نن چهارشنبه د (کب دویمه) د سهار په ۳:۱۷ یوې زلزلې د تخار ولایت ځینې سیمې لړزولې دي. د امریکا د ځمکپېژندنې د معلوماتو له مخې، دغه زلزله د ریښتز په کچه ۴.۴ درجې وه او مرکز یې د رستاق ولسوالي ښودل شوې ده.
تر دې دمه د دغې زلزلې د ځاني او مالي زیانونو په اړه راپور نه دی ورکړل شوی.
په کندهار کې د انځورونو او پر دولتي ادارو کې د ویډیوګانو په جوړولو له بندیز وروسته یو بل طالب چارواکي له رسنیزو کارکوونکو وغوښتل، چې نور دې ږېرې پرېږدي او انځورونه دې نه اخلي.
د طالبانو د دعوت او ارشاد مشر محمد هاشم شهید ورور پرون د یوې خبري ناستې پر مهال له خبریالانو وغوښتل، چې نور دې له عکس اخیستلو لاس په سر شي او له یوې مخې دې ږېرې پرېږدي.
نوموړي دغه دواړه چارې « کبیره ګناوې» وبللې.
هغه تر دې وړاندې هم پر هغو کسانو نیوکه کړې وه، چې نیکټاهي اچوي او هغه یې صلیبي نښه یاده کړې وه.
تر شهید ورور وړاندې د کندهار لپاره د طالبانو والي ملا شیرین په یوه لیک کې ټولو چارواکو ته امر کړی و، چې د خپلو رسمي او نا رسمي غونډو له عکس او ویډیو اخیستلو دې ډډه وکړي، چې ورسره هممهاله د خبریالانو یو شمېر ټولنو یې په اړه غبرګون وښود او هغه یې د بیان د ازادۍ، اطلاعاتو ته د لاسرسي او په رسنیو ناروا بندیزونه بللي وو.
طالبانو په تېر پېر کې هم پر ټولو ټلویزیوني خپرونو بندیز لګولی و او په کابل او نورو ولایتونو کې یې د عکسونو په اخیستلو، چاپولو او ویډیو پر جوړولو کلک بندیزونه لګولي وو.
د نورستان سیمه ییز چارواکي وايي چې د دغه ولایت په نورګرام ولسوالۍ کې د غره ښوېدنې په وروستۍ پېښه کې د ۲۲ تنو مړو شویو له ډلې یې د ۱۶ تنو جسدونه له خاورو را ایستلي دي او لا هم شپږ جسدونه تر خاورو لاندې دي. درې ورځ وړاندې طالبانو د غره ښوېدنې په پېښه کې د مړو شمېر ۲۵ تنه ښودلی و.
د نورستان لپاره د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور مشر مولوي سمیع الحق حق بیان د طالبانو تر واک لاندې ملي ټلویزیون ته ويلي چې د غره ښوېدنې په پېښه کې ټول ۲۲ تنه مړه شوي.
هغه زیاتوي د نورګرام تتین کلي کې د دغو ۲۲ تنو له ډلې یې ۱۶ جسدونه له خارو رایستلي او شپږ نور پاتې دي چې له یوه لوی کمر لاندې دي او دوی یې د را ایستلو توان نه لري.
په هغو انځورونو او ویډیوګانو کې چې د طالبانو تر واک لاندې ملي ټلویزیون په تېرو دوو ورځو کې خپرې کړې دي ښکاري چې دغه را ایستل شوي جسدونه هم له خارو د سیمې خلکو را ایستلي دي.
څو میاشتې وړاندې هم د نورستان خلکو شکايت کړی و چې په ځنګله کې د اور لګېدو پر مهال د طالبانو حکومت د اور په مهارولو کې پاتې راغلی و او د سیمې خلکو په هڅو او هاند هغه لګېدلی اور مهار کړل شو.
د نورستان ولایت د نورګرام ولسوالۍ لپاره د طالبانو د امنیه قوماندانۍ مرستیال مولوي ګوهر درې ورځې وړاندې له رسنیو سره په خبرو کې ویلي و چېد نورستان په تتین دره سیمه کې د غره ښوېدنې له امله ۲۵ کسان مړه دي او یو شمېر کورونه په بشپړ ډول ویجاړ شوي دي.
خو اوس د نورستان لپاره د طالبانو د اطلاعات او کلتور مشر د ټولو مړو شویو کسانو شمېر ۲۲ تنه بولي.
په افغانستان کې د وروستیو ورښتونو له امله په بېلابېلو ولایتونو کې د واورو د ورېدو له امله د ګڼو سیمو د تګ راتګ لویې لارې بندې شوې او بېرته پرانیستل شوې دي خو خلکو ته پکې د سر او مال زیانونه اوښتې دي.
د ملګرو ملتونو کارپوهان په افغانستان کې د ښځو او نجونو وضعیت ته په کتو غواړي، چې د جنسیت توپیر د بشریت پر وړاندې د جرم په توګه وپېژندل شي.
د ملګرو ملتونو کارپوهانو ویلي:« جنسیتي توپیر یوازې یو نظري امکان یا قانوني جوړښت نه دی؛ بلکې په ټوله نړۍ کې د مېلیونونو ښځو او نجونو لپاره یو ریښتینی ګواښ او ژوندی واقعیت دی. دا هغه حقیقت دی، چې دا مهال په نړۍوال قانون کې په ښکاره توګه نه دی تایید شوی.»
