مهناز افشار به افغانستان اینترنشنال: جهان برای تامین حقوق زنان بر طالبان فشار بیاورد

حامد کرزی، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، به مناسبت روز جهانی زن نوشت که زنان افغان در مبارزات استقلال‌طلبانه و شگوفایی فرهنگ شانه‌به‌شانه مردان حضور داشته‌اند.

کرزی تاکید کرد که زنان افغان رسالت خود را در آبادی و پیشرفت وطن به خوبی ادا کرده‌اند.

حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افغانستان در یادداشتی به مناسبت روز جهانی زن نوشت که آینده افغانستان نیازمند حضور و مشارکت معنادار زنان، هم‌گام با مردان در تمامی عرصه‌ها است.

رئیس‌جمهور پیشین تاکید کرد که باید فرصت‌های پیشرفت و نقش‌آفرینی و زمینه آموزش برای زنان و دختران افغان مهیا شود.

حامد کرزی به مناسبت روز جهانی زن، بار دیگر از طالبان خواست که دروازه مکاتب و دانشگاه‌ها را به روی دختران بگشاید. کزری گفت شگوفایی استعدادهای دختران و پسران جوان راه توسعه افغانستان را هموار می‌کند.

جبهه آزادی افغانستان بار دیگر از جامعه جهانی خواست تا آپارتاید جنسیتی تحت حاکمیت طالبان را به رسمیت بشناسد. این جبهه اعلام کرد که طالبان در سه و نیم سال گذشته به‌طور سیستماتیک حقوق اساسی زنان را سلب کرده‌ و وضعیت زنان در افغانستان به قدری وخیم است که در سطح جهانی بی‌سابقه است.

در بیانیه جبهه آزادی افغانستان که همزمان با ۸ مارچ، روز جهانی زن، منتشر شد، آمده است که زنان افغانستان تحت حکومت طالبان از حقوق اساسی مانند تحصیل، کار، سفر و فعالیت‌های اجتماعی محروم شده‌اند و این وضعیت چیزی جز آپارتاید جنسیتی نیست.

این جبهه با انتقاد از سکوت جامعه جهانی، هشدار داد که اگر این روند متوقف نشود، زن‌ستیزی به یک فرهنگ تبدیل خواهد شد و تأثیرات منفی جهانی خواهد داشت.

همچنین، جبهه آزادی افغانستان خواستار اقدام عملی علیه طالبان شده و از سازمان‌های بین‌المللی خواسته است رهبران این گروه را به محاکمه بکشند.

پاکستان مدت‌هاست که کارزار گسترده‌ای برای اخراج شهروندان افغانستان آغاز کرده است، اما اکنون حتی پناهجویانی که در انتظار انتقال به ایالات متحده بودند، اخطار دریافت کرده‌اند که باید تا یک ماه دیگر این کشور را ترک کنند.

اسلام‌آباد در ماه‌های گذشته صدها مهاجری را اخراج کرده است که ویزاهایشان منقضی شده است. در میان اخراج‌شدگان مهاجرانی هم شامل‌اند که می‌گویند با داشتن ویزا اخراج شده‌اند.

یک شهروند افغانستان به نام شیرزاد به واشنگتن‌پست گفته است که پس از سال‌ها بلاتکلیفی در پاکستان، دیگر توان پرداخت هزینه‌های سرسام‌آور تمدید ویزا را ندارند.

شیرزاد گفت که پنهان شدن در آپارتمان کوچکی در حاشیه اسلام‌آباد، به‌ویژه برای دو فرزندش، دشوار بوده است. اما نمی‌تواند به بازگشت به افغانستان فکر کند: «این مثل این است که مرگ را به خانه‌ات دعوت کنی.»

مهاجران افغان در پاکستان می‌گویند فشارهای پولیس پاکستان، تأثیرات روانی شدیدی بر آن‌ها گذاشته است. برخی از افسردگی و حتی افکار خودکشی سخن گفته‌اند.

امان، ۴۱ ساله، عضو سابق نیروهای امنیتی افغانستان، نمی‌تواند از فکر بازداشت احتمالی توسط پولیس پاکستان خارج شود. او گفت: «اگر دستگیر شوم، نمی‌دانم بهتر است از آن‌ها بخواهم مرا بکشند یا به افغانستان برگردانند.»

