د ارمنستان لومړی وزیر نیکول پشینیان په یوې تلویزوني وینا کې اعلان کړی، چې که روسیه په قره باغ کې د ارمینیایانو د امنیت په ساتنه کې مرسته نه کوي؛ دوی به د جرمنو د نړۍوالې محکمې سره یو ځای شي.
څو ورځې وړاندې اذربایجان په قره باغ کې پوځي عملیات پیل کړل او اعلان یې وکړ، چې دوی په دغه سیمه کې د ترهګرۍ ضد عملیات پیل کړي دي.
دا هغه سیمه ده، چې د ارمینیایانو او اذربایجان تر منځ پکې تر دې وړاندې دوه ځله نښتې شوي او د روسیې په منځګړیتوب یې اوربند شوی دی.
ارمنستان د روسیې په مشرۍ د ګډ امنیتي تړون سازمان غړی هېواد دی. دغه سازمان شپږ غړي هېوادونه لري، چې موخه یې د ټولو غړو هېوادونو د امنیت ساتنه ده.
د سازمان له اهدافو یو دا هم دی، که چېرې پر غړیو هېوادونو تېری کېږي، دوی به یې پر وړاندې دریږي او له غړي هېواده به دفاع کوي.
د ارمنستان لومړي وزیر نیکول پشینیان په خپلې تلویزونې وینا کې چې د یکشنبې په ورځ (د تلې ۲مه) خپره شوه، د یاد امنیتي ایتلاف پر ناکامۍ اعتراف وکړ او دغه امنیتي ایتلاف یې یو غیر موثر ایتلاف وباله.
نوموړي وويل، چې د امنیت په هغه بهرني سیستم کې چې د دوی هېواد یې غړیتوب لري د دوی او د ارمنستان د ملي ګټو د ساتلو لپاره غیر موثر دی.
که څه هم د روسیې په منځګړیتوب د دواړو خواو تر منځ موقتي اوربند شوی، خو نیکول پشینیان وايي، چې هېواد یې باید د جرمونو له نړۍوالې محکمې سره یو ځای شي.
هغه زیاته کړه:“دا ځکه چې د جرمونو نړۍواله محکمه زموږ د امنیت تضمین کولی شي”.
پشینیان وايي، چې دا پرېکړه د ګډ امنیتي تړون د سازمان او روسیې فدراسیون پر ضد نه ده.
هغه وویل: “ دا د هېواد د بهرني امنیت د ګټو بحث دی او دا اقدام زموږ د حاکمیت قانوني حق دی”.
د ارمنستان د لومړي وزیر د ګواښ په اړه روسیې تر اوسه څه نه دي ویلي.
اذربایجان او ارمنستان تر دې وړاندې هم د قره باغ سیمې پر سر دوه ځلې جګړه کړې، چې لومړۍ جګړه یې د ۱۹۸۸ او ۱۹۹۴ کلونو ترمنځ او دویمه جګړه په ۲۰۲۰میلادي کال کې شوې ده.
خو د روسیې په منځګړیتوب د اذربایجان او ارمنستان ترمنځ د څو ځلي اوربندونو سره د دواړو هېوادونو ترمنځ کړکېچ دوام لري.
له درېیم ځل جګړې یوه ورځ وروسته د کرملین د ماڼۍ ویاند دیمیتري پسکوف اعلان وکړ، چې د روسیې، اذربایجان او ارمنستان د مشرانو ترمنځ تماسونه نیول شوي دي.
دا دوه هېوادونه چې د اسیا د تولیدي برېښنا له څلورو درې برخې مصرفوي او هم ډېر ګلتوني یا شین کوریز ګاز خارجوي د اوبو برېښنا د کمښت جبرانولو او د انرژۍ زیاتېدونکې اړتیا پوره کولو لپاره په ډېره کمه اندازه نوېدونکې انرژي کاروي.
وروستیو کلونو کې د بد اقلیمي حالت او د ورښت کمېدو او ګرمي زیاتېدو له امله ډېری اسیايي اقتصادونه د برېښنا له کمښت سره مخ دي.
د برېښنا د غوښتنې زیاتېدو او عرضې کمېدو سره د انرژۍ اړتیاوو ته د ځواب ویلو لپاره د سکرو په څېر د ککړو سونتوکو ډېر کارولو د دې سونتوکو کمول هم له ننګونو سره مخ کړي دي.
د امبر په نوم د انرژۍ اندیځ یا فکري مرکز وايي، د روان میلادي کال په لومړیو اوو میاشتو کې په اسیا کې د اوبو برېښنا تولید ۱۷.۹ سلنه کم شوی او د فوسیلي سونتوکو کارول ۴.۵ سلنه زیات شوي دي.
