کارشناسان، حمایت امریکا نباید فقط محدود به گروههای سیاسی باشد، بلکه باید حوزههای اجتماعی و فرهنگی را نیز در بر بگیرد. یکی از چالشهای اصلی در دوران طالبان، سرکوب حقوق زنان و آزادیهای اجتماعی بوده است. امریکا میتواند با حمایت از برنامههای آموزشی، بهداشتی و حقوق بشری، به ایجاد یک جامعه آگاه و مطالبهگر کمک کند.
علاوه بر این، کارشناسان میگویند، امریکا باید سیاستهای دیپلماتیک خود را بهگونهای تنظیم کند که از تبدیل شدن افغانستان به کانون بیثباتی در منطقه جلوگیری شود. تجربه نشان داده که سیاستهای یکجانبه امریکا در افغانستان، بدون هماهنگی با کشورهای همسایه مانند پاکستان، ایران، چین و روسیه، نتایج مطلوبی نخواهد داشت. همکاریهای منطقهای میتواند زمینه را برای ایجاد توافق چندجانبه درباره آینده افغانستان فراهم کند.
پیوندهای تاریخی و مسئولیتهای مشترک
رابطه میان امریکا و افغانستان در دو دهه گذشته عمیق و پیچیده بوده است. در این مدت، دهها هزار امریکایی از جمله سربازان، دیپلماتها، متخصصان توسعه و امدادرسانان در افغانستان حضور داشتهاند. این ارتباط نهتنها در سطح دولتی، بلکه در میان جوامع و مردم نیز تأثیرات ماندگاری داشته است. برخی از مقامهای ارشد دولت ترامپ نیز سابقه حضور مستقیم در افغانستان را دارند و از نزدیک با واقعیتهای این کشور آشنا هستند.
این انتظار وجود دارد که سیاستهای آینده واشنگتن در قبال افغانستان، با درک مناسب از واقعیتهای این کشور تدوین شود. اعضای کلیدی کابینه ترامپ، از جمله مایکل والز، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، که خود تجربه حضور در افغانستان را داشته و مترجمش توسط طالبان در برابر خانوادهاش سر بریده شده است، و پیت هگست، وزیر دفاع ترامپ، که اجساد سربازان امریکایی کشتهشده توسط طالبان را شخصاً از سنگر بیرون کشیده است، بهخوبی از واقعیتهای میدانی آگاه هستند. آنان میدانند که اتکا به طالبان نهتنها منافع امریکا را تأمین نمیکند، بلکه به نفع هیچ طرفی جز گروههای افراطی نخواهد بود.
بنابراین، اگر امریکا میخواهد نگرانیهای امنیتی خود در افغانستان را کاهش دهد، باید سیاستهایی را دنبال کند که بر حمایت از حکومت قانونمحور، تقویت نیروهای دموکراتیک و ارتقای دیپلماسی منطقهای متمرکز باشد. این رویکرد نهتنها میتواند به ایجاد ثبات در افغانستان کمک کند، بلکه به امریکا اجازه خواهد داد تا منافع استراتژیک خود را در منطقه تأمین کرده و از تکرار اشتباهات گذشته جلوگیری کند.
افغانستان و آینده آن همچنان به تصمیماتی که در واشنگتن اتخاذ میشود، وابسته است. اما یک نکته مسلم است: افغانستان نباید به فراموشی سپرده شود. آنچه در بیست سال گذشته میان دو کشور شکل گرفته، فراتر از یک مداخله نظامی یا همکاری سیاسی بوده است؛ این رابطه شامل خاطرات مشترک، آرزوهای مردم دو کشور و یک مسئولیت تاریخی است که نمیتوان آن را نادیده گرفت.
با امضای توافقنامه دوحه، نیروهای بینالمللی به رهبری امریکا پس از دو دهه نبرد با طالبان از افغانستان خارج شدند، حکومت پیشین افغانستان فروپاشید و سرانجام گروه طالبان بار دیگر قدرت را از راه جنگ تصاحب کرد.