او که در یکی از محله‌های پرجمعیت افغان‌ها در پایتخت پاکستان زندگی می‌کند، گفت: «وقتی دختر کوچکم مأموران پولیس را می‌بیند، شروع به گریه می‌کند.»

پاکستان از اواخر سال ۲۰۲۳، همزمان با تیرگی روابط با طالبان، روند اخراج افغان‌ها را آغاز کرد. تاکنون بیش از ۸۰۰ هزار افغان، از جمله برخی که در پاکستان زاده شده‌اند، به افغانستان بازگردانده شده‌اند.

در هفته‌های اخیر، مقامات پاکستانی فشار بیشتری بر حدود نیم میلیون پناهجوی افغان که پس از سقوط کابل در سال ۲۰۲۱ به این کشور گریخته‌اند، اعمال کرده‌اند. آن‌ها می‌گویند که تعداد بسیار کمی از کشورها حاضر بودند این تعداد پناهنده را بپذیرند و اکنون صبر مردم پاکستان به دلیل رقابت بر سر اشتغال و مسکن به سر آمده است.

مقامات پاکستانی گفته‌اند که در حال حاضر تمرکز آن‌ها بر ۱.۵ میلیون پناهجوی افغان است که از زمان حمله شوروی در اواخر دهه ۱۹۷۰ به این کشور گریخته‌اند. اما حدود ۲۰ هزار افغان که پرونده‌های اسکان مجدد آن‌ها پیش از دستور اجرایی ترامپ توسط حکومت امریکا پردازش شده بود، نگران‌اند که در این موج اخراج‌ها گرفتار شوند.

دستور اجرایی ۲۰ جنوری دونالد ترامپ پذیرش پناهجویان را برای حداقل ۹۰ روز به حالت تعلیق درآورد تا حکومت امریکا این برنامه را بازبینی کند.

وزارت خارجه امریکا اخیرا تأیید کرد که در حال بازبینی کامل تمام برنامه‌های ویزا است. در همین حال، گزارش‌هایی درباره اعمال یک ممنوعیت جدید سفر منتشر شده و یک مقام امریکایی آگاه به سی‌ان‌ان گفت که افغانستان ممکن است در فهرست کشورهای مشمول این ممنوعیت قرار بگیرد.

«افغان اویک»، سازمانی داوطلبانه که به اسکان مجدد خانواده‌ها در امریکا کمک می‌کند، روز چهارشنبه هشدار داد که اطلاعات معتبری دارد که نشان می‌دهد ممکن است به زودی ممنوعیت سفر افغان‌ها اجرایی شود، که این امر آخرین مسیر باقی‌مانده را نیز مسدود خواهد کرد.

در دو ماه گذشته، هزاران افغان در پاکستان بازداشت شده و صدها نفر اخراج شده‌اند. عمر اعجاز گیلانی، وکیل حقوق بشر در اسلام‌آباد، گفت: «سوابق حقوقی نشان می‌دهد که هر فردی که به پاکستان آمده و واقعا در معرض خطر است، نباید بازگردانده شود. این برخلاف تعهدات بین‌المللی ما است.»

گیلانی گفت که پس از بازداشت، افغان‌ها ظرف چند ساعت به مرز منتقل می‌شوند. «هیچ‌کس برای نجات آن‌ها اقدام نمی‌کند.»

سازمان حقوق بشری هه‌نگاو اعلام کرد که در سال گذشته میلادی دست‌کم ۳۰ زن در زندان‌های مختلف جمهوری اسلامی ایران اعدام شده‌اند.

آمارها نشان می‌دهد که میزان اعدام زنان در ایران در یک سال گذشته ۳۶ درصد افزایش یافته است.

گزارش هه‌نگاو که همزمان با هشتم مارچ، روز جهانی زن، منتشر شد، نشان می‌دهد که ۳۰ زن اعدام، ۱۴۱ زن بازداشت و حکم اعدام، حبس و شلاق برای ۱۳۶ فعال زن صادر شده است.

علاوه بر این‌ها ۱۹۱ مورد زن‌کشی در سال ۲۰۲۴ میلادی در ایران ثبت شده است.

در گزارش آمده است که از مجموع ٣٠ زن اعدام‌شده، دست‌کم ۹ زن تُرک، ۲ زن کُرد، ۲ زن بلوچ، ۲ زن گیلک و ۱ زن لُر بودند.