د ریسټاډ انرژۍ د برېښنا او ګاز مارکېټ مشر کارلوس توریس ډیاز وايي، په اسیا کې د لمري او بادي برېښنا د تولید له خورا زیاتې ودې سره سږ کال د اوبو برېښنا د پراخ کمښت له امله د فوسیلي سونتوکو د انرژۍ بټیو عرضه هم ډېره شوې ده.
د هغه په خبره، "په ټوله سیمه کې د تودوخې سخته او اوږده څپه د دې لامل شوې چې د اوبو زیرمو کچه ټیټه شي او د غوښتنې پوره کولو کې د بریښنا بدیلو سرچینو ته مخ واړول شي."
د ملي احصایې د شننې له مخې د روان کال د اګسټ تر پایه چین کې د اوبو د برېښنا تولید ۱۵.۹ سلنه کم شوی او دا له ۱۹۸۹ کال راهیسې اول ځل دی چې دومره کم تولید لري.
په هند کې د اوبو برېښنا تولید د د روان میلادي کال په ورته موده کې د ۶.۲ سلنه کمېدو سره له ۲۰۱۶ کال راهیسې خورا سخت کمښت دی.
د حکومتي مالوماتو له مخې، د برېښنا تولید کې د دغه هېواد ونډه هم ۹.۲ سلنه کمه شوې ده.
چین د اوبو برېښنا د کمښت پوره کولو لپاره د سږني میلادي کال لومړنیو اتو میاشتو کې له فوسیلي سونتوکو د برېښنا تولید ۶.۱ سلنه او هند هم دا تولید ۱۲.۴ سلنه زیات کړی دی.
مالومات ښيي چې په ورته مهال د نوېدونکې انرژي تولید په چین کې ۲۲ سلنه او په هند کې ۱۸ سلنه ډېر شوی دی.
د امبر او د انرژۍ نړیوال سازمان مالومات ښيي چې د هند او ویتنام په ګډون په نورو اسیایي اقتصادونو لکه په فلیپین او مالیزیا کې هم د اوبو او وچې هوا له امله د اوبو برېښنا تولید کم شوی دی
په ویتنام کې د بریښنا د تولید تر تېر جولای لهلس سلنې ډیر ټیټ او په دغه موده کېله ډبرو سکرو د برېښنا تولید همدومره ډېر شوی دی.
په ځینې حالتو کې د اوبو د ساتلو او د رسولو د بڼې بدلولو له امله هم د بریښنا تولید کم شوی دی.
د انرژۍ او پاکې هوا څېړنیز مرکز مشر شنونکی لوري میلیاورت وايي، د ګرمې څپې په زیاتېدو او د برېښنا د ډېر کارولو په دلیل چینايي چارواکو د بند پر مسوولانو فشار راوستلی چې د اوبو کچه وساتي.
نوموړی وايي، د باد او لمر خلاف په لنډ وخت کې د اوبو برېښنا د کمې یا زیاتې غوښتنې د پوره کولو لپاره دا برېښنا کمولی یا ډېرولی شو او چینايي چارواکو د برېښنا تولید ډېرولو لپاره دا کار کړی دی.
نوموړی وايي، په چین کې د بادي او لمري برېښنا د تولید چټکې ودې سره د اوبو برېښنا هم د انرژۍ په تنظیم کې مهم رول لوبولی شي.
په اسیا کې د بادي او لمري بریښنا تولید د سږني میلادي کال لومړنیو اوو میاشتو کې ۲۱ سلنهډېر شوی او یو کال مخکې چې ۱۱.۵ سلنه و اوس دا ټولیز تولید ۱۳.۵ سلنې ته لوړ شوی دی.
خو د اوبو برېښنا اپوټه د بادي او لمری بریښنا وړاندوینه او کنټرول سخت دی، ځکه د ځایی هوا شرایطو سره توپیر لرياو په شپه کې د هند په شمول نورو هیوادونو کې همد لمر نشتوالی داکمښت زیاتوي.
هند د برېښنا کمښت سره سږ کال د برېښنا تلل یا قطع کول صفر ته رسولي، خو اړ شوی چې پر سکرو د فشار کمولو لپاره ګرانبیه طبیعي ګاز واردولو ته مخه کړي.
د ایما حل په نوم د برېښنايي شننو مرکز مشر ویکتور وانیا وايي، د اوبو برېښنا اصلي ګټه د لمري او بادي انرژۍ ملاتړ دی، خو که دا برېښنا بې باوره شي، نو هند به د اړتیا وړ انرژۍ لپاره د ډبرو سکرو په ګډون پر بدیلو لارو غور وکړي.