ذبیحالله مجاهد در گفتوگو با تلویزیون ملی تحت کنترول طالبان که روز جمعه، ۱۰ حوت پخش شد، گفت: «توافقنامه دوحه برای یک مرحله بود و پس از آن حاکمیت امارت اسلامی است. ما براساس این توافقنامه پیش نمیرویم بلکه براساس اصول نظام خود پیش میرویم. این توافقنامه با امریکاییها بود که در آن وقت به پایان رسید.»
آقای مجاهد افزود که خروج نیروهای امریکایی از افغانستان و عدم استفاده از خاک افغانستان توسط تروریستان علیه امریکا دو بخش اساسی این توافقنامه بوده است.
«امریکا بخشهای از توافقنامه را عملی نکرده است»
سخنگوی طالبان گفت که دو بخش اساسی توافقنامه شامل خروج نیروهای خارجی و استفاده نشدن خاک افغانستان علیه امریکا عملی شده است. او با اشاره به تحریم رهبران طالبان و عدم تعامل با این گروه گفت که امریکا برخی از موارد این توافقنامه را عملی نکرده است.
ذبیحالله مجاهد مدعی شد که اداره طالبان مفاد توافقنامه را عملی کرده و از امریکا خواست به تعهدات خود عمل کند.
امریکا در اواخر سال گذشته میلادی طالبان را متهم به نقض مفاد اساسی توافقنامه دوحه کرد.
توافقنامه دوحه پنج سال پیش در دهم حوت سال ۱۳۹۸ خورشیدی پس از ۱۸ ماه مذاکره میان نمایندگان گروه طالبان و امریکا در دوحه پایتخت قطر امضا شد. ملا برادر به نمایندگی از طالبان و زلمی خلیلزاد به نمایندگی از امریکا این توافقنامه را امضا کردند.
این توافقنامه شامل چهار محور اساسی؛ خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، تعهد طالبان به قطع روابط با گروههای هراسافگن، آغاز گفتوگوهای بینالافغانی و برقراری آتشبس بود.
وزارت خارجه امریکا در ۲۲ قوس سال جاری با انشتار گزارش سالانه خود درباره تروریسم اعلام کرد که طالبان همچنان به میزبانی و پناه دادن به القاعده در افغانستان ادامه داده است.
این وزارت گفت که طالبان افغان همچنین به طالبان پاکستانی اجازه فعالیت در خاک افغانستان را داده است.
گروههای القاعده و طالبان پاکستان هردو از سوی امریکا به عنوان گروه تروریستی شناخته میشوند. براساس توافقنامه دوحه، طالبان باید روابط خود را با این گروهها قطع میکرد که نکرده است.
طالبان پس از امضای توافقنامه دوحه از مذاکره با حکومت پیشین افغانستان خودداری و به جنگ و تصرف شهرها ادامه داد.
با وجودی که سخنگوی طالبان میگوید توافقنامه دوحه برای این گروه پایان یافته است اما او از امریکا خواست که سران این گروه را از فهرست تحریمها خارج کند.
براساس گزارش تیم نظارت بر تحریمهای سازمان ملل متحد که در ۱۸ سرطان امسال منتشر شد، ۶۱ مقام طالبان تحت تحریم بینالمللی قرار دارند. بر اساس این گزارش، ۳۵ نفر از ۶۱ فرد تحت تحریم، از اعضای کابینه و مقامهای ارشد طالبان هستند.
براساس فهرست تحریم سازمان ملل متحد، ملاحسن رئیسالوزرا، عبدالغنی برادر معاون اقتصادی، عبدالسلام حنفی معاون اداری و عبدالکبیر وزیر مهاجرین طالبان تحت تحریم قرار دارند.
در میان چهرهای کلیدی تحریم شده کابینه طالبان، امیرخان متقی وزیر خارجه و سراجالدین حقانی وزیر داخله نیز شاملاند.
از دیگر چهرههای تحت تحریم در حکومت طالبان، عبدالحق وثیق رئیس قدرتمند استخبارات، نورمحمد ثاقب وزیر حج و اوقاف، خیرالله خیرخواه وزیر اطلاعات و فرهنگ، نورالله نوری وزیر سرحدات و قبایل و حمیدالله آخوند، وزیر ترانسپورت و هوانوردی طالبان هستند.