دغه کارپوهان وایي، د دولت قوانین، پالیسۍ او کړنې ښځې خورا نا انډوله او ظالمانه شرایطو ته اړویستې دي.
دوی خبرداری ورکړی، چې په افغانستان کې د طالبانو فرمانونه، تګلارې او کړنې د ښځو او نجونو پر وړاندې د تبعیض، ظلم او تسلط یو بنسټیز سیستم جوړوي، چې د جنسیتي توپیر په مانا ده.
کارپوهانو وویل:«د طالبانو واکمني په نړۍوالو قوانینو کې د جنسیتي توپیر موضوع ډېره اړینه کړې ده؛ ځکه چې دا به نړۍوالې ټولنې ته اجازه ورکړي، چې په افغان ښځو او نجونو د رژیم بریدونه په ښه توګه وپېژني او ورته رسېدنه وکړي.»
د ملګرو ملتونو کارپوهان د بشري جنایتونو د سزا د مسودې د دویمې مادې پر بنسټ جنسیتي توپیر د بشر پر وړاندې د جنایت په نامه د شاملولو غوښتونکي شول، چې دا مهال د ملګرو ملتونو د عمومي مجلس په شپږمه کمېټه کې تر ارزولو لاندې ده.
دوی وویل:« هغه مقالې چې اوسمهال تر غور لاندې دي یو ځانګړی، مهم او حیاتي فرصت برابروي، چې د جنسیتي توپیر پر وړاندې اقدام وکړي.»
دغه کارپوهانو د عمومي اسمبلۍ له غړو او څارونکو هېوادونو وغوښتل، چې په نړۍواله کچه د بشریت پر وړاندې د جنابت په توګه د جنسیتي توپیر له رسیمت پېژندلو ملاتړ وکړي.
د افغانستان لپاره د ایران ځانګړي استازي او د هغه هېواد سفیر حسن کاظمي قمي ویلي، چې په دوحه کې یې د ملګرو ملتونو د سرمنشي سره د افغانستان پر وضعیت خبرې کړې دي.
ښاغلي قمي د (کب په لومړۍ نېټه) په خپلې اېکس پاڼه لیکلي، چې د دوحې د ناستې په څنډو کې یې د انتونیو ګوترېش سره د افغانستان پر بېلابېلو برخو خبرې اترې کړې دي.
هغه دا رنګه لیکلي، چې په دغه ناسته کې یې د سیاسي، ټولنیزو او امنیتي برخو تر څنک په ایران کې د افغان کډوالو پر ستونزو هم سره خبرې کړې او په دې اړه د دواړو غاړو لیدلوری یو شان دی.
هغه زیاته کړې، چې د افغانستان د کشالې د حل په برخه کې دواړو خواوو یو شان لیدلوری لاره.
د دوحې په دوه ورځنۍ ناسته کې ښاغلي ګوترېش هم ویلي، چې د افغانستان سره د تعامل په برخه کې ګڼو هېوادونو ورته نظر لاره او ګډونوال په ډېرو برخو کې سره یوه خوله وو.
خو د ایران او روسیې استازو د دغې ناستې پر مهال د افغانستان د مدني ټولنې له استازو سره له لیدو ډډه وکړه او د طالبانو په غوښتنه یې هغوی سره خبرې و نه کړې او لامل یې دا ښودو، چې د دغو استازو په اړه د طالبانو سره مشوره نه ده شوې.
د افغانستان لپاره د امریکا د سفارت شارژدافیرې کرېن ډیکر ویلي، چې د افغانستان خلکو او مدني ټولنې په وړاندې د متحده ایالاتو ژمنتیا پیاوړې ده. هغې چهارشنبه د کب په دویمه نېټه په اېکس پاڼه لیکلي:« موږ د افغانستان په هکله د افغانانو نظریاتو اورېدو ته سترګې په لار یو.»
نوموړې له ملګرو ملتونو او قطر څخه په دوحه کې د افغانستان په اړه د نړۍوالو همکاریو په اړه چې د سفیرانو او افغانانو د خبرو اترو لپاره کوربهتوب کړی، مننه کړې ده.
خو له بل پلوه په ملګرو ملتونو کې د افغانستان د استازولۍ چارسمبالي استازي نصیر احمد فایق د دوحې ناسته یو مثبت ګام وباله.
هغه په اېکس پاڼه لیکلي، چې دغه ناسته د یوې داسې پروسې پیل دی چې بریالیتوب یې په پیاوړي مدیریت او د افغان ولس د هیلو او ګټو پر بنسټ د هېوادونو او ښکېلو اړخونو په لازم ملاتړ پورې تړلې ده؛ چې سیاسي کړکېچ ته پای ټکی ورکړل شي او د افغان ولس په خوښه یو مشروع ملي او قانوني حکومت رامنځته شي.
ورته مهال د امریکا د بهرنیو چارو وزارت ویاند مټیو مېلر افغانستان انټرنشنل ته وویل، د دوحې په ناسته کې د طالبان په نه ګډون حیران شوی نه دی؛ ځکه «هغوی بېلې موخې څاري.»
مېلر زیاته کړه، چې د امریکا له نظره «طالبان په افغانستان کې یوازیني لوبغاړي نه دي.»