براساس آمار ثبت‌شده توسط مرکز آمار هه‌نگاو، ۱۷ زن (۵۷٪) که اعدام شده‌اند به‌ اتهام قتل عمد محکوم شده بودند و ۱۳ زن (۴۳٪) به‌اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر به اعدام محکوم شده بودند.

سخنگوی هبت‌الله آخندزاده، در پیامی به مناسبت «روز جهانی زن» می‌گوید زنان افغان از نگاه فیزیکی و روانی در مصئونیت کامل زندگی می‌کنند. ذبیح‌الله مجاهد گفت در نظام طالبان از هرگونه خشونت در برابر زنان، جلوگیری شده و هیچکس نمی‌تواند حقوق زنان را ضایع کند و آنان را به چشم بد بنگرد.

با این حال آقای مجاهد می‌گوید حقوق زنان افغان در یک جامعه اسلامی و افغانی با حقوق زنان در جامعه غربی تفاوت‌های آشکاری دارد. آقای مجاهد گفت در هنگام محاسبات این تفاوت باید در نظر گرفته شود.

به گفته او «حقوق اساسی زنان افغان در چهارچوب شریعت اسلامی و فرهنگ و عنعنات جامعه افغانی تأمین شده است»،

سخنگوی رهبر طالبان گفت «حفاظت از عفت، عزت و حقوق شرعی زنان» در اولویت کار این گروه قرار دارد و آنان در حال حاضر از نظر فیزیکی و روانی در «مصئونیت کامل» زندگی می‌کنند.

در بیانیه‌ای که از سوی سخنگوی طالبان منتشر شده، تأکید شده است که نهادهای قضایی و سایر ارگان‌های مربوطه طالبان مکلف شده‌اند تا در راستای تأمین حقوق زنان تلاش کنند، اختیار آنان در امر ازدواج را تضمین کنند و حقوقی چون مهریه و میراث را برای آنان محفوظ بدارند.

برخلاف اظهارات ذبیح‌الله مجاهد فعالان حقوق بشر نهادهای حقوق بشری می‌گویند که در افغانستان تحت حاکمیت طالبان، «آپارتاید جنسیتی» حاکم است، زیرا زنان به‌طور سیستماتیک از حقوق اساسی خود محروم شده‌اند. محدودیت‌هایی مانند ممنوعیت تحصیل دختران، منع اشتغال بسیاری از زنان، محدودیت در رفت‌وآمد بدون محرم و حذف کامل آنان از ساختارهای حکومتی، از جمله دلایلی است که این وضعیت را به «تفکیک جنسیتی نهادینه‌شده» تشبیه کرده‌اند.

سازمان ملل و گروه‌های مدافع حقوق زنان تأکید دارند که این سیاست‌ها زنان را عملاً به شهروندان درجه دو تبدیل کرده است. با این حال، طالبان این انتقادات را رد کرده و می‌گوید که قوانین و سیاست‌های آن مطابق با شریعت اسلامی و فرهنگ افغانی است و نباید با معیارهای جوامع غربی مقایسه شود.

امنیت روانی زنان افغانستان

برخلاف ادعای ذبیح‌الله مجاهد، آمارهای منتشر شده از سوی سازمان‌های پژوهشی نشان می‌دهد که وضعیت روانی زنان افغان در سال‌های اخیر با چالش‌های جدی مواجه شده است. محدودیت‌های گسترده بر آموزش، اشتغال و آزادی‌های اجتماعی، همراه با فشارهای فرهنگی و اقتصادی، باعث افزایش اضطراب، افسردگی و ناامیدی در میان بسیاری از زنان شده است. گزارش‌های نهادهای حقوق بشری نشان می‌دهند که بسیاری از زنان به دلیل انزوای اجتماعی، عدم دسترسی به فرصت‌های رشد فردی و نبود حمایت روانی دچار مشکلات روحی شده‌اند.

از سوی دیگر، برخی زنان که مسئولیت تأمین معیشت خانواده را بر عهده داشته‌اند، پس از از دست دادن شغل خود دچار استرس شدید و بحران‌های روحی شده‌اند. همچنین، عدم امکان تحصیل و فعالیت‌های اجتماعی برای دختران جوان، آینده آنان را مبهم کرده و موجب احساس سرخوردگی و بی‌انگیزگی شده است. با این حال، بسیاری از زنان افغان همچنان در تلاش‌اند تا در برابر این محدودیت‌ها مقاومت کنند و راه‌هایی برای حفظ امید و انگیزه خود پیدا کنند.