برعلاوه، دین محمد حنیف، وزیر اقتصاد، محمد عیسی ثانی، وزیر فواید عامه، نجیبالله حقانی، وزیر مخابرات و تکنولوژی معلوماتی، حمدالله نعمانی، وزیر شهرسازی و مسکن، عبداللطیف منصور، وزیر انرژی و آب، هدایتالله بدری، وزیر معادن و پترولیم و نوراحمد آقا، رئیس بانک مرکزی طالبان نیز مشمول تحریم شورای امنیت سازمان ملل متحد اند.
این افراد بدون مجوز شورای امنیت حق سفر به بیرون از افغانستان را ندارند و داراییهای آنها در خارج از افغانستان مسدود شده است.
تیم نظارت بر تحریمهای سازمان ملل در قوس ۱۴۰۲، به اتفاق آرا از سوی ۱۵ عضو دایمی و دورهای شورای امنیت سازمان ملل برای یکسال دیگر تمدید شد.
این انفجار روز جمعه در هنگام نماز جمعه در مدرسه حقانیه رخ داد و منجر به کشته شدن دستکم پنج نفر و زخمی شدن تعدادی دیگر شد. مولانا حامدالحق حقانی، فرزند مولانا سمیعالحق حقانی، هدف اصلی این حمله بوده است.
تاکنون هیچ گروهی مسئولیت این حمله را به عهده نگرفته است.
در پی این حادثه، آصف علی زرداری، رئیسجمهور پاکستان، و شهباز شریف، نخستوزیر این کشور، این حمله را به شدت محکوم کرده و ضمن ابراز همدردی با خانوادههای داغدار، تاکید کردند که «تروریستها» به طور عمدی نمازگزاران بیگناه را هدف قرار دادهاند.
آنها همچنین از دولت خواستند که تمام تلاشها برای شناسایی و مجازات عاملان این حمله انجام شود.
دارالعلوم حقانی، در حدود ۶۰ مایلی مرز افغانستان قرار دارد و بسیاری از رهبران طالبان در این مدرسه پرورش یافتهاند. مسئولان مدرسه حقانی گفتته بودند که از تسلط گروه طالبان بر افغانستان افتخار میکند.
حامدالحق مسئول این مدرسه، از حکومت پیشین افغانستان خواسته بود به طالبان تسلیم شود تا این گروه شریعت اسلامی را در افغانستان اجرا کند.
به دنبال این درخواست، حکومت پیشین افغانستان از دولت پاکستان خواسته بود که مدرسه حقانی را به خاطر ترویج افراطگرایی مسدود کند.
مقامهای طالبان پس بازگشت به قدرت در افغانستان، به مدرسه حقانی رفتند و با مسئولان این مدرسه دینی دیدار کردند.
بیشتر بخوانید: وزیر تحصیلات طالبان به مدرسه حقانی در پاکستان رفت | افغانستان اینترنشنال
شماری از ملاهای پاکستانی به رهبری حامدالحق حقانی در ماه حوت ۱۴۰۲ به کابل رفته و با مقامات طالبان از جمله مولوی عبدالکبیر، معاون سیاسی پیشین رئیسالوزرای طالبان دیدار کردند. آن زمان منابع معتبر در اداره امور طالبان تایید کردند که مولوی عبدالکبیر در این دیدار به حامدالحق وعده کرده است که از جانب حکومت طالبان به این مدرسه کمک کند.
این منابع افغانستان اینترنشنال گفتند که دفتر مولوی عبدالکبیر طی یادداشتی به اداره امور طالبان دستور داده است در هماهنگی با وزارت مالیه، هفت میلیون افغانی را به حساب مدرسه حقانیه واریز کند.
بیشتر بخوانید: منابع آگاه: طالبان هفت میلیون افغانی به مدرسه حقانیه پاکستان کمک میکند | افغانستان اینترنشنال
رحمتالله نبیل، رئیس سابق استخبارات افغانستان در واکنش به کشته شدن حامدالحق حقانی گفت که او «در لباس انسان، یک شیطان بود.» آقای نبیل در اکس نوشت «او و پدرش هر دو تاجران مرگ بودند.»
